سهم قابل توجه وزارت آموزش و پرورش از بودجه سالانه کشور

بودجه سالانه کشور به عنوان برنامه عملیاتی یک ساله از اهمیت بالایی برخوردار است و به عبارتی نشانگر برنامه‌ها، رویکردها و اهداف نظام اداری و اجرایی کشور در سال پیش رو است که باید منطبق بر سیاست‌های کلان، اسناد توسعه، تحولی و چشم انداز پیش روی کشور تدوین شود.

به همین دلیل بررسی نقادانه اسناد بودجه کشور و تطبیق آن با اسناد بالادستی و با هدف اصلاح روند حرکت کشور از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا این دقت نظر ضمن فراهم کردن فرصت آشنایی با برنامه های دولت در آینده، منجر به مطالبه گری برای اصلاح منطبق بر آرمان ها و اهداف بلند مدت می شود.

در این راستا به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران در گام دوم انقلاب که با رویکرد تربیتی و با اهدافی متعالی رقم خورد، باید جهت تحقق اهداف آن با برنامه ریزی منسجم و جدی بر مساله تربیت رسمی و عمومی تمرکز کرده و با بهره گیری از تجربیات پیشین، تغییر رویه ای جدی در حوزه نظام بودجه ریزی کشور را با رویکرد تربیتی و مبتنی بر آرمان های انقلاب در دستور کار قرار دهد.

مرکز بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان اعتقاد دارد با توجه به اهمیت موضوع نظام تعلیم و تربیت و دستگاه آموزش و پرورش در آینده کشور و ضرورت رویکرد تحولی در نظام اداره این نهاد عریض و طویل، با توجه به چالش‌ها و همچنین ضرورت سرمایه گذاری دولت در این حوزه و فراهم کردن فرصت آموزش و پرورش رایگان برای کودکان لازم التعلیم این کشور، منطبق بر قانون اساسی و اسناد بالادستی، به نظر می رسد توجه به بودجه این وزارتخانه از اهمیت قابل توجهی نسبت به دیگر دستگاهها برخوردار است.

البته این توجه و سرمایه گذاری در آینده، ضمن آنکه منجر به کاهش هزینه‌های عمومی دولت در دیگر بخش‌هایی همچون بهداشت و درمان و محیط زیست می شود با تاثیر مستقیمی که در تربیت نیروی انسانی کشور دارد منجر به افزایش بهره وری و تولید ناخالص ملی نیز خواهد شد به همین سبب در این نوشتار مرکز بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان تلاش شده است ضمن انطباق بودجه این وزارتخانه با رویکردها و رویه های سند تحول بنیادین آموزش و پروش، نگاه دولت نیز نسبت به این ماموریت مهم و کلیدی و به عبارتی سرنوشت ساز در سال آینده که می تواند جهت گیری این دستگاه را در کل کشور نشان دهد، بررسی شود.

در این نوشتار بودجه آموزش و پرورش و نسبت آن با بودجه عمومی کشور و بررسی اهداف، رویکردها، برنامه ها، سرانه های هر بخش، میزان افزایش و کاهش بودجه در هر سر فصل، مورد بررسی قرار گرفته شده است. تا بتواند ضمن فراهم کردن فرصت آشنایی معلمان و دانشجومعلمان با این مفاهیم از ظرفیت موجود جهت مطالبه گری برای اصلاح آن و انطباق با اسناد بالادستی به خصوص سیاست‌های کلان ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و برنامه های راهبردی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش استفاده شود تا با توزیع عادلانه، برنامه محور و با رویکردی تحولی اسباب حرکت به سمت تمهید مقدمات تحول بنیادین آموزش و پرورش و تسهیل شرایط تربیتی کشور را فراهم کند.

کلیات بودجه آموزش و پرورش

لایحه بودجه ۱۴۰۱ کشور با پیش بینی ۳۶.۳۱۰.۷۰۴.۶۲۸.۰۰۰.۰۰۰ ریال منابع و مصارف کل و ۱۵.۰۵۲.۳۹۶.۱۱۳.۰۰۰.۰۰۰ ریال بودجه عموم تقدیم مجلس شورای اسلامی شده است. وزارت آموزش و پرورش به عنوان بزرگترین وزارتخانه کشور سهم قابل توجهی از بودجه سالانه کشور را به خود اختصاص داده است.

اعتبارات آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۱، با احتساب ردیف های متفرقه ۱.۷۳۲۶.۵۸۶.۰۱۵ میلیون ریال است.

در لایحه بودجه ۱۴۰۱ درصد سهم بودجه آموزش و پرورش از کل بودجه کشور ۴.۷۸ درصد و درصد سهم بودجه آموزش و پرورش از بودجه عمومی کشور ۱۱.۵۳ درصد پیش بینی شده است. برآورد تقریبی سرانه در نظر گرفته شده برای هر دانش آموز در بودجه ۱۴۰۱ نیز۱۱.۴۷۱.۳۰۴ ریال است.

از میزان کل بودجه آموزش و پرورش حدود ۱.۲۶۸.۶۸۲.۳۲۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال صرف پرداخت حقوق و دستمزد می شود (با احتساب طرح رتبه بندی). که نسبت به کل بودجه دستگاه (با احتساب متفرقه) ۷۳ درصد بودجه را شامل می شود.

با در نظر گرفتن ۱۱۸ همت (بودجه رتبه بندی در سال ۱۴۰۰ با توجه به پیش بینی به صورت تجمیعی و با مقدار مشخصی منظور نشد) بودجه آموزش و پرورش در قانون بودجه سال۱۴۰۰ ، میزان رشد در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، حدود ۵۵ همت (حدود ۴۶.۶ درصد) پیش بینی می شود.

بودجه دستگاه های تابعه در لایحه بودجه ۱۴۰۱ منابع وزارت آموزش و پرورش ذیل ۱۳ دستگاه پیش بینی شده است که ۱۱ مورد از آنها از محل بودجه عمومی کشور و در سرفصل اعتبارات وزارتخانه و کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در محل شرکت های دولتی و درآمد های خود اداره می شود.

اعتبارات عنوان برنامه ها در لایحه بودجه ۱۴۰۱ اعتبارات وزارت آموزش و پرورش ذیل ۳۱ عنوان برنامه به شرح زیر پیش بینی شده است.

مقایسه بودجه آموزش و پرورش

در این جدول رشد بودجه وزارتخانه در سال ۱۴۰۰ نسبت به ۱۴۰۱ در ستاد وزارتخانه و مدارس خارج از کشور ۸۹.۳ درصد، معاونت پرورشی ۶۴ درصد کاهش، ادارات کل استانها ۱۷.۶ درصد رشد، کمک به تامین سرانه و پوشش مناطق محروم ۲۸ درصد رشد، خرید خدمات آموزشی ۱۰.۲ درصد رشد، عدالت آموزشی ۵۲ درصد رشد، رتبه بندی و توسعه مدارس اعتبارات جدید، دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش ۱۳ درصد رشد، سازمان پژوهش و برنامه ریزی در بخش سازمانی ۸۰ و در بخش پژوهشگاه ۹.۹ درصد رشد، سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت های مردمی ۱۵ درصد کاهش، سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان ۱۵ درصد رشد، سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز بدون اعلام کاهش یا رشد، دانشگاه فرهنگیان ۴۸ درصد رشد، سازمان آموزش و پرورش استثنایی ۶ درصد کاهش، نهضت سوادآموزی ۴.۲ درصد رشد، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۳۵ درصد رشد و کمک به صندوق فرهنگیان نیز ۱۰ درصد کاهش دارد.

اقدامات اساسی موردنیاز از دیدگاه مرکز بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان:

اختصاص اعتبار کمک های رفاهی در اعتبارات سالانه وزارت آموزش و پرورش به نحوی که اعتبارات پیش بینی شده در قوانین بودجه سنواتی حداقل معادل یک درصد اعتبارات حقوق مزایای مستمر وزارت آموزش و پرورش باشد .

با همکاری سازمان برنامه و بودجه نسبت به افزایش سهم اعتبارات آموزش و پرورش از بودجه با استفاده از سازوکارهای مختلف ) از جمله تعیین سهم از اعتبارات موضوع مالیات بر ارزش افزوده ( به گونه ای اقدام شود که سهم اعتبارات وزارت آموزش و پرورش علاوه بر برخورداری از ضریب رشد ناشی از افزایش دانش آموزان و تعدیل نرخ تورم، سالانه به میزان حداقل یک درصد نسبت به سال پایه( ۱۳۹۷) تا پایان برنامه هفتم افزایش یابد.

اقدامات برای سند تحول:

تأمین و بسط عدالت در برخورداری از فرصت های تعلیم و تربیت با کیفیت مناسب

اولویت بخشی به تأمین و تخصیص منابع، تربیت نیروی انسانی کارآمد، تدوین برنامه برای رشد، توانمندسازی و مهارت آموزی، ادامه تحصیل و حمایت مادی و معنوی دانش آموزان مناطق محروم و مرزی

بازنگری و اصلاح نظام خدمات در مناطق محروم و مرزی

توزیع متعادل امکانات آموزشی، هزینه سرانه تحصیلی و استفاده از روش های آموزشی از راه دور و الکترونیکی و ایاب و ذهاب در مناطق محروم، عشایری، مرزی و مدارس شبانه روزی

اختصاص منابع مالی مناسب برای مدارس شبانه روزی مجری طرح خوداتکایی دانش آموزان و طرح آموزش حرفه ای مهارتی کوتاه مدت

برقراری الگوی جبران خدمات و تأمین رفاه نیروی انسانی درخور منزلت فرهنگیان با توجه به لزوم تمام وقت شدن آنان

ایجاد سازوکارهای قانونی برای افزایش انگیزه معلمان ومربیان با ساماندهی مناسب خدمات و امکانات رفاهی و رفع مشکلات مادی و معیشتی آنان

تدوین و اجرای نظام رفاهی و تسهیلات حمایتی برای معلمان

تأمین، تخصیص و تنوع بخشی به منابع مالی، مدیریت مصارف متناسب با نیازهای کمی و کیفی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی

شفاف سازی و برنامه ریزی برای افزایش سهم اعتبارات آموزش و پرورش از تولید ناخالص داخلی به میزان مناسب

پایش منظم تغییر در میزان و سهم اعتبارات آموزش و پرورش از بودجه عمومی دولت و تولید ناخالص داخلی

اولویت بخشی به آموزش ابتدایی در تأمین و تخصیص منابع

اختصاص نسبی امکانات و منابع بیشتر به آموزش ابتدایی (اعتبارات غیرپرسنلی، پژوهشی، تملک دارایی های سرمایه ای، نیروی انسانی ،فناوری و ...)

توسعه حمایت مالی در زمینه خدمات آموزشی و توان بخشی دانش آموزان با نیازهای ویژه

سیاستهای کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش ابلاغی رهبر معظم انقلاب :

تحول در ساختار مالی، اداری و نظام مدیریتی با تأکید بر:

بازمهندسی ساختار اداری در کلیه سطوح با رویکرد چابک سازی، پویاسازی همراه با ظرفیت سازی، فرهنگ سازی و بسترسازی برای تقویت مشارکت های مردمی و غیر دولتی، منطبق بر قانون اساسی و سیاستهای کلی نظام اداری و آموزش و

پرورش؛ به ویژه ایجاد زمینه مشارکت معلمان، خانوادهها، حوزه های علمیه، دانشگاهها، مراکز علمی و پژوهشی و سایر نهادهای عمومی و دستگاه های اجرایی در فرآیند تعلیم و تربیت

رعایت اولویت در بودجه مورد نیاز آموزش و پرورش در لوایح بودجه سنواتی به منظور تحقق اهداف و مأموریت های مندرج در سیاستهای کلی

بهبود مدیریت منابع و مصارف با هدف ارتقاء کیفیت و بهره وری نظام آموزش و پرورش

میزان بودجه دانشگاه فرهنگیان:

رشد بودجه عمومی دانشگاه فرهنگیان ۱۸ درصد است که با توجه به همسان سازی حقوق اعضای هیات علمی و افزایش هزینه ها این بودجه ب نظر می رد که کافی نیست.

در قسمت درآمد اختصاصی شاهد رشد ۷۲۳ میلیارد تومانی )۴۱ درصد( هستیم. اعتبار در نظر گرفته شده برای درآمد اختصاصی ۱.۷۰۰ میلیارد تومانی برای دانشگاه فرهنگیان به جز گرفتن کسر از حقوق دانشجو معلمان محقق نخواهد شد. لذا پیشنهاد می شود با توجه به دولتی بودن این دانشگاه و با توجه به شباهت این دانشگاه به دانشگاه شهید رجایی سرفصل فوق از محل بودجه عمومی پیش بینی شود و باتوجه به تبصره ماده (۶ ) قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب هشتم خرداد ۱۳۹۶ میزان کسر از حقوق دانشجو- معلمان دانشگاه فرهنگیان از ۴۵ درصد به ۲۰ درصد کاهش یابد و دانشجومعلمان مطابق سایر دانشجویان، هزینه خوابگاه و غذا را پرداخت کند.

پیشنهادات:

چند پیشنهاد از مرکز بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان برای بهبود وضعیت بودجه وزارت آموزش و پرورش نیز داده شده است که در این گزارش آمده است.

باید سازوکار نظارتی و شفافیت مالی در این حوزه مشخص شود و بودجه های عملیاتی وزارت آموزش و پرورش در خلاصه بودجه دستگاه تجمیع و دقیقا گزارش شود و در بودجه ریزی و بازنگری اساسی در بودجه آموزش و پرورش الزم است منطبق بر اهداف اسناد توسعه و سند تحول باشد.

در تبصره ۹ بند دیگری مبنی بر "وزارت آموزش و پرورش مکلف است اعتبارات مربوط به تأمین سرانه دانش آموزی را بدون کسر هر گونه وجهی به حساب مدارس سراسر کشور واریزکند " اضافه شود.

همچنین پیشنهاد می شود که افزایش تدریجی سهم بودجه آموزش و پرورش از بودجه عمومی دولت به ۲۰ درصد لحاظ شود و این بودجه به بخش های زیر تخصیص داده شود.

افزایش بودجه عمومی آموزش و پرورش در جهت تقویت مدارس دولتی و پوشش ۱۰۰ درصد دانش آموزان لازم التعلیم، افزایش سرانه مدارس، خوابگاه ها دانش آموزی، فعالیت های تربیتی با رویکرد اردوهای دانش آموزی و اولویت بخشی به آموزش ابتدایی در تأمین و تخصیص منابع و اختصاص نسبی امکانات و منابع بیشتر به آموزش ابتدایی (اعتبارات غیرپرسنلی، پژوهشی ، تملک دارایی های سرمایه ای، نیروی انسانی، فناوری مدنظر باشد.

افزایش بودجه برنامه های کیفیت بخشی و بخش حقوق و دستمزد، حرکت به سمت تمرکززدایی و سپردن بیشتر اختیار و اعتبار به استان ها، افزایش بودجه خدمات رفاهی برای معلمان متناسب با قانون، پیگیری تحقق واریز سهم ۳ درصد مدارس از شهرداری ها و یک درصد مدارس غیردولتی و در نظر گرفتن آن به صورت شفاف جهت توسعه عدالت آموزشی از دیگر پیشنهادهای مرکز بسیج دانشگاه فرهنگیان در بخش بودجه وزارت آموزش و پرورش است.