آماده‌باش برای بارش‌های پاییزی

به گزارش ایلنا، چند روز مانده به پاییز هنوز پیش‌بینی دقیقی درباره میزان بارش‌های‌در پاییز وجود ندارد. برخی از پیش‌بینی‌ها حکایت از این دارد که بارش‌ها در سومین فصل سال و در آغاز سال جدید آبی طبیعی است و برخی دیگر از پیش‌بینی‌ها حاکی از وقوع بارش شدید، حداقل در استانی مانند خوزستان و استان‌های شمالی کشور است. واقعیت این است که چشم مردم به ویژه در استان‌هایی که هنوز با خسارت‌های سیل ابتدای امسال دست و پنجه نرم می‌کنند، از باران ترسیده است.

خسارت ۴۰ هزار میلیاردی سیل

باران‌های سیل‌آسا در روز‌های اول فروردین امسال چند استان را در نوردید. به سرعت به تعداد استان‌های متاثر از سیل اضافه شد، آنقدر که در برخی روز‌ها بیش از ۲۰ استان کشور با سیل ویرانگر درگیر بودند. سیل نوروز امسال علاوه بر اینکه به جان باختن ده‌ها ایرانی در استان‌های مختلف کشور منجر شد، خسارت‌های هنگفتی به بار آورد.

۲۸ فروردین امسال، رئیس جمهور درباره خسارت‌های سیل عنوان کرد: در مجموع بر اساس برآوردها حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان خسارات به بخش‌های مختلف وارد شده که البته این رقم با بررسی دقیق خسارت‌های سیل در استان خوزستان ممکن است افزایش پیدا کند.

۴۰ هزار میلیارد تومان برابر با ۴۰ درصد درآمد ایران از فروش نفت آن هم قبل از تحریم‌ها و اوج فروش نفت است. همچنین ۴۰ میلیارد تومان بیشتر از دو برابر بودجه تهران در یک سال است. این مقایسه‌ها نشان می‌دهد که خسارت سیل تا چه حد بوده و در این میان بخش کشاورزی ازجمله بخش‌هایی است که بیش از همه خسارت دیده است.

محمود حجتی (وزیر جهاد کشاورزی) می‌گوید: بخش کشاورزی در جریان سیل اخیر ۱۳ هزار میلیارد تومان خسارت دیده است.

حادثه طبیعی یا غیرطبیعی؟

اگر ۱۰۰ سال پیش بود کمتر کسی می‌توانست مدعی شود که افرادی با برخی عملکرد‌ها مقصر وقوع سیل هستند. سیل یک حادثه طبیعی است و انسان نقشی در آن ندارد. اکنون اما برای همه پذیرفتنی است که سیل مقصر داشته باشد: انسان با تغییر اقلیم، ساخت و ساز نادرست و خطرآفرین و مهمتر از آن مدیریت نادرست بحران می‌توان سیل را به حادثه‌ای خطرناک تبدیل کند؛ اتفاقی که خیلی‌ها اعتقاد دارند امسال و در جریال گرفتار شدن مردم بیش از ۲۰ استان در سیل رخ داده است.

اخیرا دادستان عمومی و انقلاب گلستان از احضار ۱۱ مدیر به دادسرا درباره قصور در زمینه سیل خبر داد. رضا سیدحسینی گفت: از ۱۱ مدیر احضار شده هفت نفر در حوزه آب و آب منطقه‌ای، سه نفر از مدیران بنیاد مسکن و یک نفر از شرکت گاز هستند که به وظایف خود عمل نکرده‌اند.

چنین رویکری مشخص می‌کند که باور بر این است که می‌شد از گسترش بیش از حد خسارت‌های ناشی از سیل جلوگیری کرد، اما برخی کم‌کاری کرده یا سوءمدیریت داشته‌اند. اگر قرار باشد یک درس از حوادث مرگ‌آفرین و خسارت‌بار ابتدای امسال بگیریم این است که برای سیلِ پاییز آماده باشیم؛ سیلی که البته دقیقا نمی‌دانیم رخ می‌دهد یا خیر؟

سیل می‌آید، سیل نمی‌آید

برخی پیش‌بینی‌ها حکایت از این دارد که پاییز امسال سیل می‌آید. برخی دیگر می‌گویند بارش‌ها طبیعی است و جای نگرانی نیست.

مرداد امسال سحر تاج‌بخش ‌مسلمان (رئیس سازمان هواشناسی) گفت: پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که پاییز امسال از نظر بارش وضعیت نرمالی داشته باشد، اما برخی مدل‌ها به‌ویژه برای‌ماه نوامبر (آبان و آذر) شرایط بارندگی را بیش از نرمال نشان می‌دهد.

احد وظیفه (مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع هواشناسی) هم عنوان کرد: اگر بارش‌های بیش از نرمال باشد، احتمال وقوع سیلاب خصوصا در اقلیم‌های کوهستانی و مسیل‌هایی که حریم آنها از بین رفته، نسبت به وضعیت نرمال بیشتر خواهد بود.

اگر فرض را بر این بگیریم که بارش‌ها ادامه یابد و شاهد باران شدید در برخی از استان‌ها باشیم، چه تمهیداتی باید اندیشید تا کشاورزانی که خیلی‌هاشان هنوز کمرشان زیر بار خسارت‌های سیل ابتدای سال خم است، کمتر آسیب ببینند؟

قاسم سوخته‌سرایی (رئیس نظام صنفی کشاورزی استان گلستان)؛ عنوان می‌کند که پیشگیری از سیل و کاهش خسارت‌های آن منوط به اقدامات بلند‌مدت و کوتاه‌مدت است.

او تصریح می‌کند: تخریب جنگل‌ها یکی از دلایل اصلی جاری شدن و شدت گرفتن سیل در استان گلستان بود. افرادی با استفاده از رانت بهره‌برداری از جنگل‌ها را در دست گرفتند و در این زمینه سوءاستفاده‌هایی صورت دادند. ترمیم جنگل‌ها یک روزه و یک ساله شدنی نیست، اما باید اقدامات در این راستا آغاز شود.

رئیس نظام صنفی کشاورزی استان گلستان همچنین به مسدود شدن رودخانه‌ها، رود‌ها و کانال‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: ساخت‌و‌ساز‌های غیراصولی و تجاوز به حریم رودخانه‌ها و رود‌ها نیز باعث خطرناک شدن سیل شده است و برای اینکه سیل تکرار نشود یا لااقل کمتر خسارت به وجود آورد، لازم است رودخانه‌ها و رود‌ها به وضعیت قبل برگردند. این هم اقدامی کوتاه‌مدت نیست و شاید در یکی دو هفته امکان‌پذیر نباشد.

او ادامه می‌دهد: اقدام عاجلی که می‌توان کرد تا خسارت‌های ناشی از سیل کاهش یابد، لایررونی کانال‌ها و ایجاد کانال در جاهایی است که باید کانال وجود داشته باشد. علاوه بر این ستاد‌های مدیریت بحران باید تشکیل شوند و در آماده‌باش قرار گیرند.

محمدجواد خاکزاد رستمی (رئیس نظام صنفی کشاورزی استان مازندران) نیز به لایروبی کانال‌ها و احیای کانال‌ها و زهکش‌ها اشاره می‌کند و به ایلنا می‌گوید: در سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی به لایروبی زهکش‌ها در زمین‌های کشاورزی بی‌توجهی شده و حتی در مواردی شاهد این بوده‌ایم که کشاورزان زهکش‌ها را پر و به زمین زراعی اضافه کرده‌اند. این در حالی است که زهکش‌ها اهمیت زیادی در هدایت آب‌های ناشی از بارندگی دارند و می‌توانند خسارت‌های سیل را به حداقل برسانند.

به گفته رئیس نظام صنفی کشاورزی استان مازندران، کشاورزان انتظار دارند وزارت جهاد کشاورزی تسهیلاتی مانند بیل مکانیکی برای احیای زهکش‌ها یا لایروبی آنها در اختیار آنها قرار دهد.

خسارتی که جبران نشد

سیل به کشاورزان در استان‌های خوزستان، لرستان، گلستان و دیگر استان‌های شمالی کشور خسارت‌های زیادی وارد کرد. بلافاصله بعد از وقوع سیل مسئولان عنوان کردند که خسارت‌های ناشی از سیل را جبران می‌کنند و به صورت مرتب نیز اخباری درباره جبران خسارت کشاورزان سیل‌زده منتشر می‌شود. با این حال ارقام اعلامی با رقم برآوردی برای خسارت نمی‌خواند. برای مثال اخیرا هادی حق شناس (استاندار گلستان) از پرداخت ۹۰ میلیارد تومان به کشاورزان این استان خبر داد. این در حالی است که آمنه جمشیدی رودباری (معاون برنامه‎ریزی و اقتصادی جهاد کشاورزی استان گلستان) خرداد امسال عنوان کرد که بخش کشاورزی این استان ۱۹۲۰ میلیارد تومان از سیل خسارت دیده است. مقایسه اعداد نشان می‌دهد حدود پنج ماه بعد از سیل همچنان دصد بالایی از خسارت‌های این حادثه برای کشاورزان جبران نشده است.

رئیس نظام صنفی کشاورزی استان گلستان می‌گوید: درصد ناچیزی از خسارت‌های کشاورزان گلستانی جبران شده است. اول اینکه برآورد‌های درستی صورت نگرفت و خسارت را کمتر از آنچه واقعا بود برآورد کردند و دوم اینکه جبران همان خسارت برآوردی هم به نصف کاهش یافت. اینطور باید گفت عملا جبران خسارتی صورت نگرفته است.

رئیس نظام صنفی کشاورزی استان مازندران هم عنوان می‌کند: تا جایی که مطلع هستیم جبران خسارتی در مازندران صورت نگرفته است. کمک‌هایی نظیر تمدید وام یا بخشیدن سود تسهیلات بوده است، اما اینکه برآورد شود یک کشاورز چقدر زیان دیده و با پرداخت پول این زیان جبران شود، اتفاق نیفتاده است و کسانی هم که توانسته‌اند خسارت بگیرند، از بیمه پول گرفته‌اند.

آماده‌باش برای بحران

پیش‌بینی دقیق برای بارندگی امکان‌پذیر نیست، چراکه پیش‌بینی‌های بلندمدت خطای زیادی دارند. هرچند فرصت برای اقدامات بلندمدت و زیربنایی نیست، اما می‌توان برای بارندگی‌های احتمالی پاییز آمادگی‌هایی را کسب کرد و به گونه‌ای عمل کرد که خسارت‌های ناشی از سیل احتمالی کاهش یابد. سیل ویرانگر ابتدای امسال باید ما را به این نتیجه رسانده باشد که برخی از اقدامات تخریبی می‌تواند خسارت‌هایی بر جا بگذارد که بسیار بیشتر از سودی است که از برداشت بی‌رویه از طبیعت می‌بریم.

جنگل‌زدایی و ساخت و ساز‌های غیراصولی باعث شدت گرفتن سیل می‌شوند، حال آنکه نبود سیل بند و تخریب کانال‌ها و مسیل‌ها هم این حادثه طبیعی را که می‌تواند جبران‌کننده کمبود منابع آبی باشد، خطرناک می‌کند. در روز‌های باقی مانده تا شدت گرفتن بارندگی‌های پاییزی می‌توان به لایروبی کانال‌ها و باز کردن مسیر‌های مسدود شده آب باران پرداخت. خطر سیل پاییزی کمتر از سیل بهاری است، چون از طرفی باران پاییزی رگباری نیست و از طرف دیگر بعد از تابستان سد‌ها و رودخانه‌ها کم آب می‌شوند و ظرفیت ذخیره آب را دارند. با این همه نباید از اقدامات احتیاطی دست کشید. کشاورزان در استان‌های سیل‌زده به شدت آسیب دیده و در مواردی همچنان خسارت‌هایشان جبران نشده است حال یک سیل دیگر و تحمیل خسارتی جدید آنها را در وضعیت بغرنجی قرار می‌دهد.