صیانت از امنیت و سلامت جسمی و روانی دانش‌آموز، معلم و خانواده

عباس ایمان نژاد، در سی و پنجمین اجلاس روسا و مدیران آموزش و پرورش سراسر کشور گفت: در اساسنامه سازمان جهانی بهداشت (WHO) سلامت «نه‌تنها نبود بیماری یا معلولیت»، بلکه «حالت بهینه خوب بودن جسمی، روانی و اجتماعی» تعریف شده است.

نماینده روسای استان های آذربایجان شرقی، مازندران، لرستان و قم افزود: گرچه سازمان بهداشت جهانی از سال ۱۹۴۶ میلادی برای سلامت تعریف سه بعدی زیستی، روانی و اجتماعی را بیان کرده است و به نقش نزدیک به ۸۵ درصدی عوامل روانی- اجتماعی تأثیرگذار بر سلامت اشاره کرده است، اما در بیشتر کشورها دو بعد روانی و اجتماعی سلامت تا حد زیادی به ­وسیله متولیان سامانه سلامت و حاکمان کشورها نادیده گرفته شده است.

وی ادامه داد: بر پایه اظهار نظر سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۰ میلادی از ده بیماری که بیشترین میزان ناتوانی را در جهان سبب شده ­اند، پنج مورد آن مربوط به بیماری­های روانی بوده است(افسردگی اساسی، سوء­مصرف دارو و الکل، اختلال خلقی دو قطبی و اختلال وسواسی- اجباری و ...). در جدیدترین پیش ­بینی WHO بار اختلال افسردگی بعنوان شایع ترین نوع اختلالات روانی که سرماخوردگی روانی نیز لقب گرفته از سال ۲۰۰۲ به سال ۲۰۲۰ میلادی، در کشورهای توسعه­ یافته از رتبه چهارم به رتبه نخست و در کشورهای در حال توسعه از رتبه چهارم به رتبه دوم پس از HIV/AIDS می رسد. در ایران نیز بار بیماری­های روانی و اختلال­های روانی- رفتاری پس از حوادث عمدی و غیرعمدی، رتبه دوم را در سال ۱۳۸۲ به دست آورده است.

ایمان نژاد با بیان اینکه تمامی این پیش بینی ها از اهمیت توجه جهانی به سلامت روان در دو دهه آینده حکایت می کند، تاکید کرد: با این اوصاف کشورهای توسعه یافته به سرعت راهکارهایی برای اصلاح بهداشت روانی- اجتماعی جوامع خود تدارک دیده، به مرحله اجرا در آورده اند. به نظر می‌رسد زمان آن فرا رسیده که کشور ما نیز به طرح و انجام این موضوع مهم و حیاتی بپردازد.

رئیس آموزش و پرورش خواجه از استان آذربایجان شرقی توضیح داد: به صورت خلاصه شواهد و مطالعه منابع علمی و آماری نشان می دهد که: ۱- اهمیت سلامت روانی و اجتماعی تا حد زیادی نادیده گرفته شده است. ۲- آمار اختلال­های روانی در ایران در مقایسه با سایر کشورها وضع خوبی ندارد. ۳- طبق گزارشات رسمی و غیررسمی جامعه ایرانی، جامعه ­ای هیجانی، نگران، غمگین، حرمت شکن، غیرقابل پیش بینی و قانون گریز و نظارت ناپذیر است، که همگی از عوامل خطر بروز اختلال روانی و بیماری های روان تنی است. ۴- در ایران افراد متأهل نسبت به افراد مجرد، به دلایل گوناگون از سلامت روانی بهتری برخوردار نیستند، موضوعی که جای فکر و نگرانی دارد. ۵- سیر فزاینده آمار طلاق و کودک همسری در برخی شهرها و روستاها نگران کننده است که نشانگر وجود مشکل و آسیب در خانواده و دست کم اختلال در روابط میان­‌فردی است. ۶- مهار نشدن و روند رو به رشد شیوع پدیده اعتیاد در ایران، اعتیاد را به مقوله مهم آسیب زای روانی- اجتماعی کشور تبدیل کرده است. ۷- در نهایت اینکه اگر در بعد پیشگیری از بروز عوامل تنش زا، در سطح خانواده و اجتماع، اقدامی اساسی و بنیادی صورت نگیرد، آینده ای ناخوشایند برای کشور پیش‌بینی می‌شود.

به گفته وی موارد فوق با وجود تمام تلاش‌های خالصانه سازمان‌ها طی سالیان متوالی می تواند معلول این عوامل باشد. موازی‌کاری و عدم تقسیم کار بین سازمان‌ها و نهادهای متولی، اجرای مداخلات بدون مطالعه و پشتوانه تحقیقاتی جامع و علمی، عدم ثبات مدیریتی در سطوح کلان و تاثیرگذار، عدم بکارگیری کارشناسان و نخبگان در سیاست گذاری‌ها و تصمیم گیری‌ها. بنابراین پیشنهاد می شود جهت برون رفت از وضع موجود و بهبود شرایط پیش آمده اقدامات ذیل سرلوحه مسئولین و متولیان امر در نهادهای مختلف قرار بگیرد.

آسیب شناسی وضع موجود با حضور کارشناسان و نخبگان، انجام کار تیمی که شامل تمامی تخصص های لازم و تاثیرگذار از همه سازمان ها است. وضع و تصویب قوانین و مقررات لازم در زمینه حفظ و صیانت از سلامت روانی و اجتماعی توسط نهادهای قانونگذار، مانند تشکیل وزارتخانه خانواده با محوریت صیانت از خانواده و پیشگیری از آسیب‌های روانی و اجتماعی تعیین و پیگیری اهداف قابل دسترس در کوتاه و بلند مدت پس از انجام مطالعات کارشناسی و علمی، در اولویت قرار دادن پیشگیری با اجرای برنامه هایی چون ارتقای سطح سواد سلامت روان، آموزش مهارت های زندگی و فرزند پروری، زمینه‌سازی برای کاهش نگرانی و ایجاد فضای آزاد و بانشاط، همراه با امنیت و رفاه اجتماعی و برخورداری جامعه از حقوق و کرامت انسانی، آگاهی بخشی به همه اقشار جامعه و مسئولان و تهیه کتاب های درسی با رویکرد تقویت مهارت های زندگی توسط افراد متخصص و مرتبط در وزارت آموزش و پرورش.