تحلیلی بر بزه‌دیدگی کودکان و نوجوانان

کودکان یکی از آسیب پذیرترین گروه ها در جامعه هستند و مجرمان به لحاظ ضعیف بودن کودکان و سهولت در ارتکاب جرم علیه آنان، این افراد را در ارتکاب جرایم مختلف به لحاظ ارضای نیات خود انتخاب می کنند. قانون برای پیشگیری از این آسیب اجتماعی و حفظ و صیانت از کودکان و نوجوانان، وظایفی را بر عهده والدین و مسئولان در برابر مجرمان گذاشته است.
یکی از مهمترین اقدامات پیشگیرانه در خصوص بزه‌دیدگی این گروه حساس در جامعه، آموزش های همگانی است که از طریق شیوه های مختلف به وسیله والدین، معلمان و مربیان به کودکان و نوجوانان آموزش داده می‌شود به نحوی که احساس ترس و ناامنی در آنان ایجاد نکند و از سوی دیگر راهکارهای نحوه مواجهه با مجرمان و فریب نخوردن مقابل آنان را بیاموزند .

در صورت قربانی شدن کودکان وارد مرحله ای به نام «پسا جرم» میشویم که برای والدین و نهادهای درگیر انتظامی و قضایی شرایط سختی را ایجاد می کند؛ چرا که سلامت روانی کودک مخدوش و در مواردی نیز به سلامت جسمانی وی آسیب وارد می شود. این مرحله را می توان به دو فرآیند سیر تحقیقی و تعقیبی متهم تا دستگیری و اقدامات رسیدگی و محاکمه ای پس از دستگیری تقسیم کرد.

در فرآیند تحقیقی، کودک شوکه شده از جرم، بسیار آشفته حال است که نقش روانی و حمایتی والدین و دیگر اعضای خانواده یا کسانی که کودک، علاقه عاطفی به آنان دارد در ترمیم این وضع تاثیر بسزایی دارد. عدم سرزنش کودک و آرام سازی محیط خانواده و پرهیز از هرگونه جدال و مقصر خواندن اعضا، از نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

حضور سریع نیروهای پلیس در محل جرم و نحوه رفتار با بزه‌دیده که موجب تسکین کودک گردد و اطمینان بخشی به خانواده از اینکه اقدامات شناسایی و دستگیری در سریع‌ترین زمان انجام می گیرد (که در این پرونده شاهد آن بودیم) از مولفه هایی است که باعث کمک روانی به کودک و خانواده وی، پس از متضرر شدن از جرم می شود. این موضوع به قدری مهم است که سازمان یونیسف با هم کاری دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر سازمان ملل متحد برنامه ای آموزشی با عنوان «نحوه رفتار نیروهای انتظامی با کودکان بزه‌دیده و شاهدان جرم» در سال ۲۰۱۵ در ۱۶۶ صفحه تهیه و منتشر کرد.

فرآیند دیگر این مرحله به دستگیری و محاکمه متهم متعرض به کودک مربوط می شود. در این قسمت نیز علاوه بر آنکه اقدامات پیشین جهت ترمیم روان آسیب دیده باید تا رفع کامل اثرات منفی جرم بر روان بزه‌دیده ادامه پیدا کند. کودک نیز به عنوان یک بزه‌دیده، حقوقی دارد که قانونگذار درقوانین به آن اشاره کرده است . در لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، به پیشگیری، رسیدگی متقن و نیز تحکیم حقوق این گروه در مواد مختلف اشاره شده که امید است با تصویب نهایی و اجرایی شدن آن، گام های موثری را شاهد باشیم.

* جرم شناس