مدیرکل امور تربیتی و مشاوره: انتخاب رشته تحصیلی از پیچ‌های مهم و سرنوشت‌ساز زندگی دانش‌آموز است
در انتخاب رشته اجباری نداریم
تهران (پانا) - مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش جزییات هدایت تحصیلی و انتخاب رشته را تشریح کرد .
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل معاونت پرورشی و فرهنگی، مسعود شکوهی در مورد جزییات هدایت تحصیلی در سال تحصیلی ۹۹-۹۸ گفت: «هدایت تحصیلی یکی از موضوعات مهم در نظام تعلیم و تربیت و یکی از اتفاقات مهم در زندگی هر فرد است که اغلب پایه‌گذار رشته شغلی فرد در آینده نیز خواهد بود. بنابراین انتخاب از پیچ‌های مهم و سرنوشت‌ساز در زندگی دانش‌آموزان به شمار می‌آید.»
تلاش کردیم در فرآیند هدایت تحصیلی حداقل‌ها را فراهم کنیم
او ادامه داد: «در نظام جدیدی که بر اساس سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش شکل‌گرفته است در بحث هدایت تحصیلی وارد مرحله نوینی شده‌ایم به این معنا که هدایت تحصیلی معنا و مفهوم و حتی چارچوب خاص خود را پیداکرده که هر فرد بر اساس توانایی، استعداد، ویژگی‌های شخصیتی، تفاوت‌های فردی، ارزش‌ها و برخی ملاک‌های دیگر انتخاب رشته می‌کند. باید تلاش کنیم دانش‌آموزان در پایان دوره تحصیلی متوسطه اول به سطحی از شناخت و تمایزیافتگی برسند تا بتوانند دست به یک انتخاب آگاهانه و آزادانه بزنند. البته تا رسیدن به نقطه مطلوب هنوز نارسایی‌هایی در فرآیند هدایت تحصیلی وجود دارد، اما تلاش کردیم تا حداقل‌ها فراهم شود.»
مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش افزود: «هدایت تحصیلی امری فرآیندی است نه رخدادی مقطعی، ناگهانی و یک‌باره. بنابراین باید در طول دوران تحصیل دانش‌آموزان به هدایت تحصیلی او پرداخت و به همین دلیل در اولین مرحله و طی سه سالی که دانش‌آموزان در دوره تحصیلی متوسطه اول حضور دارند با تکمیل پرسشنامه و شرکت در آزمون‌های مشاوره‌ای تلاش می‌کنیم تا آن‌ها به شناخت حداقلی از خود دست یابند.»
او گفت: «دانش‌آموز باید بتواند در پایان دوره تحصیلی متوسطه اول با کمک و مشورت مشاور، معلمان مدرسه، والدین و با توجه به شناختی که از توانایی‌ها و استعداد خود پیدا می‌کند یک‌رشته منطبق با توانایی‌ها و ویژگی‌های خود را انتخاب کند.»
شکوهی ادامه داد: «تمام تلاش خود را به کار بسته‌ایم تا زمینه‌های یک انتخاب رشته عالمانه، آگاهانه و آزادانه را برای دانش‌آموزان فراهم کنیم. البته بخش‌های درون‌سازمانی و فرا سازمانی باید کمک کنند تا دانش‌آموز بهترین انتخاب را انجام دهد.»
او اشاره کرد: «نظام تعلیم و تربیت وظیفه‌ای دارد تا طرح‌ریزی زندگی تحصیلی و شغلی دانش‌آموزان را فراهم کند و نباید به دانش‌آموز فقط بگوییم که مطالبی را حفظ کند و سپس امتحان بدهد و این ویژگی یک نظام تعلیم تربیت فعال و پویا است و دانش‌آموز باید به ویژگی‌ها و توانمندی‌هایی دست پیدا کند تا بتواند از عهده تأمین نیازهای خود و جامعه‌اش برآید و ازاین‌جهت است که برنامه هدایت تحصیلی برای نظام تعلیم و تربیت جایگاهی بسیار ویژه و مهم دارد.»
مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش گفت: «همان‌طور که اشاره شد هدایت تحصیلی در طول دوران تحصیلی دانش‌آموز انجام می‌شود. این امر به‌صورت فرآیندی است که نقطه اوج آن در پایان پایه نهم است و در این نقطه دانش‌آموزان به یکی از انتخاب‌های مهم زندگی خود می‌پردازند. امسال نیز از نیمه دوم تیر دانش‌آموزان پایه نهم می‌توانند به مدارس خود مراجعه و نمونه برگ‌های ۶ و ۷ هدایت تحصیلی و انتخاب رشته را دریافت کنند.»
او گفت: «نمون برگ شماره ۶ درواقع بررسی مشاوره‌ای است که شامل ۳۵ امتیاز عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان، ۱۵ امتیاز آزمون‌های توانایی، ۱۵ امتیاز آزمون‌های رغبت، ۱۰ امتیاز نظر دانش‌آموز، ۱۰ امتیاز نظر معلمان هر درس متوسطه اول و ۵ امتیاز مربوط به اولیاء دانش‌آموزان است که درمجموع ۱۰۰ امتیاز می‌شود و بر اساس آن، اولویت انتخاب رشته‌های تحصیلی به دانش‌آموزان توصیه می‌شود و با جلساتی که با دانش‌آموز و اولیای وی برگزار می‌شود در مورد رشته تحصیلی متناسب با شرایط دانش‌آموز راهنمایی لازم ارائه می‌شود. البته انتخاب رشته بر اساس اولویت‌هایی که در این نمون برگ پیشنهاد می‌شود الزامی نیست و صرفاً" آگاهی لازم را به دانش‌آموز می‌دهد که کدام رشته با توانایی‌ها و رغبت‌های وی نزدیکی بیشتری دارد.»
تلاش می‌کنیم تا دانش‌آموزان بدون اجبار و اکراه در یک‌رشته ادامه تحصیل بدهند
شکوهی اشاره کرد: «تلاش می‌کنیم تا دانش‌آموزان بدون الزام، اجبار و اکراه در یک‌رشته ادامه تحصیل بدهند اما به‌هرحال در آموزش‌وپرورش یک ظرفیت و محدودیت‌هایی ازنظر منابع وجود دارد که قاعدتاً باید با توجه به این ظرفیت و امکانات ، خود را برای سال تحصیلی ۹۹-۹۸ آماده کنیم. بنابراین به مناطق اعلام کردیم که بر اساس حداکثر ظرفیت ، امکاناتی که می‌توانند برای رشته‌های مختلف ایجاد کنند و با توجه به نیاز منطقه دانش‌آموزان را به رشته تحصیلی هدایت و ثبت‌نام کنند.»
او افزود: «بنابراین هیچ الزام و اجباری در فرم شماره ۶ وجود ندارد اما فرم شماره ۷ بر اساس عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان در پایه‌های هفتم، هشتم و نهم طراحی‌شده است که به‌تناسب ارتباط و تناسب هر درس با رشته اعمال ضریب شده و دانش‌آموزان بر اساس آن رتبه‌بندی می‌شوند و طبیعتاً دانش‌آموزانی که نمره‌های بهتری کسب کرده‌اند با توجه به محدودیت ظرفیت در برخی از رشته‌ها، اولویت‌ها و رشته‌های بیشتری را می‌توانند انتخاب کنند.»
بهترین فرد برای هدایت، مشاوره و راهنمایی دانش‌آموز، مشاور مدرسه است
مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش اشاره کرد: «توصیه من به همه خانواده‌ها و دانش‌آموزان این است که فارغ از فضای هیجانی و احساسی که ممکن است قبل یا بعد از دریافت برگه هدایت تحصیلی به وجود آمده باشد تصمیم بگیرند و تلاش کنند بر اساس شناختی که از میزان توانایی‌ها، رغبت، علاقه‌مندی‌ها و دانش خوددارند؛ رشته موردعلاقه‌شان را انتخاب کنند. علاوه به براین باید تلاش شود تا تأثیرپذیری و فشارهایی که ممکن است از بیرون یا درون خانواده رخ می‌دهد را به حداقل برسانیم و آن را مدیریت کنیم. تا با توجه به سنجشی که از خود (خود واقعی) دارند به انتخاب رشته تحصیلی بپردازند. بهترین فرد برای هدایت، مشاوره و راهنمایی دانش‌آموز، مشاور مدرسه است. اگر دانش‌آموزان و یا خانواده‌ها از بیرون کمک بگیرند ممکن است در آینده دانش‌آموز متحمل ضرر و زیان فراوانی شود.»
مشاوران مدارس اشراف بیشتری نسبت به موضوع هدایت تحصیلی دارند
او افزود: «ما برای مشاوران خود در مدارس دوره تخصصی برگزار کردیم و به آن‌ها آموزش داده‌ایم و آن‌ها را در این زمینه توجیه کرده‌ایم؛ قاعدتاً آن‌ها اشراف بیشتری نسبت به موضوع هدایت تحصیلی دارند و با توجه به اینکه در طول مدت تحصیل در کنار دانش‌آموزان هستند بااستعداد و توانایی ، ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌های فردی و میل و رغبت دانش‌آموزان آشنایی بیشتر و بهتری دارند و می‌توانند آن‌ها را بهتر راهنمایی کنند. البته همه موارد ذکرشده در حد توصیه است و در هیچ‌کدام از این موارد ، الزام و اجباری وجود ندارد.»
شکوهی گفت: «اگر تعداد متقاضیان بیشتر از ظرفیت‌ها و امکانات باشد طبیعتاً از رتبه‌بندی دانش‌آموزان برای انتخاب رشته آن‌ها استفاده می‌کنیم .»
او اشاره کرد: «ما حدود یک‌میلیون و ۱۰۰ هزار دانش‌آموز در پایه نهم داریم که پیش‌بینی می‌کنیم برای حدود ۹۷۰ هزار نفر تا ۱ میلیون نفر از این تعداد انتخاب رشته انجام شود و آن‌ها وارد پایه دهم شوند.»
بیش از ۹۵ درصد از مدارس متوسطه اول دارای مشاور هستند
مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش ادامه داد: «تعداد مجموع مشاوران ما حدود ۱۲ هزار و دویست نفر است که تقریباً بخش عمده‌ای از آن‌ها در مقطع متوسطه اول حضور دارند و بیش از ۹۵ درصد از مدارس متوسطه اول دارای مشاور هستند ممکن است در بعضی از مدارس به دلیل بُعد مسافت یا تعداد اندک دانش‌آموز، امکان تخصیص مشاور فراهم نشده باشد. بنابراین دانش‌آموزان این مدارس می‌توانند برای مشورت و رفع مشکلات احتمالی به کمیته‌های هدایت تحصیلی یا مراکز و هسته‌های مشاوره در منطقه مراجعه کنند؛ در آنجا نیز نیروهای متخصص و آموزش‌دیده حضور دارند و برای مشورت و راهنمایی در انتخاب رشته به دانش‌آموزان کمک می‌کنند.»
او در مورد مراحل تصویب سند جامع راهنمایی و مشاوره اشاره کرد: «پیش‌نویس سند نظام جامع راهنمایی و مشاوره تهیه و به شورای عالی آموزش‌وپرورش ارسال‌شده است و اکنون در کمیسیون تخصصی شورای عالی آموزش‌وپرورش در حال بررسی است و امیدواریم سند مذکور بتواند مبدأ خوبی برای تحولات اساسی در حوزه خدمات راهنمایی و مشاوره در نظام تعلیم و تربیت باشد و همچنین امیدواریم کمیسیون تخصصی شورای عالی این پیش‌نویس را سریع‌تر به صحن اصلی شورا ارجاع بدهد تا در آنجا به تصویب برسد.»
تلاش می‌کنیم که انتخاب رشته فارغ از هرگونه فشار و اجبار باشد
شکوهی در موردبحث توزیع متوازن در هدایت تحصیلی گفت: «خوشبختانه اگرچه در شاخص‌ها الزام و اجباری را انجام ندادیم اما در برخی از رشته‌ها اتفاقات خوبی ازنظر توزیع متوازن رخ‌داده است. مثلاً رشته علوم انسانی رشد خوبی داشته و در سال تحصیلی ۹۸-۹۷ نسبت به سال تحصیلی ۹۷-۹۶ رشد قابل‌توجهی داشته است در رشته فنی و حرفه‌ای و کاردانش نیز طی سال‌های اخیر رشد قابل‌توجه ای شاهد بودیم، حتی در رشته علوم تجربی اگرچه کاهش آن قابل‌توجه نبوده اما محسوس بود و آن هجمه و فشاری که سال‌های گذشته درزمینهٔ ورود به این رشته وجود داشت کمتر شده است.»
او افزود: «به‌هرحال تلاش می‌کنیم که انتخاب رشته، فارغ از هرگونه فشار و اجبار باشد و سعی می‌کنیم با افزایش آگاهی بخشی به دانش‌آموزان و خانواده‌ها این امکان را به آن‌ها بدهیم تا خودشان با در نظر گرفتن شاخص‌ها و محدودیت‌هایی که وجود دارد ، بهترین انتخاب را داشته باشند.»
خانواده‌ها در انتخاب رشته تحصیلی فرزندانشان به دنبال آمال و آرزوهای دست نیافته خود نباشند
شکوهی اشاره کرد: «توصیه بنده به همه خانواده‌ها این است که بحث هدایت تحصیلی را جدی بگیرند و از اجبار فرزندانشان پرهیز کنند و برای رسیدن به آمال و آرزوهایی که خودشان به آن‌ها دست نیافته یا حتی یافته‌اند، فرزندانشان را گرفتار نکنند. به‌هرحال افراد ویژگی‌ها و تفاوت‌های فردی و شخصیتی مختلفی با یکدیگر دارند و همه عالمان و صاحب‌نظران بر این موضوع واقف هستند و قرار نیست اگر من پدر، معلم یا پزشک بودم فرزند من نیز معلم یا پزشک شود. در طول دوران زندگی افراد بر اساس ویژگی‌های شخصیتی و توانایی‌های فردی می‌تواند در یک‌رشته یا رشته‌های خاص استعداد و توانمندی‌های خود را بروز دهد و باید این فضا را برای شکوفایی استعدادها فراهم کنیم و خواهشمندم خانواده‌ها برای این امر تسهیل گر باشند و در یک فضای تعاملی و مشارکتی فرزندشان را کمک کند.»
او گفت: «درزمینهٔ هدایت تحصیلی باید یک تعامل مثبت سه‌جانبه بین مدرسه، دانش‌آموز و اولیاء دانش‌آموز برقرار شود تا با این تعامل سه‌جانبه درنهایت دانش‌آموز بتواند بهترین رشته مدنظر خود را انتخاب کند.»
انتخاب رشته اشتباه، لطمات زیادی به دانش‌آموزان، خانواده‌ها و جامعه وارد می‌کند
مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش گفت: «اکنون مراجعات فراوانی داریم که دانش‌آموزانی در انتخاب رشته با مشکلاتی مواجه شده‌اند و خواهان تغییر رشته هستند و تغییر رشته تابع شرایط خاصی است و همین موضوع لطمات و هزینه‌های زیادی را به دانش‌آموز و خانواده او وارد می‌کند و فرد، خانواده و جامعه تحت تأثیر این انتخاب اشتباه قرار می‌گیرند اما اگر یک انتخاب آگاهانه و عالمانه درزمینهٔ رشته تحصیلی داشته باشیم بسیاری از این هزینه‌ها کاهش پیدا می‌کند.»
او ادامه داد: «همه تلاش‌های ما در این زمینه جنبه توصیه‌ای دارد و تنها می‌توانیم اطلاعات علمی و دانش تجربی خود را در اختیار دانش آموزان و والدینش قرار دهیم، اما تصمیم نهایی در این زمینه بر عهده دانش‌آموز و والدین است .»
تغییر رشته تنها در پایان پایه دهم امکان‌پذیر است
او درزمینهٔ تغییر رشته دانش آموزان گفت: «تغییر رشته در پایان پایه دهم امکان‌پذیر است. بر این اساس آیین‌نامه اجرایی تغییر رشته تحصیلی تدوین و به مدارس ارسال‌شده است تا دانش‌آموز برای تغییر رشته در آزمون دروس تخصصی رشته موردنظر خود در پایان پایه دهم در خرداد یا شهریور شرکت کند تا پس از قبولی در این آزمون بتواند در رشته مدنظر خود ادامه تحصیل دهد. باید توجه داشت که در تغییر رشته برخی از رشته‌ها دانش‌آموز باید تکرار پایه کند که این امر خود باعث یک سال عقب‌افتادگی تحصیلی خواهد شد و برای خانواده و وزارت آموزش‌وپرورش هزینه‌هایی را به همراه دارد؛ بنابراین انتخاب درست رشته در زمان خود می‌تواند از این خسارات جلوگیری کند.»
بر اساس شاخص‌ها و استانداردهایی که در دنیا وجود دارد به حدود ۴۰ هزار نفر مشاور نیاز داریم
مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش در مورد کمبود نیروی مشاوره در سطح مدارس گفت: «بر اساس الزاماتی که وجود دارد مشاوران موردنیاز در مدارس متوسطه اول تأمین‌شده است اما معتقدیم که دوره ابتدایی که دوره حساس و مهمی است و همچنین دوره متوسطه دوم که دانش‌آموز در یک شرایط سنی ویژه قرار دارد به مشاور باتجربه، آگاه و متخصص نیاز بیشتری دارند تا به دانش‌آموزانی که با مشکلات ،آسیب‌ها و اختلالاتی درگیر هستند مشاوره داده و آنان را در مسیر زندگی صحیح تحصیلی و شغلی راهنمایی کنند.»
او افزود: «بر اساس شاخص‌ها و استانداردهایی نوین جهانی به حدود ۴۰ هزار نفر مشاور نیاز داریم تا به وضعیت مطلوب برسیم .»
او ادامه داد: «دانشگاه فرهنگیان سالیانه تعدادی نیرو جذب می‌کند که بخشی از آن‌ها مربوط به مشاوره است. امسال نیز دانشگاه فرهنگیان مجوز استخدام و تحصیل ۲۵ هزار نیرو را دریافت کرده است، اما با توجه به تعداد و تنوع رشته‌های مختلف دبیری که در آموزش‌وپرورش وجود دارد سهم ما از این جذب نیرو خیلی کم خواهد بود و تناسبی بین تعداد بازنشستگان و نیروهای جذب‌شده وجود ندارد. از سوی دیگر تعداد زیادی از نیروهای ما تا پایان برنامه ششم توسعه بازنشسته خواهند شد که با توجه به نیاز کنونی و آینده، ممکن است با چالش‌های جدی مواجه شویم.»
ارسال دیدگاه