گذار از خام‌فروشی

موردی که باید به آن اشاره کرد این است که باتوجه به شرایط بازار و توافق کاهش بیشتر تولید توسط اوپک و غیراوپک، به نظر می‌رسد مانع بازار از ارجحیت بیشتری نسبت به مانع فنی برخوردار است، به‌گونه‌ای که اگر تکنولوژی و دانش‌های فنی به‌گونه‌ای باشد که سطح تولید سریعا به قبل از تحریم بازگردد، باید بازاریابی در اولویت سیاست‌ها و راهبردهای دستگاه‌های متولی قرار گیرد. اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، درس گرفتن از دو دوره تحریم‌های گذشته و فعلی است.

در هر دوره تحریم‌ها فروش نفت خام ایران به‌شدت کاهش یافت در حالی که فروش فرآورده‌های نفتی با مانع روبه‌رو نبود. شرط مهم برای کاهش آسیب‌پذیری کشور عبور از خام‌فروشی و حرکت به سمت تولید فرآورده‌ها و محصولات باارزش است. در صنایع بالادستی‌، چشم‌اندازها، دستورات و پیشنهادات فراوانی برای عبور از خام‌فروشی مطرح شده اما این موارد تاکنون در حد نوشته باقی مانده و به سیاست‌های جامعی تبدیل نشده است.

باید به این جمع‌بندی رسید که تنها زمانی می‌توان تکانه‌های تحریمی را به‌شدت کاهش داد که نفت خامی صادر نشود و به جای آن فرآورده‌های نفتی تولید و صادر شود. حتی مشاهده شده که کشورهای خریدار نفت خام ایران، با تبدیل نفت به فرآورده‌های دیگر، آن را به ما می‌فروشند. تقریبا اغلب کشورهای خریدار نفت، نه تنها نفت خام را مصرف نمی‌کنند، بلکه آن را برای تبدیل به محصولات جانبی دیگر در پالایشگاهای‌شان خریداری می‌کنند.

عبور از خام‌فروشی نه تنها کشور را در مسیر بهتری قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند زمینه‌های حضور افراد تحصیلکرده و جویای کار را در این صنعت فراهم کند. در کشور با وجود اینکه محصولات جانبی نفتی تولید می‌شود، اما برای خوراک پتروشیمی‌هاست و
به صورت محصولی جهت صادرات و افزایش درآمد از آن استفاده نمی‌شود.

امیدواریم به سمتی حرکت کنیم که حتی یک قطره نفت خام نیز صادر نکنیم تا دغدغه تحریم و مشکلات نشأت گرفته از آن ایجاد نشود. باید گذار از خام‌فروشی به صورت جدی‌تری در دستور کار دولت‌ها و مجلس‌ها قرار گیرد.

*مدیر سابق امور بین المللی شرکت نفت

منبع: روزنامه ایران