گام‌های آهسته و پیوسته در کاهش تعهدات برجامی

گام‌های آهسته ایران امید به یافتن راه‌حل را از بین نمی‌برد و این فرصت را به اروپا می‌دهد که برای نجات برجام از دست امریکا تلاش کند. کما اینکه ایران در گام سوم خود علی‌رغم افزایش ظرفیت اورانیوم کمتر غنی شده خود سطح غنی‌سازی را از ۵/۴ درصد بالاتر نبرد تا این پیام را به غرب بفرستد که همچنان از هرگونه راه حل دیپلماتیک برای حفظ برجام استقبال می‌کند. یک معنای دیگر این اقدام می‌تواند امیدواری دولت به تداوم تلاش‌های فرانسه برای میانجیگری و رسیدن به توافق موقتی باشد که در روزهای اخیر ابعاد و جزئیات آن علنی شده است. اخبار رسانه‌ها حکایت از آن دارد که ترامپ با پیشنهاد مکرون برای دادن معافیت ۱۵ میلیارد دلاری به ایران طی چهار ماه آینده مخالفت کرده است.

اما نحوه اجرای گام سوم از سوی ایران نشان می‌دهد که احتمالاً در ورای اخبار رسانه‌ای اتفاقاتی در حال وقوع است که امید به توافق موقت را کاملاً از بین نبرده است. سکوت نسبی فرانسوی‌ها در مقابل این خبر، این گمانه‌زنی را تقویت می‌کند که احتمالاً ترامپ شروطی را مطرح کرده است که ایران یا فرانسه در حال بررسی آنها هستند. اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در چند هفته آینده می‌تواند تا حدودی این ابهام را برطرف کند. گفت‌وگوهای رهبران اروپا و امریکا در نیویورک و بعد از اجلاس سالانه گروه «هفت» نشان خواهد داد که آیا امکان مصالحه یا توافق موقت (چهارماهه) میان ایران و غرب وجود دارد یا نه؟ آهسته گام برداشتن ایران شاید به این دلیل است که می‌خواهد از فرصت مجمع عمومی سازمان ملل هم استفاده کند. اما پیوستگی گام‌های ایران قدرت چانه‌زنی آن را در بعد فنی به طور مرتب افزایش می‌دهد. افزایش میزان اورانیوم غنی شده در اشکال مختلف بدان معناست که ایران گزینه‌های فنی در اختیار خود را هر روز بیشتر می‌کند و زمان به ضرر غربی‌هایی است که نگران کاهش زمان رسیدن به نقطه حساس و بازگشت ناپذیر هسته‌ای هستند.

آزمایش سانتریفیوژهای پیشرفته ایران با گاز هگزافلوراید اورانیوم (UF۶) هم به صورت تکی و هم به شکل آبشاری بدان معناست که قدرت فنی و دانش هسته‌ای ایران به صورت مستمر در حال افزایش است و غرب چاره‌ای جز کنار آمدن با این دانش فنی ایران (که به‌گفته سخنگوی سازمان انرژی اتمی مستندسازی هم شده است) ندارد. سناریوی بدبینانه می‌گوید که هر دو طرف در حال حرکت به سمت محدود کردن گزینه‌های راهگشا و پیدا کردن راه حل هستند. هم ایران و هم امریکا بر مواضع خودپافشاری می‌کنند و اروپا توان یافتن یک راه‌حل مرضی‌الطرفین را ندارد. اما سناریوی خوش بینانه می‌گوید هنوز امکان مصالحه و توافق منتفی نیست. چون ترامپ و اروپا هر دو سخت نیازمند این توافق هستند. ترامپ در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ و اروپا در بحبوحه برگزیت و راست افراطی. شاید چند هفته انتظار لازم است تا اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک نشان دهد که کدام یک از این دو سناریو امکان تحقق بیشتری دارند.

*کارشناس مسائل استراتژیک

منبع: ایران