توصیه‌های تغذیه‌ای برای مقابله با آلودگی هوا

به گزارش روابط عمومی وزارت بهداشت، زهرا عبداللهی، سرپرست دفتر بهبود تغذیه جامعه در خصوص آلودگی هوا گفت: مواد آلوده کننده هوا شامل مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، اکسیدهای نیتروژن دار، هیدروکربن‌های سوخته نشده، ذرات ریز معلق، برمید سرب و سایر ترکیبات سربی است.

عبداللهی افزود: ازجمله گروههای در معرض خطر در آلودگی هوا کودکان، سالمندان، مادران باردار و مبتلایان به بیماری های قلبی، ریوی هستند که بیشتر از افراد دیگر آسیب می‌بینند و باید امکانات لازم برای حفظ سلامت آنها مهیا شود. بنابراین لازم است برای مقابله با آلودگی ها و حفظ سلامت اعضای خانواده با برخی از موارد تغذیه ای آشنا شویم.

وی بیان کرد: آلاینده‌های موجود در هوا با حمله به سلولهای بدن عوارض نامطلوبی را به جا می گذارند. در حالت عادی، سیستم دفاعی بدن، سلولها را از کلیه آسیب های بیرونی محافظت می کند. اما عوامل مخرب محیطی مثل اشعه ماوراء بنفش، الکل و آلودگیهای محیط باعث می‌شوند بدن نتواند مبارزه کند در نتیجه ساختمان و عمل سلول های بدن توسط مخرب‌هایی نظیر رادیکال‌های آزاد تخریب می‌شود.

وی ادامه داد: در مقابل، آنتی اکسیدان‌ها مولکول هایی هستند که جلوی عمل رادیکال‌های آزاد را گرفته و مانع از تخریب سلول‌های حیاتی بدن می‌شوند. مصرف بیشتر آنتی اکسیدان‌ها زمینه‌ای را فراهم می‌کنند که بدن به راحتی رادیکال‌های آزاد مضر را از بین ببرد.

عبداللهی تصریح کرد: منابع غذایی آنتی اکسیدانی عبارتند از ویتامین های C , E، کاروتنوئیدها، سلنیوم و پلی فنول ها .عملکرد عمده ویتامین E نقش آنتی اکسیدانی آن است. این ویتامین نسبت به شرایط طبخ مقاومت بیشتری دارد. روغن ها (غنی ترین) منبع این ویتامین اند که با پختن از بین نمی روند ولی با سرخ کردن تخریب می شوند.

وی بیان کرد: منابع آن روغن سویا، روغن آفتابگردان، جوانه گندم و سایر روغن های گیاهی است. بنابراین سعی شود در طبخ و فرآوری غذاها حتما از انواع روغنهای خوراکی گیاهی استفاده شود. روغن ماهی، روغن زیتون و انواع مغزها به عنوان منابع خوب این ویتامین نباید بیش از نیاز مصرف شوند زیرا در صورت مصرف بیش از حد نیاز با تولید انرژی می توانند منجر به اضافه وزن یا چاقی می شوند.

سرپرست دفتر بهبود تغذیه گفت: عملکرد ویتامین C به دلیل وجود آنتی اکسیدان، افزایش مقاومت به عفونت ها و افزایش جذب آهن است. این ویتامین در سبزی ها و میوهای تازه موجود است. نسبت به حرارت، نور ومحیط قلیایی بسیار حساس است. مثلاً با افزودن جوش شیرین به غذا، ویتامین موجود در غذا غیر فعال می شود.

وی افزود: مهم ترین منابع ویتامین Cعبارت است از مرکبات، فلفل سبز، کلم بروکلی، گل کلم، کلم برگ، گوجه فرنگی، سبزیجات برگی شکل سبز ( سبزی خوردن)، اسفناج، کیوی، طالبی، توت فرنگی و سیب زمینی و از این رو بهتر است میوه ها و سبزی ها برای حفظ ویتامین های موجود در آنها تا حد امکان به صورت خام و تازه مصرف شوند.

وی بیان داشت: باید در برنامه روزانه حتما از تمامی سبزی ها و میوه های فصل مصرف شود و برای کلیه افراد خانواده تاکید بر مصرف سبزی و میوه به شکل تازه درشرایط آلودگی می باشد.

عبداللهی توصیه کرد روزانه از گروه سبزی ها ۳ تا ۵ واحد و گروه میوه ها روزانه ۲تا ۴ واحد استفاده شود و گفت: هر واحد میوه برابر است با یک عدد میوه متوسط یا نصف لیوان آب میوه تازه یا یک چهارم میوه خشک . هرواحد سبزی برابر است با یک لیوان سبزی برگی (سبزی خوردن یا کاهو) یا نصف لیوان سبزی پخته یا خردشده ، یایک عدد گوجه فرنگی یا پیاز متوسط.

وی در خصوص بتاکاروتن اظهار داشت: بتاکاروتن یکی از کاروتنوئیدهای مهم وپیش ساز ویتامین A است که در بدن تبدیل به ویتامین A می شود. سبزی ها و میوه های سبز، زرد و نارنجی مانند هویج، کدو حلوایی، کلم بروکلی، اسفناج، گوجه فرنگی، انواع کلم مثل کلم بروکلی، طالبی، هلو و زردآلو و موز از منابع خوب بتاکاروتن هستند.

وی افزود: نقش ویتامین A علاوه بر عملکرد عمده آن بر بینایی و پو ست بر تقویت سیستم ایمنی نیز نقش دارد. بنابراین در شرایط آلودگی باید در برنامه غذایی خانوار از انواع سیزی ها و میوه های رنگی گنجانده شود.

وی ادامه داد: پتکین ماده ای مفید است که سرب را به طور کامل از بدن دفع می کند. منابع غنی آن در سیب وجود دارد. سایر منابع غنی از پکتین عبارتند از مرکبات (پرتقال، نارنگی، لیمو و گریپ فروت)، توت فرنگی، هویج و غلات سبوس دار. مصرف روزانه میوه های حاوی پکتین برای کاهش خطرات آلودگی هوا مناسب است. بنابراین توصیه به مصرف حداقل یک سیب در طول روز است.

سرپرست دفتر بهبود تغذیه جامعه در خصوص فواید سلنیوم گفت: برای عملکرد آنزیمهایی در بدن که بتواند با شرایط بد محیطی و آسیب رسان به سلولهای بدن مقابله کند دریافت سلنیم ضروری است. این ماده مغذی را می توان از طریق منابع غذایی آن همچون ماهی، گوشت قرمز، غلات، حبوبات، تخم مرغ، مرغ و سیر با تنظیم یک برنامه غذایی سالم دریافت کرد.

وی درباره فواید مصرف روی در زمان آلودگی هوا گفت: ریزمغذی روی از مواد موثردر تقویت سیستم ایمنی بدن است. انواع گوشت و غلات به خصوص غلات سبوس دار منابع سرشار از روی هستند. مصرف انواع فرآورده‌های دریایی، نخود سبز، عدس و جوانه گندم به دلیل این که ازمنابع خوب ریزمغذی روی هستند، توصیه می‌شود.

عبداللهی افزود: منیزیم نیز در هوای آلوده موجب کاهش جذب فلزات سنگین مانند کادمیوم شده و دفع سرب را بالا می‌برد و از این طریق زمان تماس این ترکیبات زیان بار را در بدن به حداقل می رساند. بنابراین مصرف انواع سبزی ها با رنگ سبز تیره که از این ماده مغذی غنی هستند، به همه افراد توصیه می شود.

وی منابع غذایی خوب منیزیم را چنین برشمرد: انجیر، لیمو، گریپ فروت، ذرت زرد، بادام، گردو، پسته، مغزها، آجیل، سبزیجات برگی شکل مثل کلم، اسفناج، جعفری، کاهو، برگ چغندر، غلات سبوس دارو حبوبات مثل لوبیا و سویا.

به گفته عبداللهی مصرف ماهی نیز در زمان آلودگی هوا مفید است، وی در این خصوص گفت: مصرف ماهی‌های روغنی که سرشار از اسیدهای چرب امگا۳ هستند می تواند در کاهش تنگی نفس و اثرات زیان بار ترکیبات التهاب آور مفید باشد . توصیه اینست که از سرخ کردن ماهی اجتناب کنید و آن را در صورت امکان بخار پز،آب پز ویا تنوری مصرف کنید. افزودن انواع چاشنی‌ها (آب لیمو ،آب نارنج) به ماهی بخارپزوتنوری ویا آب پز موجب بهبود طعم ومزه آن می شود.

وی درباره نوشیدن چای سبز نیز اذعان داشت: چای سبز شامل ویتامین هایی از جمله ویتامین E ، ویتامین B، ویتامین ,A ویتامین C، کلسیم، آهن، اسید فولیک و ریبو فلاوین است و به دلیل داشتن مقدار قابل توجهی آنتی اکسیدان تاثیر زیادی بر سیستم ایمنی دارد.

عبداللهی افزود: با تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری های مختلف به ویژه بیماری های فصلی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا در زمستان، اسهال و استفراغ در فصل تابستان و حساسیت های فصل پاییز و الودگی ها مقاوم می شود. نوشیدن چای سبز باعث آرامش و رفع التهاب و حساسیت دستگاه تنفس (بافت های آسیب دیده) می شود.

وی ادامه داد: تئوفیلین موجود در چای سبز در حکم داروی مخدری است که باعث آرامش و رفع التهاب و حساسیت دستگاه تنفس (بافت های آسیب دیده) می شود. البته باید توجه داشت نوشیدن چای سبز به طور متعادل مفید است ولی خوردن بیش از حد آن می تواند ضررداشته باشد.

سرپرست دفتر بهبود تغذیه در خصوص خواس مصرف شیر و لبنیات نیز گفت: مصرف روزانه شیر ومواد لبنی به مقدار کافی، عوارض ناشی از آلودگی هوا را بر دستگاه گوارش کاهش می دهد زیرا زیرا شیر به دلیل دارا بودن فسفر، منیزم و کلسیم، خنثی کننده سموم است .

وی افزود: شیر دفع ادرار و مدفوع و مواد آلاینده را تنظیم می کنند. هر وقت میزان باکتری های مفید بر اثر ورود سرب و مواد آلاینده به بدن کم شود، عمل دفع هم با مشکل مواجه می شود و این مواد در بدن باقی می مانند. شیرهای غنی شده با باکتری هایی به نام پروبیوتیک، سطح باکتری های مفید را در روده انسان تعادل می بخشد.

عبداللهی افزود: کلسیم موجود در شیر منجر به کاهش جذب سرب و همه فلزات سنگین موجود در هوای آلوده می شود. توصیه می شود در شرایط آلودگی هوا از شیر کم چرب استفاده شود، زیرا دریافت اسیدهای چرب اشباع موجود در فرآورده‌های لبنی پرچرب می‌تواند در کاهش کارایی سیستم ایمنی دخالت کرده و موجب گسترش بیماری‌های ریوی در هوای آلوده شود. توصیه می شود روزانه حداقل دو لیون شیر بخورید.

وی توصیه‌های کلی برای داشتن برنامه غذایی مناسب که زیان های آلودگی هوا را به حداقل برساند، چنین تشریح کرد: حداقل ۴۰۰ گرم سبزی و میوه تازه در طی روز باید مصرف شود. سبزی ها را بیشتر بصورت تازه و خام مصرف کنید چون ویتامین های آن بخصوص ویتامین C بیشتر حفظ می شود. روزانه از شیر و مواد لبنی کم چرب مثل ماست و پنیر کم چرب به مقدارکافی مصرف کنید. حداقل ۲ باردرهفته ماهی مصرف کنید. تهیه یک بسته غذایی به عنوان میان وعده سالم برای کودکان مهد کودک ها، پیش دبستانی و سنین مدرسه که شامل یک عدد میوه ترجیحا سیب یا مرکبات، یک پاکت ۲۰۰ سی سی شیرو یک بسته ۵۰ گرمی از انواع مغزها باشد.