معلم نمونه استان کردستان در گفت‌وگو با پانا از اهمیت کلاس درس جغرافیا می‌گوید؛
معلمی در قاب جغرافیا
نوایی دلنشین و نگاهی نو از یک معلم؛ کسی که در جغرافیایی سرد یک محیط گرم برای دانش‌آموزان ساخته است
تهران (پانا) - دبیر نمونه استان کردستان که دارای مدرک دکتری رشته جغرافیا است و سال‌هاست به دانش‌آموزانش جغرافیا تدریس می‌کند معتقد است که دانش معلم ضامن پیشرفت محصل است و هدف غایی تعلیم و تربیت؛ تعالی انسان.
حسام ملکی در گفت‌وگو با پانا به بهانه تجربه زیسته‌اش در ۲۰ سال حضور در کلاس درس و تدریس درس جغرافیا و زمین‌شناسی اظهار کرد: «نوشته و کلام هر کس بازتاب اندیشه تمایلات درونی و پرتوی از شخصیت اوست؛ پس تدریس دبیر، نمایش ایده‌ها، افکار و آموخته‌ها و جلوه‌ای از هنر و ذوق اوست. وقتی بحث از هنر به میان می‌آید، نظم و هارمونی را به دنبال دارد که خود مستلزم برنامه‌ای طراحی‌شده از پیش است لذا اگر بخواهیم هنرمند خوبی در زمینه تدریس باشیم لازم است در این زمینه، طراح و مجری موفق طرح و هنر خود باشیم.»
وی با بیان اینکه بیش از نیم سده است که با شیوه‌های تدریس سنتی، دست و پنجه نرم می‌کنیم و شیوه تدریس معلمان ما هیچ تغییری نکرده و با یک سبک و ریتم جلو رفته تا به اینجا رسیده است، گفت: «متاسفانه یک نگاه پروژه‌ای به تدریس داشته‌ایم در حالی که تدریس، یک پروسه و فرآیند است و با یک جلسه پایان نمی‌پذیرد و ممکن است چندین جلسه تداوم داشته باشد.»
تدریس، فعالیتی از جانب یک معلم به منظور تسهیل یادگیری فرد یادگیرنده است
ملکی افزود: «تدریس به نظر من فعالیتی است که از جانب یک معلم به منظور تسهیل یادگیری فرد یادگیرنده یا همان دانش‌آموز صورت می‌پذیرد. تدریس مشابه عمل فروختن است؛ همانگونه که بدون وجود خریدار، نمی‌توان چیزی را فروخت، معلم نیز قادر به تدریس نیست مگر اینکه فرد یا افرادی برای یادگیری وجود داشته باشند.»
دبیر نمونه استان کردستان با بیان اینکه در سنوات اولیه استخدام در یک مدرسه شبانه‌روزی مشغول به کار شدم، خاطرنشان کرد: «از آنجا که رشته دانشگاهی‌ام دبیری نبود، اطلاعات کافی از فنون کلاسداری و شیوه‌های تدریس نداشتم و تصوری که از دبیری داشتم این بود که بدون خشونت نمی‌توان کلاس را مدیریت کرد چرا که خود محصول دورانی بودم که کمتر پیش می‌آمد دبیری با نرمش، محبت و احترام، پیامش را به یادگیرنده یا همان دانش‌آموز منتقل کند.»
وی گفت: «بر این اساس با علاقه بسیاری که به تدریس داشتم، تمام فنون کلاسداری را در همان سال‌های اولیه خدمت فرا گرفته و با سبکی منحصربه‌فرد و خلاف آنچه که در دوران تحصیل بر من رفته بود، کار را در پیش گرفتم، هیچگاه از خشونت لفظی و برخورد فیزیکی استفاده نکرده‌ام و هیچگاه دانش‌آموز خاطی را به دفتر نفرستاده و از کلاس بیرون نکرده‌ام. تلاشم بر این بوده که با احترام متقابل و با اتخاذ روش‌های برقراری ارتباط صمیمی و جوّ عاطفی، کلاسی مبتنی بر اخلاق‌مداری فراهم کنم و دانش‌آموزان با اشتیاق در کلاس درس حاضر شوند.»
تمام برنامه‌های آموزش و پرورش در راستای تعالی انسان پیش می‌رود
ملکی با بیان اینکه علاقه‌ام به تدریس باعث شده که هیچگاه احساس خستگی در کلاس نکنم و با عشق در این ۲ دهه بر سر کلاس‌ها حاضر شده‌ام، اظهار کرد: «ایجاد اتمسفر شاد و جوّ صمیمی در کلاس، فراهم کردن زمینه برای تدریس مشارکتی، متنوع بودن روش‌های تدریس متناسب با درس و پایه تحصیلی و همچنین در نظر گرفتن توانمندی‌های دانش‌آموزان در زمینه یادگیری از تجربیاتی است که در مدیریت کلاس بهره برده‌ام و موثر بوده است.»
وی گفت: «نیک می‌دانیم که مخاطب ما انسان است و تمام برنامه‌های آموزش و پرورش در راستای تعالی انسان پیش می‌رود و نه تنها با «زندگی» بلکه با «زندگی‌ها» سر و کار داریم.»
دبیر نمونه استان کردستان با بیان اینکه اگرچه ما در یک جهان زنده‌ایم اما در یک جهان زندگی نمی‌کنیم! خاطرنشان کرد: «دنیای مخاطبان ما دنیای متفاوتی است؛ دنیای درون و سبک زندگی هر فردی با دیگران تفاوت دارد و این طبیعی و خاصیت هستی است. تمایز در زمینه ژنتیکی، سبک رابطه والدین با فرزندان و ویژگی‌های شخصی و محیطی که فرد در آن به دنیا می‌آید و بزرگ می‌شود، منحصربه‌فرد بودن افراد را به خوبی توجیه می‌کند.»
وی افزود: «این در حالی است که جنبه فیزیولوژیکی و جسمانی انسان‌ها تقریبا مشابه است و برای تمامی انسان‌ها می‌توان قوانین بهداشت جسمانی جهان‌شمولی بیان کرد.»
این دبیر جغرافیا گفت: «ما بزرگسالان در صورت مواجهه با جراحی مغز، قلب و یا چشم به هراس می‌افتیم در حالی که حاضریم نه تنها فرزند خود بلکه صدها نوجوان و جوان را در یک سازمان یادگیرنده تحت عنوان «مدرسه» گِرد هم آورده و بدون خوف و هراس به تربیت آن‌ها بپردازیم و گاهی جزم‌گرایانه برای برخورد با تمامی آن‌ها یک نسخه می‌پیچیم و قوانینی کلی برای همه آن‌ها اِعمال می‌کنیم و تمام تفاوت‌های فردی آن‌ها را نادیده می‌گیریم. این را باید بدانیم که از انسان تا انسان، بی‌نهایت راه است! و باید بپذیریم «هیچ چیز ناعادلانه‌تر از آن نیست که با افراد نابرابر به‌طور یکسان برخورد شود.»»
نگاه دبیر نمونه از پنجره جغرافیا
وی اظهار کرد: «جغرافیا طی این سال‌ها به من آموخت که اگر با نگاهی ژرف به جغرافیا بنگریم، رویکرد و روابط‌مان با طبیعت و محیط پیرامون جنبه‌های مختلفی به خود می‌گیرد و تفسیر ما از آب و هوا، خاک، گیاهان، حیوانات و سایر پدیده‌های طبیعی متفاوت می‌شود.»
ملکی با بیان اینکه کسی که از پنجره جغرافیا به دنیا بنگرد، آب را گِل نمی‌کند، خاک را بستر زندگی و عنصری برای پرورش و رشد و نُمو می‌داند، خاطرنشان کرد: «پنجره جغرافیا همیشه واسطه‌ای برای دید زدن و دیده نشدن، دریافت نور، لذت بردن از باران و خیس نشدن، گوش دادن به موسیقی طبیعت از لابه‌لای شاخه‌های درختان، شنیدن آواز دلنشین پرنده‌ها و صدای موزون رودخانه‌ها و آب‌های جاری بوده است.»
جغرافیا سهم مهمی در سازماندهی فضا، برنامه‌ریزی و مدیریت سرزمین ایفا می‌کند
وی با بیان اینکه به عنوان دبیر جغرافیا به تجربه دریافته‌ام که این علم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و سهم مهمی در سازماندهی فضا و برنامه‌ریزی و مدیریت سرزمین ایفا می‌کند، ادامه داد: «بسیاری از مردم، اطلاعات چندانی از این علم ندارند و با توانمندی‌ها و نقاط مثبت آن آشنا نیستند. درس جغرافیا طی سال‌های اخیر مورد توجه زیاد متخصصان تعلیم و تربیت قرار گرفته و به هر حال اگر لازم باشد که دانش‌آموزان، سواد جغرافیایی خود را توسعه بخشند و توانایی استدلال مکانی پیدا کنند، آموزش جغرافیا به شکل اصولی بسیار ضروری است.»
ملکی با بیان اینکه درس جغرافیا از زمان تاسیس دارالفنون در ایران، جزئی تفکیک‌ناپذیر در برنامه‌های آموزش رسمی کشور بوده و همچنان موقعیت مستحکم خود را حفظ کرده است، تصریح کرد: «آموزش جغرافیا از گذشته‌های دور تاکنون وظایف بسیار متنوعی را بر عهده داشته و اگر دیروز شناسایی کشورهای کوچک و بزرگ، جایی در برنامه درسی برای خود داشت، امروزه مباحثی چون تغییرات زیست‌محیطی، اصول و قوانین جغرافیایی، جغرافیا و توسعه پایدار، مخاطرات طبیعی، اکوتوریسم، زندگی در مناطق مختلف جغرافیایی جهان امروز، جمعیت، منابع و... مطرح هستند که ورود برخی از آن‌ها به برنامه درسی جغرافیا ناشی از ضرورت زمانه و احساس نیاز جامعه به این مباحث است.»
دلایل اهمیت آموزش جغرافیا
این دبیر نمونه با بیان اینکه به عنوان یک دانش‌آموخته جغرافیا ۳ دلیل منطقی را ضرورتی برای آموزش جغرافیا می‌دانم، گفت: «اول اینکه برای کسب سواد جغرافیایی که به عنوان یکی از اهداف عمده آموزش جغرافیا در مدارس است، بر این باورم که ادراک جغرافیایی برای شهروندان امروزی بسیار مهم است چون ما در جهانی زندگی می‌کنیم که از نظر فناوری، سیاسی و جغرافیایی بسیار درهم‌بافته است و دانش‌آموزان به‌طور مستمر در معرض اطلاعاتی از مکان‌های دورافتاده و مسائل پیچیده قرار دارند که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به زندگی آنان مربوط است و این مطالب همان مواردی هستند که دانش جغرافیا درباره آن‌ها حرف‌هایی دارد. مدارس ما به عنوان وظیفه تعلیم و تربیت باید دانش‌آموزانی تربیت کنند که دریافت صحیحی از دنیای معاصری که در آن زندگی می‌کنند، داشته باشند.»
وی دلیل دوم را اینگونه بیان کرد که جغرافیا به عنوان یک علم ترکیب‌کننده است، اظهار کرد: «درس جغرافیا مدلی است که دانش‌آموزان به وسیله آن یاد می‌گیرند که چگونه اطلاعات مختلف حاصل از علوم دیگر را با یکدیگر تلفیق کنند، جغرافیا بنا به ماهیت خاص خود، اطلاعات را از منابع مختلف گردآوری کرده و با هم ترکیب می‌کند و فرآیندهای جغرافیایی به شکل مجرد بررسی نمی‌شوند بلکه عوامل خارجی موثر بر آن‌ها نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند.»
ملکی افزود: «بنابراین دانش‌آموزان در جغرافیا به‌طور دائم درگیر تفکر و تصمیم‌گیری درباره اطلاعات مختلف ریز و درشت هستند. ما به عنوان یک معلم که در این زمینه، قلم‌فرسایی می‌کنیم، می‌توانیم در تفکر و تصمیم‌گیری‌ها دانش‌آموزان موثر باشیم.»
وی در خصوص دلیل سوم خاطرنشان کرد: «دانش جغرافیا به خاطر پیوستگی جهان امروز سبب درک شرایط حاکم بر زندگی انسان‌ها در نواحی مختلف جغرافیایی جهان می‌شود و در این زمینه نیز موقعیتی منحصربه‌فرد دارد. مطالعه نظام‌مند جغرافیا سبب انگیزش احترام به فرهنگ‌های انسانی مشابه و متفاوت در سراسر جهان می‌شود و هنگامی که دانش‌آموزان، مسائل زندگی مردم در جاهای مختلف را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهند به تدریج به پیوستگی مردم جهان پی می‌برند و احساس احترام نسبت به دیگران در آنان برانگیخته می‌شود.»
ملکی ادامه داد: «دانش‌آموزان از طریق آموزش جغرافیا درخواهند یافت که برخی انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌ها گرچه محدود و یا شخصی به نظر می‌رسند اما به فعالیت‌ها و زندگی مردم تاثیر می‌گذارند.»
این دبیر نمونه ابراز کرد: «به عنوان شاگرد و دانش‌آموز تا پایان عمرم می‌آموزم و از محضر اساتید تلمذ می‌کنم و امیدوارم با تبادل تجربه و ارائه راهبردها و راهکارهای مناسب و علمی بتوانیم در اعتلای دانش خود و پیشرفت دانش‌آموزان گام برداریم.»
ارسال دیدگاه