معلمان مدارس استثنایی باید ‌دانش‌آموزان را به ‌کارآمدی و خوداتکایی برسانند

حجت‌الله الماسی در مراسم افتتاحیه دوره مهارت‌آموزی مربیان امور آموزشی معلولین و بازآموزی آموزگاران جدیدالاستخدام آموزش و پرورش که صبح امروز در مجتمع آموزشی نابینایان شهیدمحبی برگزار شد، گفت: ‌دوره‌ای که در ۵ روز آینده به میزبانی شهر تهران در مجتمع آموزش نابینایان شهید اسماعیل محبی برگزار می‌شود مخصوص‌ قطب شش است و این دوره در پنج قطب دیگر کشور نیز برگزار شده است.

‌‌وی توانمندسازی نیروی انسانی را وظیفه آموزش و پرورش دانست و افزود: مهمترین نکته درباره توانمندسازی نیروی انسانی همین استفاده از تجارب و تبادل نظر و ایده است. امروز صحبت‌های ما به‌عنوان مقام خاصی نیست، بلکه صحبت‌ها به عنوان افرادی است که تجربه‌های بیشتری در زمینه آموزش کسب کردند. بیشتر شما یک سال سابقه کار در مدارس را دارید. بعضی از شما تجارب در مدارس غیر‌دولتی داشتید ‌یا خرید خدمات بودید؛ بنابراین همکاران با سابقه‌ای هم محسوب می‌شوید. اما تبریک عرض می‌کنم که رسما در سال گذشته ردای ارزشمند معلمی را پوشیدید.

الماسی گفت: خواهران و برادران گرامی شما دو شرافت کاری دارید. یکی از این شرافت‌ها معلمی است، که تعریف و تمجید آن مشخص است. اما شما در سازمان آموزش و پرورش استثنایی یک شرافت دیگر اضافه بر شرافت معلمی دارید که آن کاری است که تنها در آموزش و پرورش استثنایی اتفاق می‌افتد. این یعنی در حوزه تعلیم تربیت در جای دیگری این شرافت اتفاق نمی‌افتد. این شرافت، کمک به نیازمند و ناتوان و دستگیری از ناتوان است که به شدت مورد تاکید دین مبین اسلام و آموزه‌های دینی است.

رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور در ادامه افزود: شما معلمان و مدیران و مربیان در آموزش و پرورش استثنایی علاوه بر اینکه به یک دانش‌آموز ناتوان کمک می‌کنید کار ارزشمند دیگری انجام می‌دهید که آن شاد کردن دل افراد است. شاید گمان کنید منظور از این شاد کردن، شادی دل دانش‌آموز نیازهای ویژه است. البته که دانش‌آموز نیز از آموزش دیدن دل‌شاد می‌شود، اما اینجا منظور ما از دل‌شاد شدن، پدر و مادرهای دانش‌آموران نیازهای ویژه است که از رنجی خاص و عجیب رنج می‌برند.

‌‌وی در ادامه به رنج پدر و مادرهای دانش‌آموزان با نیازهای ویژه اشاره کرد و گفت: این رنج در چهره پدر و مادرهای‌ دانش‌آموزان با نیازهای ویژه پیداست. آنان دردی دارند که نمی‌دانند کجا باید آن را بازگو کنند. این درد آنان اصلا قابل گفتن نیست. به مشیت الهی فرزند آن‌ها دچار یک نوع معلولیت ‌یا یک نوع ناتوایی شده و دردهایی در درون آنان است که نمی‌توانند بگویند و همچنین کاری نیز نمی‌توانند برای آن انجام دهند.

‌الماسی در ادامه ‌گفت: نکته‌ای که به چشم در آموزش و پرورش استثنایی دیدم، این بود که همکارانی که به دلیل شرایط کار در مدارس استثنایی یعنی همین روحیه کمک و یاری رساندن قرار می‌گیرند، روح آنان بلند می‌شود و تعالی روح و روان پیدا می‌کنند. این افراد روح بلند و افق دید وسیع خواهند داشت و ظرفیت‌های وسیعی از نظر خلق‌وخوی انسانی پیدا می‌کنند. بدون تردید معلمان آموزش و پرورش استثنایی، نسبت به معلمان مدارس عادی ویژگی‌های برتری دارند.

معاون وزیر به یک نمونه از این تعالی اشاره کرد و گفت: در منطقه ۱۴ آموزش و پرورش شهر تهران در بازدیدی که از یکی از مدارس اوتیسم‌ داشتیم، روی پله‌های مدرسه دانش‌آموزی را دیدیم که نشسته بود و خانم معلم او بالای سرش ایستاده بود. زمانی که علت را از معلم برای این رفتارش جویا شدیم، گفتند که منتظر هستم تا دانش‌آموزم نسبت به خواسته من برای حضور در کلاس درس عکس‌العملی نشان دهد. توضیح دادند که منتظر هستم تا زمانی که دانش‌آموزم راضی شود با من به کلاس درس بیاید. حدود ۴۰ دقیقه بعد که در حال برگشت از بازدید خود بودیم این معلم و دانش‌آموزش همچنان در همان حال ایستاده بودند. چهره خانم معلم تغییر نکرده بود و همان نگاه مهربان و آرام را به دانش‌آموزش داشت. این همان تعالی روحی است که همکاران و معلمان استثنایی در برخورد و مواجهه با این نوع انسان‌های نیازمند و در عین حال مورد توجه خاص خدای متعال پیدا می‌کنند.

‌الماسی به ‌نمونه‌ای دیگر اشاره کرد و گفت: در مدرسه شبانه‌روزی ناشنوایان و نابینایان کرمان که نام آن مدرسه حضرت مریم است، از معاون مدرسه پرسیدم بعد از سی سال کار در این مدارس چه اوضاعی دارید؟ در پاسخ گفتند اوضاعم و حالم بسیار خوب است.‌ بعد از سی سال کار بزرگترین بهره و مزدی که از این کار بردم این بود که خودم، همسرم و دو فرزندم تا به حال  به بیمارستان نرفتیم. هر وقت ما احساس ‌سختی کردیم یا احساس بیماری کردیم، من در مدرسه به این بچه‌ها متوسل شدم. این دانش‌آموزان را واسطه فیض خدا می‌شمارم. شما با بچه‌هایی مواجه هستید که مستقیم واسطه فیض خدا هستند.

معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: آنچه که در دستور کار و رویکرد مدارس استثنایی باید قرار گیرد و تغییر کند، در کنار فرآیندهای شناختی که موجب تقویت ذهن شده و فرایندهایی که مهارت اضافه می‌کند، یک فرایند بسیار مهم و مورد توجه قرار بگیرد. این فرایند بسیار مهم است و برای همه دانش‌آموزان خواه عادی و خواه استثنایی که برای دانش‌آموزان استثنایی این امر بسیار مهم‌تر است، وجه اجتماعی و فرایند جامعه‌پذیری و اجتماعی شدن این دانش‌آموزان است. یعنی فرد به سطحی از توانایی و عملکرد رسیده که می‌تواند در فرآیندهای اجتماعی مشارکت کنند و در زندگی فردی و اجتماعی خودشان به خود‌اتکایی برسند.‌

‌‌وی افزود: این دانش‌آموزان ابتدا باید در تصورشان به جایی برسند که بدانند با این محدودیت و معلولیت می‌توانند قهرمان ورزشی شود، مثل قهرمانان پارالمپیک که پرچم جمهوری اسلامی ایران را در جهان بالا و آنان را می‌بینیم. در همین مسابقات خود ما شاهد این مسائل هستیم. حتی در مسابقات عادی قرآن، دانش‌آموزان قرآنی نیازهای ویژه در بین دانش‌آموزان عادی اول شدند.

الماسی مهم‌ترین هدف آموزش و پرورش استثنایی را تشریح کرد و گفت: دوستان بزرگوار، کاری که ما باید انجام دهیم این است که یادگیری و فرایندهای یادگیری و فرایندهای آموزشی را تا می‌توانیم و تا آنجا که امکان دارد در بستر کارهای اجتماعی و گروهی و در بستر فعالیت واقعی قرار دهیم. دانش‌آموزان باید زندگی کنند تا یاد بگیرند و نه اینکه فقط در عالم انتزاعیات باشند. اگر شما رویکردهایی در یادگیری ایجاد کنید که این دانش‌آموزان خاص به این حس برسند، یعنی برگ برنده به آنان دادید. راهکارهای بسیاری نیز برای ایجاد این رویکرد وجود دارد. یکی از راهکارها این است که دانش‌آموزان را در هدف‌های یادگیری شریک کنید. اگر ما بتوانیم دانش‌آموزان آموزش و پرورش استثنایی را از نظر ذهنی و تصوری به خودکارآمدی و خوداتکایی برسانیم، دل پدر و مادر آن دانش‌آموز را طوری شاد می‌کنیم که در آینده در هر روز دعای خیری برای ما داشته باشد. چون زمانی که مدرک خود را کسب می‌کند، خانه‌نشین و بی‌کارآمد نمی‌شود. اما در مقابل اگر فقط روی مفاهیم، موضوعات، فرمول‌ها و دروس کار کردیم، این دانش‌آموز با دانش خود خانه‌نشین می‌شود. این راهبرد مهم سازمان آموزش و پرورش استثنایی است.

‌وی در ادامه درباره موضوع دوره توانمندسازی مربیان مدارس گفت: این دوره باید برای ورودی‌های ۱۴۰۲-۱۴۰۳ سال قبل برگزار می‌شد، اما به دلیل دیر اعلام شدن نتیجه آزمون به طول سال و بعدها موکول شد. وظیفه برگزاری این دوره بر عهده سازمان آموزش و پرورش استثنایی نیست، بلکه بر عهده دانشگاه فرهنگیان است. بر‌اساس ماده ۲۰۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان  که شما بر‌اساس آن قبول شدید، شرط استخدام یک سال دوره مهارت آموزی در دانشگاه فرهنگیان قید شده است.

الماسی در ادامه گفت: ما احساس ضرورت به برگزاری این دوره‌ها را در سازمان کردیم، چرا که مباحث تخصصی چه مربوط به تشخیص، چه مربوط به تشخیص و شناسایی، چه مرتبط با توان‌بخشی و چه راهبردهای آموزشی مخصوص هر کدام از معلولیت‌ها به صورت تخصصی ممکن است از اساتید خوبی نباشند، ما جمعی از اساتید خوب را شناسایی کردیم که در یک دوره حضوری و اردویی آموزش‌ها را انتقال دهیم.