چگونه از تنش روانی ناشی از کرونا در جامعه بکاهیم؟

بیش از ۵ ماه از شیوع کرونا در کشورمان می‌گذرد، از ابتدای شیوع این بیماری بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی تحت تأثیر این ویروس قرار گرفته است اما در کنار عوارض جسمی این بیماری، سلامت روان بسیاری از خانواده‌ها بر اثر ترس زیاد و اضطراب ناشی از ابتلا به کرونا و مشکلات اقتصادی و معیشتی به مخاطره افتاده است که پیامدهایی منفی برای جامعه دارد. دکتر محمدرضا ایمانی، روانشناس اجتماعی در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان از تنش روانی کرونا در جامعه و در میان خانواده‌ها کاست به پانا گفت: «از ابتدای شیوع ویروس کرونا، مباحث زیادی درباره تاثیر روانی این ویروس مطرح شده است اما در موضوع روانشناسی با مساله انطباق‌پذیری یا پذیرش یک ماجرا مواجه هستیم. یکی از قدرت‌هایی که در اختیار انسان‌ها قرار گرفته است انعطاف‌پذیری و پذیرش واقعیات است. آدمی به لحاظ ذهنی و فکری این قدرت را دارد که هر گونه پیامد تلخ را بپذیرد و با آن سازگاری پیدا کرده و به زندگی ادامه دهد.»

انسان این توانایی را دارد که بتواند در هر شرایط سختی زندگی را ادامه دهد

این روانشناس اجتماعی افزود: «می‌بینیم برخی افراد در مناطقی زندگی می‌کنند که آتش‌فشان در آن فعال است یا در مناطقی زندگی می‌کنند که مدام زلزله رخ می‌دهد یا شرایط زندگی در آن بسیار سخت است از جمله مناطق جنوبی کشور ما که آب و هوا و آلودگی‌های زیست محیطی وجود دارد و مردم گرمای هوا را تحمل می‌کنند و در این شرایط زندگی می‌کنند. بنابراین انسان این توانایی را دارد که بتواند در هر شرایط سختی زندگی را ادامه دهد و این ما هستیم که با آمادگی ذهنی و برنامه‌ریزی درست می‌توانیم شرایط و بحران را طی کنیم.»

وی افزود: «طی کردن بحران دو رویکرد اساسی را شامل می‌شود. یک اینکه می‌توان مصیبت و مشکل کرونا را بزرگ کرد، اخبار و جریان‌های منفی را دنبال کرد و تحت الشعاع آن زندگی و رفت و آمدها را تعطیل کرد که این رویکرد بسیار آسیب‌زا است چون ما را از جریان زندگی خارج می‌کند. پیامد این رویکرد هم افسردگی، اضطراب، ناراحتی، بهم ریختگی، آشفتگی و تضاد درون خانواده است که اثرات منفی بر فرد و اطرافیان او می‌گذارد.»

ایمانی اضافه کرد: «رویکرد دیگری هم وجود دارد که می‌گوید در همین شرایطی که کرونا در دنیا ایجاد کرده است و ۷ میلیارد انسان به زندگی مشغولند، فرد باید بر اساس پروتکل‌های بهداشتی و درمانی مراقبت‌های لازم را انجام دهد و به زندگی ادامه دهد. وقتی به این موضوع از نگاه حل مساله بنگریم، ابزار توانمندی است که کمک می‌کند تا فرد راحت‌تر و دقیق‌تر زندگی را ادامه دهد و با چالش‌ها و مشکلاتی که وجود دارد از تکاپوی زندگی نیفتد. زندگی را نمی‌توان تعطیل کرد و نمی‌توان تحت تاثیر کرونا قرار داد. بنابراین ما هستیم که می‌توانیم انتخاب کنیم که کدام شرایط را در خود و خانواده‌مان ایجاد کنیم و چه مسیری را در زندگی طی کنیم.»

این مدرس دانشگاه با اشاره به راهکارهای کاهش تنش ناشی از کرونا گفت: «به اعتقادم بهترین کار این است که اخبار و اطلاعاتی که پیرامون ما وجود دارد در حدی که برای ما آگاهی دارد، استفاده شود و غیر از این اخبار دنبال نشود. باید مناسبات اجتماعی را در حدی که لازم است داشته باشیم تا حیات و شریان‌های اصلی زندگی را به خانواده برگردانیم. اگر این کار را نکنیم تنش‌ها و بهم ریختگی‌های روانی برای ما سخت‌تر خواهد شد چرا که پیامد این موضوع ممکن است تا دو سال هم طول بکشد.»

توصیه‌هایی به خانواده‌های کادر درمان کشور

این روانشناس اجتماعی در ادامه در پاسخ به این سوال اکنون جمعیت زیادی از کادر درمان نیز به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند و روان این افراد نیز تحت تاثیر بیماری کرونا قرار گرفته است، چه توصیه‌هایی برای کاهش بار روانی کادر درمان مطرح است، توضیح داد: «در موضوع کرونا، فقط رویکرد وظیفه‌ و زحماتی که کادر درمان در زمینه مراقبت و سلامت یا از سوی کادر آرامستان‌ها انجام می‌شود را می‌بینیم در صورتی که یک بخش پنهان هم وجود دارد. همه این افراد دارای خانواده هستند و علاوه بر فشار کاری، فشار روانی نیز بر آنها وارد می‌شود و کرونا حجم زیادی از زندگی آنها را درگیر کرده است. این افراد تحت تاثیر شغل خود محدودیت‌ها و مشکلات درون خانوادگی هم دارند و اگر همه با هم کمک کنیم و به مسئولیت اجتماعی خود در ایام کرونا عمل کنیم، می‌توانیم از بار فشاری که بر دوش این افراد وجود دارد بکاهیم.»

وی ادامه داد: «علاوه بر این خانواده‌هایی که عضوی از آنها در کادر درمان مشغول به فعالیت هستند، باید از لحاظ ذهنی، فکری و عاطفی مراقبت ویژه انجام دهند چون این افراد تحت تاثیر فشارها و استرس قرار دارند و جان باختن بیماران را می‌بینند که در شوک عصبی و روانی فراوانی قرار می‌گیرند و تنش‌های فکری و ذهنی آنها بالاست. بنابراین با این افراد باید با آرامش و سعه صدر برخورد کرد. خانواده آنها باید فضای آرامش را برقرار کنند و همچنین فضای شادی در درون خانواده ایجاد کنند تا کادر درمان نیز به زندگی در نُرم طبیعی خود ادامه دهند.»

توصیه‌هایی برای داوطلبان کنکور

این استاد دانشگاه در ادامه همچنین با اشاره به نزدیک بودن ایام کنکور و روش‌های کاهش اضطراب در بین داوطلبان کنکور نیز گفت: «در موضوع کنکور نیز وقتی با واقعیت مواجه شویم، می‌توانیم درست‌تر و بهتر تصمیم بگیریم. انتهای موضوع کنکور این است که ما در کنکور شرکت می‌کنیم. یا موفق می‌شویم یا موفق نمی‌شویم. وقتی موفق نمی‌شویم یا دوباره شروع به خواندن می‌کنیم و برای سال بعد آماده می‌شویم یا از این فرصت برای فراگیری یک مهارت استفاده می‌کنیم. وقتی به کنکور صفر تا صدی نگاه نکنیم خیلی به ما کمک می‌کند چون کنکور تنها راه موفقیت و رستگاری نیست. وقتی هر فردی با واقعیاتی که فرا روی او قرار می‌گیرد، مواجه ‌شود بهتر می‌تواند تصمیم‌گیری کند.»

ایمانی خاطرنشان کرد: «از طرفی داوطلب نباید اینگونه فکر کند که اگر کنکور قبول نشوم تمام زندگی و آینده را از دست داده‌ام چون در واقعیت اینطور نیست. بنابراین فرزندانمان را تحت فشار قرار دهیم و باید به آنها آرامش دهیم. داوطلبان بالاخره قرار است در کنکور شرکت کنند و برنامه‌ریزی آموزشی خود را داشته‌اند و قطعا وزارت آموزش و پرورش و سازمان سنجش نیز شرایطی را ایجاد می‌کنند تا داوطلبان با ایمنی لازم در یک فضای مناسب به رقابت بپردازند ضمن اینکه همواره در موضوع کنکور، همین فشارها و استرس‌ها وجود داشته است.»

تا کی می‌خواهیم همه چیز را به تاخیر بیاندازیم؟

این روانشناس اجتماعی تاکید کرد: «ایران در موضوع کرونا مانند سایر کشورهای دنیا است و تا کی می‌خواهیم همه چیز را به تاخیر بیاندازیم و این تاخیر چه نتیجه‌ای دارد؟ کرونا شاید موضوعی باشد که تا سه سال آینده نیز کل دنیا را تحت تاثیر قرار دهد. ما در جریان زندگی با مراحلی مواجه هستیم که باید آن را طی کنیم و این در اختیار ماست که با موفقیت طی کنیم یا با شکست. داوطلبان اگر امسال در کنکور شرکت نکنند، سال بعد یکسری داوطلب دیگر هم به آزمون اضافه می‌شود و شرایط رقابتی دو برابر می‌شود. بنابراین چه بخواهیم چه نخواهیم این فرایند را یا با موفقیت یا بدون موفقیت طی خواهیم کرد.»

ایمانی گفت: «یک اشکال اساسی که وجود دارد این است که همه نوجوانان را به سمت دانشگاه سوق می‌دهیم، دانشگاهی که همه بهره‌های لازم را ندارد و گرچه خروجی آن افرادی هستند که با یک مدرک فارغ‌التحصیل می‌شوند اما بهره‌وری ندارد و فرد بعد از فراغت از تحصیل، کاری را بلد نیست و به راحتی شغل پیدا نمی‌کند. درصورتی که باید مهارت‌های لازم را به آنها یاد داد تا بر اساس آن بتوانند زندگی بهتری داشته باشند.»

وی اضافه کرد: «معتقدم کنکور را خیلی بزرگ کرده‌ایم در صورتی که ظرفیت‌های دانشگاه‌ها ظرفیت بزرگی است و هر کسی که زحمت کشیده و دانش لازم را کسب کرده‌، می‌تواند موفق باشد. نتیجه آن مهم نیست بلکه تلاش فردی که از دانشگاه فارغ می‌شود و زحمت کشیده و کاربلد است، می‌تواند فرصت‌های بهتری برای زندگی ایجاد کند.»