خودمراقبتی دیابت با آموزش بیماران شروع می‌شود

امیرکامران نیکوسخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران و رئیس کمیته آموزش فدراسیون بین‌المللی دیابت در منطقه روز جمعه دهم مردادماه در حاشیه برگزاری چهارمین رویداد نووکرسامیت که با حضور بیش از ۱۵۰ نفر از پزشکان، متخصصان تغذیه، سیاست‌گذاران، سازمان‌های بیمه‌‌گر و نمایندگان انجمن‌های بیمارمحور از سراسر کشور به‌صورت مجازی برپا شد، اظهار کرد: جمعیت دیابت در جهان حدود ۴۶۳ میلیون نفر است و تا سال ۲۰۳۰ از مرز نیم‌میلیارد خواهد گذشت و این تعداد تا سال ۲۰۴۵ به ۷۰۰ میلیون خواهدرسید. این افزایش دیابت در همه نقاط دنیا یکسان نیست. براساس آمار فدراسیون بین‌المللی دیابت، افزایش شیوع دیابت از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۴۵ برای منطقه اروپا ۱۵ درصد است، ولی متاسفانه در منطقه ما که بر اساس تقسیم‌بندی‌های فدراسیون بین‌المللی دیابت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هستیم تا ۹۶ درصد خواهدبود و بعد از آفریقا که با ۱۴۳ درصد بالاترین رتبه را دارد ما در جایگاه دوم قرار داریم.
دکتر نیکوسخن ادامه داد: دیابت بیماری است که هزینه بسیاری را بر جامعه تحمیل می‌کند. تخمین فدراسیون بین‌المللی دیابت این است که هزینه درمان دیابت و عوارض آن در دنیا تا ۱۰ سال آینده از ۸۰۰ میلیارد دلار بگذرد. پس ببینید که دیابت بیماری است که شیوع بسیار بالایی دارد و هزینه‌بری بسیار زیادی هم دارد. از طرف دیگر مرگ‌ومیر و عوارض آن هم بالاست. سال ۲۰۱۹ حدود ۴.۲ میلیون نفر از جمعیت دنیا به خاطر دیابت از بین رفتند یعنی تقریبا ۱۱.۳ درصد کل مرگ و میرهای جهان بابت دیابت و عوارض آن بوده است. گفته می‌شود که تقریبا هر هشت ثانیه در دنیا یک نفر به خاطر دیابت از دنیا می‌رود. در واقع مرگ‌ومیر ناشی از دیابت و عوارض آن از جمع مرگ‌و‌میر در بیمارى‌های واگیری مثل سل، مالاریا و ایدز بیشتر است. در مناطقی که از سیستم بهداشتی بالاتری برخوردارند مثل منطقه اروپا ۷۴ درصد مرگ‌و میر ناشی از دیابت در سنین بالای ۶۰ سال است در صورتی که در منطقه ما متاسفانه نصف این مرگ‌و‌میرها در سنین زیر ۶۰ سال اتفاق می‌افتد، یعنی جمعیت جوان ما بیشتر دچار مرگ ناشی از دیابت می‌شوند. از لحاظ درمان هم کار زیادی انجام نشده و پیشرفت درمانی آن در مقایسه با آمار افزایشی رشد آن در جهان و در کشورمان تقریبا ناچیز است. پس شیوع دیابت روزبه‌روز در حال افزایش است و مرگ‌ومیر آن در جهان در حال افزایش است و درمان آن خیلی هم موفقیت‌آمیز نبوده‌است. درمان دیابت را شاید کمتر از ۱۰۰ سال است که داریم؛ با پیدایش انسولین. اکنون در سال ۲۰۲۰ ما بیش از ١٠٠ نوع دارو برای درمان دیابت داریم ولی متاسفانه باز هم آماری که انجمن دیابت آمریکا ADA دارد تنها ۱۴ درصد بیماران دیابتی هستند که به کنترل مناسب قند و فشار و چربی و شرایط بدون دخانیات باهم می‌رسند و بر اساس مطالعات مختلف هنوز ۳۳ تا ۴۹ درصد به کنترل‌های مناسب و حتی یکی از اینها دسترسی پیدا نمی‌کنند. یعنی عملا می‌توان گفت نتوانسته‌ایم برای دیابت کاری انجام دهیم و متاسفانه دیابت سونامی قرن ما شده‌است. اکنون مشکل اصلی ما بیمارهای غیرواگیر و در راس آن دیابت است. چون مشکلی که ما در دیابت داریم به اهمیت خودمراقبتی در دیابت برمی‌گردد.
وی که یکی از سخنرانان رویداد نووکرسامیت با موضوع بررسی رویکردهای بیمارمحور در مدیریت دیابت و چاقی بود در این مورد اذعان کرد: افراد مبتلا به دیابت ۹۹ درصد از زمان خود را به تنهایی می‌گذرانند و فقط ۱ درصد از زمان‌شان را با تیم درمانی و پزشک خود هستند که همین موضوع نشان می‌دهد چقدر خودمراقبتی دیابت و آموزش آن به افراد دیابتی و اقشار مرتبط با دیابت اهمیت دارد. این خودمراقبتی نیاز به مهارت‌هایی دارد که ما به آن می‌گوییم توانمندسازی فرد دیابتی. خودمراقبتی با آموزش شروع می‌شود بنابراین امروزه توصیه می‌شود که هر فرد دیابتی حداقل باید ۱۰ ساعت آموزش ببیند. این آموزش‌ها بهتر است که به صورت گروهی و حضوری باشد که البته در شرایط شیوع کووید-۱۹ ناگزیر باید به همان شکل مجازی و آنلاین صورت گیرد. در این آموزش‌ها باید همه جنبه‌های زندگی بیمار را از نظر فکری، فرهنگی، جسمی و روانی در نظر گرفت و نیاز به افراد آموزش‌دیده‌ای داریم که خودمراقبتی را به این افراد آموزش دهند. افرادی که یاد گرفته‌اند چطور به بیماران دیابتی آموزش بدهند. آموزش‌ها باید بر اساس استانداردهای مراقبتی کشوری باشد و ما باید یک استاندارد کشوری داشته‌باشیم که آموزش‌ها را بر اساس آن پیش ببریم.
نیکوسخن در حاشیه این وبینار که به کوشش شرکت نوو نوردیسک پارس برگزار شد تا چالش‌های درمانی حوزه دیابت را بررسی کند، اظهار کرد: دیابت بیماری است که تا ۸۰ درصد قابل پیشگیری است و باید در این مورد راهکار و برنامه‌هایی داشته باشیم. افراد مبتلا به دیابت باید آموزش‌های مستمر ببینند. آموزش پزشکانی که باید این بیماران را درمان کنند هم از ضروریات است چراکه آنها باید با جدیدترین متدهای روز جهان همگام باشند. رسانه‌ها، اثرگذاری مستقیمی بر سبک زندگی جامعه و آموزش همگانی در زمینه دیابت و پیشگیری از آن دارند. سیاست‌گذاران بهداشتی کشور نقش چشمگیری در بهبود وضعیت دیابت در کشور دارند و باید برای این موضوع آموزش ببینند. وقتی مسئولان ما به این باور نرسیدند که آموزش دیابت رکن اساسی کنترل آن است بیمه آموزش دیابت هم اتفاق نمی‌افتد. درنتیجه هزینه‌های افزایش ابتلا به بیماری گریبان جامعه را می‌گیرد. در همه کشورهای پیشرفته دنیا اولین پله درمان دیابت را آموزش می‌دانند. بیمه‌ها هم باید به این اعتقاد برسند که آموزش در کاهش هزینه‌های دیابت بسیار موثر است. دانش‌آموزان هم ارکانی از جامعه هستند که می‌توانند سبک درست زندگی و برخورد با دیابت را به همسالان خود آموزش دهند. آنها می‌توانند به یکدیگر کمک کنند تا سبک زندگی برای خود انتخاب کنند که باعث چاقی آنها نشود. چاقی یک مشکل ظاهری نیست و بیماران و مسئولان باید به‌عنوان بیماری به‌ آن نگاه کنند که نیاز به درمان مشاوره و مراقبت دارد. حتی یک کیلوگرم کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن می‌تواند ریسک ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها ازجمله دیابت را کمتر کند و از همین رو نیاز به دارو، درمان‌های جدی‌تر مانند جراحی، روش‌های نوین درمانی و غیره دارد که در سیستم سلامت کشور باید به آنها توجه شود. ما هنوز به این نتیجه نرسیدیم که چاقی زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌هاست و درمان مناسب به آموزش همگانی نیاز دارد.