ضرورت توجه به نمایشنامه اجتماعی ایرانی

در ابتدای آیین رونمایی نمایشنامه‌‌های "معاشر"، "۳۰دی۹۵" و "گزارش یک مهمانی" که به همت انتشارات آرادمان منتشر شده است، سهیل محزون که اجرای مراسم را هم برعهده داشت، به بررسی کارنامه کاری احسان حاجی‌پور در حوزه تئاتر پرداخت.

سپس حاجی‌پور در سخنانی گفت: دغدغه ایرانی نوشتن و بیان مسائل و اتفاقات روزمره برایم همیشه مهم بوده؛ سبکی که دو نمایش معاشر و ۳۰دی۹۵ در آنها نوشته شده، رئالیسم اجتماعی است و در کل هر سه متن هم در گونه تئاتر اجتماعی قرار می‌گیرند.

او با بیان اینکه این روزها و سال‌ها به تئاتر ترجمه دچار شده‌ایم، افزود: یکی دو دهه پیش، بزرگان ما معتقد بودند به ارزانی نمایشنامه‌نویسی دچار شده‌ایم و امروز باید معتقد بود به فقر نمایشنامه‌نویسی ایرانی مبتلا شده‌ایم. تعداد کسانی که بوم و زادگاه خودشان را بشناسند و برای این جغرافیا بنویسند، بسیار محدود شده است.

این نویسنده و کارگردان تئاتر در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی انتخاب شخصیت‌های نمایش‌هایش نیز گفت: حرف اصلی نمایش‌های من رابطه بین آدم‌هاست، به اشکال مختلف. تمامی آدم‌های نمایش‌های من روزگاری در زندگی‌ام بوده‌اند، با آنها زیست کرده‌ام، در جای جای این اجتماع حضور دارند و حالا به مناسبت‌های گوناگون و برای به وجود آوردن درام و قصه، کنار هم قرار می‌گیرند.

این نویسنده و کارگردان تئاتر ادامه داد: معضلی که این روزها گریبانگیر نمایشنامه‌ نویسی اجتماعی شده، نظارت‌های سلیقه‌ای است. امروز باید بابت انتخاب خوب مدیر شورای نظارت ممنون بود، چراکه حداقل درِ گفت‌وگو را باز نگه داشته و با نگاهی دغدغه‌مند مسائل مربوط به نمایشنامه ایرانی را دنبال می‌کند و سیاست‌های شورای نظارت و ارزشیابی را تغییر داده و بهبود بخشیده است.

حاجی‌پور در ادامه گفت: در این روزگار که سختی‌های فراوانی گریبانگیر انتشار کتاب است و کمترین آن دیگر مسله کاغذ شده، همت یک انتشارات در چاپ سه نمایشنامه ایرانی نشان از نگاه ویژه این نشر به حوزه تئاتر دارد.

در ادامه امید معلم - مدیرمسئول مجله دنیای تصویر، دبیر جشن حافظ و تهیه‌کننده نمایش ۳۰دی۹۵ - در صحبت‌هایی به سابقه همکاری ده ساله خود با احسان حاجی پور اشاره کرد و مهمترین هدفش را برای انتخاب نمایشنامه ۳۰دی۹۵ به عنوان تهیه کننده، هدف‌دار بودن این متن عنوان کرد.

او ادامه داد: متون مختلفی این روزها بر صحنه می‌روند و نوشته می‌شوند اما تکلیف نویسنده با خودش و متن‌اش مشخص نیست. یکی از محاسن نمایشنامه‌های حاجی‌پور، همین مشخص بودن تکلیف نویسنده با خودش و مخاطبش است. او می‌داند که چه می‌خواهد بگوید و آن‌را با بیانی خوب ارائه می‌دهد.

امید معلم دغدغه مسائل اجتماعی را یکی از مشغولیت‌های ذهن حاجی پور دانست که در آثارش هویداست.

عبدالرضا فریدزاده، منتقد قدیمی تئاتر، نیز سخنران بعدی این مراسم بود.

او با اشاره به اینکه سال ۱۳۹۵ نقدی را بر نمایش "معاشر" نوشته و امروز همان نقد در کتاب این نمایشنامه آورده شده است، افزود: آثار احسان حاجی‌پور، روان، شیوا و دغدغه‌مند است. او می‌داند که مشکلات اجتماعی و روابط انسانی را چگونه مطرح کند و من همان زمان هم نوشتم که نمایش معاشر خط قرمزهای مختلفی را در نمایشنامه نویسی ما تغییر داده است.

فریدزاده با اشاره به یادداشتی که بر آخرین اثر احسان حاجی‌پور نوشته است، ادامه داد: در این یادداشت آورده‌ام که باید برای این نویسنده و کارگردان، چهار بار ایستاد و او را تشویق کرد. اول برای شهامت او در طرح معضلات اجتماعی، دوم به‌خاطر ساختارمندی و بافت ظریف نگارش متن‌اش، بار سوم به‌خاطر کارگردانی دقیق درست و کم‌نقص آثارش و بار چهارم به‌خاطر خصلت هنری‌اش.

او‌ اضافه کرد: تعداد دیدارهای من و احسان حاجی پور به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد اما او متواضعانه نقدی را که اتفاقا همه‌اش مثبت نبود، در کتابش چاپ کرد و در اجرای بعدی‌اش نواقص مطرح شده را در متن و اجرا از بین برد. این نشان می‌دهد که او خوی و خصلتی هنرمندانه دارد.

علیرضا بهرامی نیز به‌عنوان مدیر انتشارات آرادمان در سخنانی گفت: چندی پیش جناب بهرام بیضائی در یک مراسم در خارج از کشور، درباره لشگرهای یک‌نفره و نقش آنها در پیشبرد فرهنگی کشور در دهه‌های گذشته سخن گفت. شخصا بر این گمانم که اکنون با توجه به واقعیت‌های موجود و وضعیت نهادهای رسمی و دولتی، بیش از هر زمان دیگری به نقش‌آفرینی لشگرهای تک‌نفره در حوزه‌ فرهنگ و هنر کشور نیاز داریم.

او در پاسخ به پرسشی درباره راه‌های تقویت و گسترش نگارش نمایشنامه‌های ایرانی، گفت: به‌نظرم، محتمل‌ترین راه توفیق، همان سهم‌‌آفرینی تک‌تک افراد است؛ از نویسنده، کارگردان و ناشر تا مخاطب؛ وگرنه در این واویلای اقتصادی و فرهنگی، به‌دنبال نسخه‌ دیگری نباید گشت.

سخنران پایانی این مراسم سید عباس عظیمی مدیرعامل موسسه هنرمندان پیشکسوت بود.

او در سخنانی گفت: آشنایی من و احسان حاجی‌پور به زمانی برمی‌گردد که سال‌ها پیش برای پیگیری امور مربوط به «محمود استادمحمد» به مؤسسه می‌آمد و برای من جالب و جای تعجب بود که چطور یک‌نفر که با یک هنرمند نسبت خانوادگی یا خویشاوندی ندارد، این‌طور مجدانه پیگیر وضعیت اوست.

عظیمی در ادامه با اشاره به سابقه همکاری خود با حاجی‌پور از آن زمان، تاکید کرد: ما وظیفه داریم قدردان دوستانی باشیم که برای هنر بومی کشور زحمت می‌کشند.

عزت‌الله رمضانی‌فر (بازیگر تئاتر، تلویزیون و سینما)، سیدمحمد طباطبایی (دبیر شورای ارزشیابی هنرمندان)، امید بی‌نیاز (روزنامه‌نگار هنری)، شهرام گیل‌آبادی (مدیرعامل خانه تئاتر) و جمعی از هنرمندان تئاتر، ازجمله: جوانه دلشاد، محمدرضا سامیان، پری‌ناز آل آقا، میلاد جباری مولانا، کهبد تاراج، بابک حقی و مازیار رضاخانی، از حاضران در این مراسم بودند.