شکوهی: برای رسیدن به جهانی عاری از خشونت، نیازمند تغییر در نگرش اجتماعی افراد هستیم

طی ماه‌های اخیر اتفاقاتی مثل وقوع چند قتل ناموسی که قربانیان آنها اغلب دختران و زنان جوان بودند باردیگر موضوع حقوق کودکان و نوجوانان و خلاهای قانونی موجود در این بخش را در جامعه بر سر زبان‌ها انداخت. دستگاه تعلیم و تربیت کشور به عنوان یکی از حساس‌ترین نهادهای کشور که ماموریت پرورش نسل آتی جامعه را عهده‌دار است، یکی از بخش‌هایی است که در زمینه فرهنگسازی و تغییر نگرش جامعه نقشی اثرگذار دارد و به همین دلیا انتظارات موجود از این دستگاه اغلب سنگین است.

آموزش و پرورش چه داخل مدارس و در تعامل با دانش‌آموزان و چه درتماس با والدین و معلمان نقشی کلیدی در هدایت این جریان اجتماعی دارد یعنی می‌تواند با بهره‌گیری از امکانات گسترده خود جامعه را از خطرات موجود آگاه کند و این قبیل آسیب‌های اجتماعی ازجمله خشونت علیه زنان و کودکان را کاهش دهد و به حداقل برساند.

مسعود شکوهی مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با پانا درباره نقش دستگاه تعلیم و تربیت در کاهش خشونت علیه کودکان و نوجوانان اظهار کرد حمایت از کودکان و نوجوانان در هر جامعه جز امور مهم و با اولویت اساسی محسوب می‌شود. مطابق کنوانسیون حقوق کودک و سایر معاهدات بین‌المللی، همه کودکان و نوجوانان از حق حمایت شدن در برابر آسیب برخوردارند. حمایت از این گروه به مثابه ایجاد یک سنگر در مقابل شبکه‌ای از خطرات و آسیب‌هایی است که می‌توانند سبب‌ساز بروز مخاطرات جسمانی، روانی و اجتماعی در آنان شوند.

وی ادامه داد که از طرفی این حقیقت را نمی‌توان کتمان کرد که پرداختن به حقوق کودک و نوجوان موضوعی چندوجهی است؛ یعنی بیش از آنکه به یک نهاد خاص مرتبط باشد، همیاری و مشارکت همه نهادهای مرتبط را می‌طلبد و برای پاسداشت و صیانت از این حقوق باید تمامی ساختار قانونی و مناسبات اجتماعی و فردی بهینه‌سازی و روز‌آمد شود.

تغییر نگرش اجتماعی گام اول برای رسیدن به امنیت

وی درباره راه‌های دستیابی به این مهم گفت: «یکی از بهترین راه‌های ترویج حقوق کودک و نوجوان و احترام به آزادی‌های اساسی، درونی ساختن و نهادینه کردن ارزش‌ها و اصول حقوق آنان در سطح جامعه و خانواده است که برای تحقق این مهم آموزش حقوق فردی و اجتماعی ضروری به نظر می‌رسد. ما در این زمینه در سطح جامعه به یک تغییر نگرش اجتماعی اساسی نیازمندیم، تا بتوانیم جهانی عاری از خشونت و پر از امنیت برای فرزندان‌مان بسازیم.»

مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی از نهاد آموزش وپرورش به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای مسئول در امر صیانت از حقوق کودک و نوجوان نام برد و گفت: «براساس چشم‌انداز مندرج در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به عنوان میثاق ملی - که در آن مدرسه جلوه‌ای از تحقق مراتب حیات طیبه، کانون عرضه خدمات و فرصت‌های تعلیم و تربیتی است- همه فعالیت‌ها، تجارب تربیتی و مهارتی به گونه‌ای طراحی شده تا ناظر بر صیانت و پاسداشت حقوق دانش‌آموزان و کسب شایستگی‌هایی باشد که آنان را قادر می‌‌کند تا با کسب آگاهی و مهارت لازم در مواجهه با چالش‌های پیش‌رو عملکردی خردمندانه داشته باشند.»

وی افزود به این ترتیب یکی از کارکردهای مهم وزارت آموزش و پرورش می‌تواند زمینه سازی برای دستیابی به ۳ دسته حقوق در دانش‌آموزان شامل «حق دسترسی به فرصت‌های تربیتی و آموزشی برابر»، «حق برخورداری از آموزش و پرورش با کیفیت» و «احترام به حقوق انسانی» باشد که البته این سه دسته حقوق به هم وابسته‌اند.

وی اضافه کرد که ازسویی یکی دیگر از رسالت‌های مهم این نظام، ارتقای آگاهی لازم از طریق آموزش حقوق به کودکان و نوجوان، در چارچوب ساحت تربیت اجتماعی به عنوان بخشی از جریان تربیت رسمی و عمومی است. البته بخشی از این مهم در حال انجام است ولی برای دستیابی به نتایج مطلوب نیازمند ارتقای کمی و کیفی این آموزش‌ها و نیز هم‌افزایی و اهتمام همه دستگاه‌های مرتبط هستیم.

اقدامات دستگاه تعلیم و تربیت در توسعه حقوق کودکان

شکوهی در ادامه به رئوس ماموریت‌های کلان وزارت آموزش و پرورش در این بخش و اهم اقداماتی که دستگاه تعلیم و تربیت می‌تواند در توسعه حقوق کودکان و نوجوانان انجام دهد به شرح زیر اشاره کرد:

سیاستگذاری مناسب در خصوص صیانت از حقوق کودکان و نوجوانان با توجه به ویژگی‌های توسعه یافتگی و جغرافیایی مناطق کشور

نظارت بر اجرای قوانین و ساختارهای قانونی موجود در آموزش و پرورش در خصوص تکریم حقوق دانش‌آموزان

بازبینی محتواها و سرفصل‌های مربوط به حقوق کودک و نوجوان در ساعات درس رسمی و متناسب‌سازی آن با نیازها و چالش‌های کنونی کشور

تدوین محتوای آموزشی جامع و راهنمای عمل برای اجرای آموزش‌های حقوق فردی و اجتماعی در ساعات فوق برنامه و غیررسمی

اجرای آموزش‌های جامع حقوق به دانش آموزان بر اساس ویژگی‌های رشدی، فرهنگی و بومی در ساعات فوق برنامه و غیررسمی به صورت:

ارائه آموزش‌هایی در سطح حیطه شناختی برای ارتقای دانش و فهم دانش‌آموزان درخصوص اهمیت و ابعاد مختلف حقوق فردی و اجتماعی

ارائه آموزش‌هایی در سطح حیطه عاطفی برای بهبود نگرش و باور دانش‌آموزان نسبت به اهمیت حقوق فردی و اجتماعی. (از جمله توجه دادن دانش‌آموزان به مسئله شأن و کرامت انسان، ارزشمندی تعهد و مشارکت، برابری انسان‌ها و... که می‌تواند افراد را برای مشارکت فعال در جامعه آماده سازد)

ارائه آموزش‌هایی در حیطه روانی - حرکتی که مهارت‌های حقوق فردی و اجتماعی دانش‌آموزان را افزایش می‌دهد و آنها را در احقاق حقوق خویش و بازداشتن از نقض حقوق‌شان توانا می‌سازد( از جمله این مهارت‌ها می‌توان به مهارت حل مسئله، همکاری و بهبود کفایت اجتماعی اشاره کرد.)

زمینه سازی برای ارتقای آگاهی و بهبود نگرش و عملکرد دست اندرکاران امر آموزش و پرورش ( مدیران ، معلمان و کارکنان و... )، و والدین در خصوص ارزش‌های مربوط به رعایت و احترام حقوق کودک و نوجوان از طریق آموزش‌های منسجم و هدفمند

فراهم آوردن فرصت کسب آگاهی‌های لازم در دست اندرکاران آموزش و پرورش و والدین با ساز و کارهای تضمینی برای برخورد و مقابله با موارد نقض حقوق کودکان و نوجوانان و التزام و اجبار به رعایت آن.

توانمندسازی روانی- اجتماعی دانش‌آموزان برای کسب شایستگی‌های روان شناختی لازم برای درک حقوق‌، ارتقای حسن تفاهم، دگرپذیری و ایجاد توانایی برای تفکر انتقادی، استدلال اخلاقی و تصمیم گیری صحیح

توسعه و تقویت نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان (نماد)، برای شناسایی، ارجاع به موقع و ارائه خدمات تخصصی روان‌شناختی، حمایتی و مددکاری و معاضدتی به دانش‌آموزان آسیب‌دیده که در شرایط دشوار و خشونت بار قرار دارند.

توسعه و تقویت تشکل‌های دانش‌آموزان و بهره گیری از ظرفیت آنان در ایجاد شبکه‌های همیاری و ترویجی دانش‌آموزی و آموزش همسالان در حوزه حقوق فردی و اجتماعی

ترغیب و تشویق فعالان نظام تعلیم و تربیت که در پاسداشت حقوق کودکان و نوجوانان نقش موثری داشتند.