چگونه بچه‌ها از انجام تکالیف لذت ببرند و خلاقیت خود را بروز دهند

امروزه تکالیف پژوهشی از متداول ترین تکالیفی است که این امکان را به دانش‌آموزان می‌دهد تا به شکلی دیگر و در سطحی وسیع‌تر فکر کنند و مهارت‌های پژوهشی خود را به کار بگیرند و گسترش دهند و اگر این تکالیف با بازی و مسابقه همراه باشد از جذابیت بیشتری برخوردار خواهد بود.

آنچه می‌خوانید نوشته یکی از معلمان دوره ابتدایی برای شرکت در جشنواره الگوهای تدریس است که به موضوع خلاقیت در تکالیف دانش‌آموزی می‌پردازند:

سوال اینجاست که آیا می‌توان به دانش‌آموزان کمک کرد تکالیف خلاق بنویسند و لذت ببرند؟

به عنوان یک معلم، متوجه شدم می‌توانم به فکر دادن تکالیفی باشم که بچه‌ها بیشتر و بهتر بتوانند پیرامون آن تکلیف فکر کنند و با راه‌های جمع آوری اطلاعات آشنا شوند و از منابع مختلف در اطراف خود اطلاعات لازم را به دست آورند و خود را در موقعیت‌های مناسب مورد سنجش قرار دهند؛ لذا از آنها خواستم یک دفتر تهیه کنند به نام «دفتر فکر» تا بتوانند این تکالیف را آنجا بنویسند که با استقبال والدین همراه شد.

روش کار

وقتی به درس «مسجد» رسیدیم گفتم بچه‌ها فردا با پدر و مادرتان به مسجد بروید و هرچه آنجا دیدید یادداشت کنید و معنی کلمه‌ها و جمله‌هایی را که نمی‌دانید از والدینتان بپرسید و در مورد آن کار یا جمله یک مطلب بنویسید و گفتم این تکلیف امشب شماست. بچه‌ها با علاقه فراوان این کار را انجام دادند و مطالبی را به کلاس ارائه دادند که بعضی از آن مطالب داخل درس مسجد بود و بچه‌ها می‌گفتند فکر نمی‌کردیم که فعالیت‌های مسجد محله ما هم مانند درس مسجد کتاب باشد. بچه‌ها گزارش‌های خوبی ارائه دادند به این ترتیب با درس مسجد آشنا شدند و تمام مطالب درس را یاد گرفتند. یا به درس «خرس کوچولو» که رسیدیم گفتم تکلیف امروزتان این است که با یک میکروب مصاحبه کنید.

• چون درس خرس کوچولو مربوط به میکروب‌ها و بهداشت فردی بود بچه ها مصاحبه‌هایی همراه با نقاشی انجام داده بودند که برای همکلاسی‌هایشان جالب و شنیدنی بود و همه با اشتیاق گوش می‌دادند و به این ترتیب با بهداشت فردی خود با استفاده از یک تکلیف خلاق و پژوهشی آشنا شدند و معنی درس را بهتر فهمیدند.

روزی دیگر به دانش‌آموزان تکلیفی دادم که امشب از تلویزیون هرچه شنیدند و دیدند یادداشت کنند و کلمه‌هایی که معنی آنها را نمی‌دانند از بزرگترها بپرسند و بنویسند یا تکالیفی به صورت پرسش‌های کنجکاوی برانگیز در قالب چیستان می‌دادم.

این مثال‌ها و ده‌ها نوع دیگر از آن نمونه‌هایی از انواع تکالیف پژوهشی هستند که در نوع خود بسیار تاثیرگذار بوده و انجام آنها به مهارت‌های خاص نیازمند است. به دلیل موضوع آموزش دست بچه‌ها در مشارکت‌های گروهی و تحقیقاتی بسیار باز است به این ترتیب بچه‌ها با این تکالیف آشنا شدند و انجام تکلیف برای‌شان جذابیت بیشتری پیدا کرد.

نتیجه گیری:

با گفتن این تکالیف بچه‌ها و والدین خوشحال و راضی بودند و حتی خودشان پیشنهاد این نوع تکالیف را می‌کردند.

بچه‌ها با انجام این تکالیف با راه‌های جمع آوری اطلاعات آشنا شدند و یادگرفتند که چگونه از منابع اطراف خود اطلاعات لازم را به دست آوردند.

دانش‌آموزان در مواجهه با اتفاقات گوناگون و در پاسخ به سوال خود فرضیه سازی می‌کند.

هر دانش‌آموز به یک جمع‌بندی از آنچه به دست آورده است می‌رسد و یاد می‌گیرد از اطلاعات خود چگونه نتیجه گیری کند.

هدف نهایی از این دست آموزش‌ها کسب مهارت‌هایی برای زندگی کردن است که می‌تواند ویژگی‌هایی را در افراد شکل دهد که توانمندی آنان را در مواجهه با مسائل گوناگون زندگی افزایش داده و به بهبود و ارتقا شرایط زندگی منجر شود.

پیشنهادات:

مهمترین هدفی که از دادن تکالیف به دانش‌آموزان انتظار می‌رود «یادگیری» است، پس چه بهتر که این تکالیف را از راه‌های مختلفی انجام دهند تا هم از اضطراب تکالیفِ خسته کننده کاسته شود و مهم تر از همه دانش‌آموز بتواند به مهارت‌هایی که مدنظر است دست یابد؛ بنابراین به همکاران پیشنهاد می‌کنم:

همراه با تکالیف روزمره گاهی اوقات این نوع تکالیف هم استفاده کنند.

تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان را در نظر بگیرند و تکالیف انجام‌شده را هرگونه که نوشتند قبول کنند و برای رفع نقص‌هایشان بکوشند.

به امید روزی که بچه‌ها بتوانند از فکرشان استفاده کنند و هر چه بهتر و بیشتر از خلاقیت خویش برای ساخت جامعه‌ای بهتر استفاده کنند.

نویسنده طرح (الگوهای تدریس): مرضیه شاهبیکی

آموزگار دبستان سمیه (ناحیه ۲ زاهدان)