تنهایی، عاقبت تلخ بیماران روان

به‌گزارش ایرنا، در مدت چند دقیقه‌ای که آنجا روی نیمکت به انتظار اتوبوس نشسته‌ام و به حرکاتش خیره شدم. چهره‌اش نشان می‌دهد باید حدود ۳۵سال داشته باشد اما حرکاتش خیلی با این سن فاصله دارد مانند پسرکی بازیگوش در حالی‌که لبخند به لب دارد با صندلی‌ها در حال کلنجار رفتن است و گاهی هم با صدای آرام با خودش آواز می‌خواند که البته من از هیچ‌کدام از آنها سر در نمی‌آورم.

همین حرکاتش کافی است تا لب من هم به خنده باز شود. مادر پیرش که توجهم را به او می‌بیند می‌گوید محمد همیشه هم این شکل نیست لحظه‌های عصبانیتش را هم باید ببینید که چطور مردم را فراری می‌دهد و ما را هم خسته می‌کند

می‌پرسم او را برای درمان نزد پزشکان برده‌اید؟، که می‌گوید مگر می‌شود نبرده باشیم اما مگر فایده‌ای هم دارد؟ مدتی او را بستری هم کردیم اما بعد از دوره درمان دوباره او را به خانه برگرداندیم ولی نگهداری‌اش در خانه بسیار سخت‌تر است و همیشه باید مراقبش باشیم.

با آمدن اتوبوس، پیرزن دست پسرش را گرفته و خداحافظی می‌کند. بعد از رفتنشان با خودم فکر می‌کنم واقعا بهترین جا برای مراقبت از چنین بیمارانی کنار خانواده است یا مراکز نگه‌داری از بیماران روان؟

در حال‌حاضر علاوه بر بیمارستان‌های روانپزشکی در کشور، بهزیستی هم مراکز نگه‌داری شبانه‌روزی بیماران سلامت روان مزمن مانند دو قطبی‌ها و اسکیزوفرنی را تاسیس کرده است.

در یکی از این مراکز واقع در شهرستان البرز از توابع استان قزوین، بیماران داخل مرکز و حیاط آن راه می‌روند و می‌توان از چشمهای برخی‌شان، عمق تنهایی‌شان را فهمید.

فارغ از اینکه نام اختلالشان چیست همه شان زخم‌های عمیقی دارند که شاید در نگاه اول به چشم نیاید اما درد عمیق آن می‌تواند نه فقط زندگی و آرامش یک نفر بلکه خانواده و خانواده‌هایی را به‌هم بزند.

مدیر مرکز مراقبت توانبخشی بیماران مزمن مهر در شهرستان البرز گه به مناسبت هفته سلامت روان با گفت‌وگو کردیم، در معرفی این مرکز می‌گوید: این مرکز از سال ۸۲ تاسیس شده و هم اکنون ۹۰ بیمار دچار اختلالات سایکوتیک مانند اسکیزوفرنی مزمن و دوقطبی در آن مراقبت می‌شوند.

مهرداد درودی افزود: ۴۰ تن از این بیماران مجهول‌الهویه هستند و بقیه نیز که دارای خانواده هستند پس از مدتی از ترخیص بیمار خود به‌خاطر بهبود نیافتن و مورد حمایت قرار نگرفتن از سوی جامعه و خانواده دوباره بازگردانده می‌شوند.

او اضافه کرد: البته ۱۰ بیمار روان نیز در خانه یک چهارم راهی به‌صورت مستقل و تحت‌نظارت مرکز زندگی می‌کنند.

درودی یادآور شد: بیماری اسکیزوفرنی در واقع از سنین نوجوانی آغاز می‌شود و بیمار به‌طور یکباره دچار افت عملکرد و هذیان و توهم می‌شود.

او همچنین گفت: این‌طور بیماران دچار تغییرات عمده‌ای در رفتار شده و توهمات و تصویرهای خیالی می‌بینند که دیگران نمی‌بینند.

درودی افزود: اکثر اختلالات سایکوتیک با روش‌های ترکیبی دارو و روان درمانی، درمان می‌شوند و در این مرکز نیز تیم روانشناسان و کارکنان ما هر روزه در حال ارایه این خدمات به بیماران هستند.

او افزود: اینجا مرکز نگهداری بیماران روان مزمن است و اگر بیماری مشکل حاد پیدا کرد فوری او را به بیمارستان ۲۲ بهمن انتقال می‌دهیم.

درودی همچنین گفت: در این مرکز طول مدت درمان بسته به هر فرد و شدت بیماری اش و همچنین نوع درمان، متفاوت است.

آمارها از بیماران روان چه می گویند؟

مدیرکل بهزیستی قزوین از شناسایی هزار و ۶۹۲بیمار روان مزمن در سطح استان از طریق کمیسیون‌های تشخیص نوع و شدت معلولیت خبر داد و گفت: به این بیماران به فراخور نیاز آنها و تشخیص مددکار و کمیته‌های شهرستان خدمات مورد نیاز ارایه می‌شود.

علیرضا وارثی افزود: از این تعداد بیمار روان ۸۸۰ تن مربوط به شهرستان قزوین، ۲۹۴ تن مربوط به البرز، ۲۱۸ تن مربوط به تاکستان، ۱۴۳ تن مربوط به بویین زهرا، ۱۱۸ تن مربوط به آبیک و ۳۹ تن نیز به شهرستان آوج اختصاص دارد.

او اضافه کرد: همچنین استان قزوین دارای ۷۴ بیمار روان مجهول‌الهویه و بد سرپرست است که با دستور مقام قضایی به مراکز شبانه‌روزی و نگه‌داری ارجاع شده‌اند.

وارثی با اشاره به مهم‌ترین فعالیت‌های حوزه بیماران روان مزمن گفت: این خدمات شامل ارایه خدمات روانپزشکی، پزشکی، پرستاری، مددکاری، روانشناسی، توانبخشی روانی اجتماعی، آموزشی، هنری و ورزشی به بیماران مقیم در مراکز است.

وارثی همچنین به ارایه خدمات در مراکز روزانه آموزشی توانبخشی بیماران روان مزمن نیز اشاره کرد و گفت: در این مراکز خدمات توانبخشی پزشکی، توانبخشی روانی اجتماعی، آموزشی، حرفه‌ای به‌همراه خدمات تیم تخصصی مرکز به‌صورت روزانه ارایه می‌شود.

او در ادامه از ارایه خدمات در مرکز ویزیت در منزل بیماران روان مزمن خبر داد و یادآور شد: ارایه خدمات ورزشی مانند انجام مسابقات ورزشی بیماران روان، ارایه خدمات هنری و شرکت در مسابقات تئاتر منطقه‌ای، ارایه خدمات مراقبت در منزل، ارایه خدمات جهت مراقبت از بیماران روان در منزل در راستای کاهش مراجعه به مراکز شبانه روزی از دیگر خدمات بهزیستی به این‌گونه بیماران است.

وارثی با اشاره به پرداخت مستمری ماهانه به بیماران روان افزود: سازمان بهزیستی جهت تامین هزینه درمان و توانبخشی بیماران ترخیص شده از مراکز شبانه روزی و استفاده از توان نزدیکان و خانواده بیمار، معادل ۶۰ درصد کمک هزینه ارایه خدمات توانبخشی مراقبتی را در اختیار آنان قرار داده که با این کار بیمار در بستر خانواده نگهداری شده و از بار مراکز شبانه روزی کم می شود.

ظرفیت مراکز شبانه روزی بیماران روان در قزوین تکمیل است

معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی قزوین نیز با شرح خدمات مراکز شبانه‌روزی و روزانه به بیماران روان گفت: در حال‌حاضر ۲ مرکز نگهداری، درمان و توانبخشی بیماران روان مردان با ظرفیت موجود ۱۶۰ بیمار و ۲ مرکز ویژه زنان با ظرفیت موجود ۹۰ بیمار، یک مرکز ویزیت در منزل بیماران روان با ظرفیت اسمی ۷۰بیمار، یک مرکز روزانه بیماران روان مزمن با ظرفیت اسمی ۵۰ نفر و یک مرکز خانه یک چهارم راهی روان مزمن ویژه مردان با ظرفیت ۱۰ نفر در استان قزوین فعالیت دارند.

راحله جاتن افزود: در حال‌حاضر قسمت عمده‌ای از ظرفیت این مراکز، توسط بیمارانی‌که در این مراکز پذیرش شده اند تکمیل شده است.

او اضافه کرد: بهزیستی برای نگهداری بیماران روان مزمن در منزل به بیماران متقاضی مبلغ یک میلیون و ۵۰۰ هزار ریال و برای هزینه ترخیص از مراکز بیماران روان مزمن نیز یک میلیون و ۸۰۰ هزار ریال کمک هزینه پرداخت می کند.

جاتن ادامه داد: جهت رفاه حال بیماران روانی که به بهبودی نسبی رسیده‌اند یک مرکز نیمه راه بیماران روان مزمن نیز با ظرفیت ۱۰ نفر در شرف تاسیس است.

او درخصوص بیماری‌های روان مزمن به‌ویژه اسکیزوفرنی نیز گفت: از نظر پزشکان شروع علایم این بیماری معمولا در دوران نوجوانی بروز کرده و در مردان و زنان شیوع یکسانی دارد و در واقع شایع‌ترین سن شیوع این بیماری ۱۶ تا ۲۵ سالگی است و قبل و بعد از آن کمتر اتفاق می‌افتد.

معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی قزوین افزود: این بیماران نیازمند دریافت حمایت‌های عاطفی، درمانی، نگهداری و توانبخشی هستند که گاهی به‌دلیل ماهیت بیماری حمایت‌های به‌موقع از آنان صورت نمی‌گیرد و تعدادی از این افراد از سوی خانواده‌ها طرد شده و به‌صورت مجهول‌الهویه به سازمان‌های حمایتی سپرده می‌شوند.

جاتن ادامه داد:این بیماران هرچه بیشتر در جمع خانواده باشند هم به صلاح خانواده و هم دولت است به‌همین خاطر طرح‌های ویزیت بیماران روان در منزل به همین منظور اجرا شده تا هم تامین دارو و هم روان درمانی آنها را انجام می‌دهد.

او با بیان اینکه متاسفانه اخیرا تعداد مراجعان برای نگهداری بیماران روان مزمن در مراکز شبانه روزی بهزیستی افزایش یافته است؛ گفت: خانواده‌ها هم به‌دلیل وضعیت نامناسب معیشتی و هزینه‌های بالای درمانی این بیماران و هم مشکلات ناشی از نگهداری چنین بیمارانی در منزل، امکان مراقبت از آنها را نداشته و ترجیح می‌دهند آنان را به مراکز شبانه‌روزی بسپارند اما این مراکز نیز هزینه‌های خود را دارند.

معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی قزوین افزود: البته در مواردی که بیمار وضعیت حادتری داشته باشد امکان مراقبت از او در خانواده وجود ندارد و حتما باید در مراکز شبانه‌روزی مراقبت شود.

افسردگی شایع‌ترین بیماری روان در جامعه است

رییس تنها بیمارستان روان پزشکی قزوین نیز درخصوص بیماری های روانی معتقد است: این بیماری‌ها تاثیرات زیادی در جامعه و خانواده‌ها دارد و از همین‌رو نخستین کاری که باید انجام شود پیشگیری از بروز این اختلالات است.

علیرضا حاج سید جوادی افزود: آموزش مهارت‌های زندگی برای ارتقای سلامت روان، شناسایی بیماری‌ها و درمان افراد مبتلا در سطح اولیه پیشگیری از بیماری‌های روان مزمن است و هر دو باید در کنار یکدیگر در دستور کار باشند.

این متخصص روان پزشکی، افسردگی را در راس همه بیماری‌های روان عنوان کرد و گفت: شیوع افسردگی در زنان تا حدودی بالاتر از مردان است و این بیماری عملکرد شغلی و رفتاری فرد را به‌طور شدیدی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

به‌گفته او بسیاری از موارد مربوط به اختلافات و مشکلات بین زوج‌های جوان، ناشی از همین اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی و اختلالات شخصیت در یکی از طرفین ازدواج است که به فروپاشی خانواده و طلاق آنها منجر می‌شود.

جاج سیدجوادی افزود: علاوه‌بر مسایل ژنتییکی و وراثتی بیماری‌های روان در نتیجه عوامل محیطی نیز امکان ابتلا دارند و باید توجه داشت حوادث و اتفاقات دوران کودکی نیز از دلایل اصلی افسردگی و اختلالات روان می‌توانند باشند.

او با بیان اینکه شیوع اختلالات روان در سطح جامعه بالا است، افزود: در جامعه نیز به خطر نبود آگاهی‌های لازم و فرهنگ مراجعه به روانپزشک، مبتلایان کم‌تر مراجعه می‌کنند و عواقب ناشی از این موضوع سال‌های بعد خود را در قالب انواع آسیب‌ها نشان می‌دهد.

استقرار کارشناسان سلامت روان در مراکز جامع سلامت، گامی برای پیشگیری

رییس مرکز بهداشت قزوین نیز گفت: با توجه به شیوع قابل‌توجه بیماری‌های روان و ضرورت کنترل آن به‌منظور افزایش نشاط اجتماعی و سلامت روان بود که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اجرای طرح تحول نظام بهداشت اقدام به جذب و استقرار کارشناسان سلامت روان در مراکز جامع سلامت کرد.

بهگفته حمیدرضا نجاری هم‌اکنون حدود ۴۰ کارشناس روان در مراکز جامع سلامت استان مشغول فعالیت هستند و مردم می توانند با مراجعه به نزدیک‌ترین مرکز به محل سکونت خود از خدمات مشاوره‌ای این افراد به‌طور رایگان بهره‌مند شوند.

او، حساس‌سازی جامعه نسبت به سلامت روان و پیشگیری از انواع آسیب‌های ناشی از اختلالات روانی و افسردگی را از مهم‌ترین اهداف این طرح عنوان کرد و افزود: همه کارشناسان مستقر در مراکز جامع دارای تحصیلات کارشناسی ارشد و دکتری هستند و در صورتی‌که فردی دارای نوعی از اختلالات باشد او را برای ادامه درمان به سطوح بالاتر مانند روانپزشکان ارجاع می‌دهند.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قزوین افزود: آموزش‌های خودمراقبتی در حوزه سلامت روان، آموزش مهارت‌های فرزند پروری و مهارت‌های زندگی، آموزش‌های روانشناختی کاهش آسیب اعتیاد در مدارس، آموزش روانشناختی به بیماران مبتلا به اختلالات روانپزشکی غیر سایکوز، آموزش گروهی خانواده بیماران مبتلا به اختلالات سایکوتیک، پیشگیری از خودکشی، مشاوره‌های عمومی ارایه حمایت‌های روانی اجتماعی به کودکان و بزرگسالان از جمله خدمات و وظایف این کارشناسان در مراکز جامع سلامت به‌شمار می‌رود.

نجاری افزود: نکته مهم درخصوص سلامت روان آن است که جامعه نیز آگاهی و تمایل به مراجعه به کارشناسان و روانشناسان را داشته باشد اما متاسفانه بسیاری از مردم هنوز هم نسبت به سلامت روان خود بی‌توجه هستند و اهمیت آن را کمتر از سلامت جسمی می‌دانند.