بازخوانی تاریخی فراز و فرودهای امور تربیتی از دهه‌ی ۶۰ تا امروز

امور تربیتی از اوج تا انزوا بازخوانی تاریخی فراز و فرودهای امور تربیتی از دهه‌ی ۶۰ تا امروز به همراه اکران و نقد و بررسی فیلم کوتاه «مدیر مدرسه» رویدادی بود که امروز صبح ۲۹ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ در پردیس سینمایی ۲۹ بهمن تبریز با حضور محمد سالک رحیمی پیشکسوت عرصه امور تربیتی و حجت ‌الاسلام والمسلمین محسن خاکی معلم و پژوهشگر عدالت آموزشی برگزار شد.

محمد سالک رحیمی در این نشست در خصوص رویکرد امور تربیتی در اوایل انقلاب گفت: از گفتمان انقلاب اسلامی، بحث جو آن روزها شرح وظایف متونی نبود و هرکس بااستفاده از یافته های خود اقدام می کرد.

پیشکسوت امور تربیتی ادامه داد: در دانشگاه تبریز دوره هایی برای فرهنگیان گذاشته بودند و همزمان بود با آغاز بحث های ایدئولوژی که کلیات بود و راهکاری ارایه نمی شد.

وی به عدم تجربه کافی و جو مشوش بعد از انقلاب در جامعه اشاره کرد و توضیح داد: حتی در مدارس گروه‌هایی برای جذب نیرو فعالیت می‌کردند و جریان اصلی سازمان منافقین نیز در این گروه‌ها بود و مسئول جریان اصلی در مدرسه و از خود دانش آموزان بود.

سالک رحیمی خاطرنشان کرد: دبیرستان فردوسی آن زمان با ۵۰ کلاس ۴۰ نفره نزدیک ۲هزار دانش‌آموز داشت و من بنا به پیشنهاد مدیر با حضور در کلاس‌ها حال و هوای آن را بررسی می‌کردم و این موضوع بعد از اینکه در شورای دبیران مطرح شد باعث شد در آن جو التهاب و شلوغ برخی دبیران با تفکر حزب منافقین حساب کار دستشان بیاید.

وی گفت: متاسفانه همکاران از احساسات پاک انقلابی دانش‌آموزان استفاده کردند اما این برای همه شامل نمی‌شد و عملکرد فعالیت امور تربیتی با ابزار هدایت و آگاه سازی، افرادی از سمپادی‌های حزب منافقین را وارد مسیر درست کرد که جزو شهدای هشت سال دفاع مقدس شدند و این نشان داد که همه فعالیت‌های انحرافی آن زمان مغرضانه نبود.

سالک در ادامه گفت: ابتکار عمل مغرضان به شمارش معکوس افتاد و توانستیم این جریانات منافقین را جمع کنیم و با افرادی که خطاکار بودند طبق هماهنگی با دادگستری از راه امر به معروف در مسیر درست هدایت کردیم.

وی در تحلیل گرد و خاک حال حاضر بر روی امور تربیتی و رویکرد اوایل انقلاب که فرهنگی و تربیتی بود، گفت: قبل از اینکه مردم را هدایت کنیم باید نحوه تربیت را بدانیم و مربی تربیتی باید شیوه طبابت، تبلیغ و ارایه مطالب را با توجه به زمان بدانند.

وی با استناد به تجربه خود در امور تربیتی افزود: در سال های اخیر پرخاشگری در پایه های دهم وجود دارد و باور نسبت به پایان نظام وجود دارد اما اگر نوجوان بداند که منطق دهه ۸۰ با منطق دهه ۶۰ فرق ندارد و ما یک منطق داریم و آن منطق انسانی است، حقیقت طبیب دوّار حضرت علی علیه‌السلام را پیاده ساخته‌ایم.

وی تاکید کرد: کتاب های درسی داروی درد ما نیستند و ما باید از داروخانه اسلام دارویی که با زمان ما همخوانی دارد، بیابیم.ابزار باید فرق کند که متاسفانه ما این را نداریم.

حجت‌الاسلام محسن خاکی نیز در ادامه گفت: در ابتدای انقلاب احزاب سیاسی در ایران شاخه‌ی دانش‌آموزی داشتند.نه فقط سازمان مجاهدین خلق، بلکه حزب جمهوری اسلامی زیر نظر شهید بهشتی نیز شاخه‌ی دانش‌آموزی داشت و شاگردان دکتر بهشتی حرف‌های بلندی از ایده‌ی سیاسی و اجتماعی مدرسه داشتند که باعث می‌شد احزاب سیاسی در ایران شاخه دانش‌آموزی داشته باشند، چیزی که امروزه به لحاظ میدانی وجود ندارد و به لحاظ قانونی ممنوع است.

وی با خواندن بخشی از گفت‌و‌گوی شهید بهشتی با گروهی از اعضای انجمن اولیا و مربیان در سال ۱۳۵۹، ادامه داد: رویکرد شهید بهشتی بعنوان یک آدم سیاسی وقتی در لحظه تربیت قرار می‌گیرد و کسی که در مسیر راه، هم در کف مدرسه و هم در سازمان آموزش و پرورش بوده، این است که بقیه هم با شاخه سیاسی در مدرسه آزادانه حضور داشته باشند.

معلم تربیتی در ادامه گفت: جلوگیری از اینکه جامعه اسلامی ما به سمت فاشیسم برده شود، یعنی عکس‌العمل ما در برابر استبداد و فاشیسم نمی‌تواند یک فاشیسم اسلامی باشد.ما انضباط داریم اما هرگز فاشیسم اسلامی نخواهیم داشت.

خاکی با بیان اینکه حرکت ما به سمت نفی انتخاب آزادانه و آگاهانه نخواهد بود، گفت: انتخاب آزادانه و آگاهانه پایه انسان شناسی و جهان‌بینی انقلاب ما خواهد بود.

وی ادامه داد: ما با موجودی روبه‌رو هستیم که طراحی ساختار تربیتی مدرسه از ایدیولوژی، نخبه می‌گیرد، با یک نگاه محافظه کارانه و کوتاه‌نگر رفتار نمی‌کند و متوجه است که چه چیزی در مدرسه می‌گذرد.

پژوهشگر عدالت آموزشی در ادامه به رویکرد شهید رجایی بعنوان بنیان‌گذار امور تربیتی اشاره کرد و گفت: این نسل جدید اجتماعی، پیغمبران جدید می خواهد و البته آن پیغمبران باید بفهمند که چه کاری می‌‌خواهند انجام دهند.

وی به آفت موجود در تاریخ‌نگاری شفاهی زمان حال اشاره کرده و گفت: به نظر من تجربه نگاری مربی‌های تربیتی ما ما را سر یک لبه‌ی خطرناک قرار داده است و آن این است که ما در دامن یک حس نوستالژیک به ظاهر زیبایی افتاده‌ایم که احساس یک دلتنگی برای یک فضای جذاب، انسانی، مهربان و روانشناختانه با یک مربی دوست داشتنی داریم.

وی در ادامه خاطرنشان شد: با مرور تجربه پیشکسوتان امور تربیتی در اوایل انقلاب می توان فهمید که آزادی مسئله مشترک و عقلانیت انسانی پایه مشترک ما است و حرکت به سمت انقلاب فاشیسم، نمی‌تواند خودش یک فاشیسم اسلامی باشد.

این پژوهشگر تعلیم و تربیت گفت: ایده آزادی خواهی اسلامی را امور تربیتی به کف مدرسه می‌برد و تمامی دبیران مدرسه وقتی در مقابل شما قرار می‌گیرند دیگر متولی امور تربیتی را عقب افتاده خطاب نمی‌کند و این همان معنای کلمه پیغمبر انقلاب است که عدالت، آزادی، استقلال، پیشرفت و معنویت می خواست.

وی با طرح این موضوع که در حال حاضر بیش از نیمی از زمان مربیان پرورشی در مدارس به برگزاری مسابقات می‌گذرد، گفت: آمار گذشته نشان می‌دهند تمامی مسابقات فرهنگی، هنری و ورزشی از مرحله مدرسه‌ای تا کشوری تنها برای ۵ یا ۶ درصد جمعیت کشور ایران است و این یعنی تکنولوژی تربیتی ما ضد جمهوری و ضد عدالت است.

حجت‌الاسلام خاکی ادامه داد: ما یک چیزی روی میز گذاشته‌ایم که فقط برنده‌ها می‌توانند با آن بازی کنند و من مربی پرورشی زمینه را فراهم می‌کنم که قدرت‌مندان و بهره‌مندان اجتماعی بیایند و قدرت قبل از مدرسه را با مسابقات پرورشی، تبدیل به قدرت آموزشی کنند و این یعنی تبعیض آموزشی برتر شود.این  یک کار تربیتی کور غیرسیاسی است چون عدالت، آرمان و ایدیولوژی ندارد.

وی در ادامه با اشاره به نظریه شهید بهشتی که می‌فرماید: « معلم خوب را باید با نگاه به تناسب جامعه تربیت کرد»، گفت: ما باید یک سلسله شیوه‌های فنی جدید متناسب با خط نوع جامعه اعمال و جانشین شیوه‌های قدیمی تربیتی کنیم.

وی در ادامه گفت: به نظر می‌آید که به تعبیر شهید بهشتی مربیان‌امور تربیتی پیامبران انقلاب در مدارس‌اند و به گفته شهید رجایی که این بچه‌ها پیامبران آرمان‌های انقلاب در آموزش و پرورش‌اند، به این معنا است که آرمان‌های اجتماعی را می‌گیرند و تبدیل به نرم‌افزار می‌کنند.

حجت‌الاسلام خاکی گفت: امور تربیتی در ایران در طراحی برنامه‌های تربیتی دخیل نیست و تألیف کتب درسی فارغ از ایدیولوژی عدالت، استقلال، آزادی، جمهوریت و پیشرفت تدوین می‌شود و هیچ تفاوتی با نسخه فرهنگی ندارد.

وی با اشاره به سه گرایش ایدئولوژیک موجود در جهان، گفت: سه حوزه تمدن که دایه‌دار یک رویکرد اجتماعی در جهان است با تمامی امور مدرسه‌شان کار دارند ولی امور تربیتی ما این امکان را ندارد و این خودش تقلیل امور تربیتی است.

خاکی با تاکید براینکه ما در حد تکنیک مانده‌ایم، گفت: به نظرم آنچه از امور تربیتی دهه ۶۰ در وضعیت به فنا رفته فعالیت‌های پرورشی الان، پیشکسوتان تربیتی آورده‌اند، باید درک کنیم.

وی ادامه داد: ما باید مسیری که در دهه ۶۰ شکل گرفته بود حفظ می‌کردیم، ولی متاسفانه توسط اتحاد دو جناح در دهه‌ی ۷۰، امور تربیتی کنار زده شد و بعداً در بعنوان یک سازمان در کنار سایر نظام‌های تربیتی آمد و به جای اینکه احیا شود، در قالب فعالیت‌های پرورشی درآمد.

وی در پایان گفت: امور تربیتی احیا ایدئولوژی است و در همه‌ی امور مدرسه همه کاره و راهبر می باشد و ما در حال حاضر به‌جای مواجهه با امور تربیتی، فعالیت پرورشی داریم.