نگاهی به کتاب «تحریر اختیار» جدیدترین اثر سید حسن خمینی

به گزارش پایگاه خبری جماران بدون شک جبر و اختیار از مباحث مهم و چالش برانگیز فلسفی و کلامی است که به تفصیل پیرامون آن در علوم مختلف سخن به میان آمده است. این بحث از جمله مباحثی است که حتی در میان طبقات مختلف مردم با درجات متفاوت مطرح است.

سبقت این بحث به پهنای تاریخ تعقل و تفکر آدمی است و در طول تاریخ این بحث به تناسب ظرفیت و شکوفایی عقول بشر مطرح شده است، برخی به گونه‌های مختلف به جبر گرایش یافتند و عده‌ای دیگر انسان را موجودی مختار پنداشته‌اند.

در این میان ادیان آسمانی نیز به عنوان مدعیان گفتمان یگانه پرستی و عدالت، مروج اختیار انسان‌ها بوده‌اند.

بحث جبر و اختیار وقتی با محوریت اعتقاد به خدا، و بررسی نسبت فعل انسان به خداوند مطرح می‌شود در سه نظریه «جبر، تفویض، و الامر بین الامرین» تبیین می‌شود؛ بر این اساس عده‌ای به جبر و عدم انتساب افعال آدمی به خود او و گروهی به تفویض یعنی عدم انتساب افعال آدمی به خداوند و بخش سومی به امر بین الامرین معتقد شدند.

بر این اساس حضرت امام با اذعان به اهمیت این بحث طی مباحثی در خلال مباحث «طلب و اراده» که در علم اصول مورد بحث قرار می‌گیرد، به این مسئله پرداخته و به تفصیل نظریه جبر، تفویض و امر بین الامرین را مورد مداقه قرار داده و با نقد دو نظریه جبر و تفویض، و با عنایت به اشکالاتی که بر نظریه اختیار شده و نقد آنها، در نهایت نظریه امر بین الامرین را به عنوان نظر حق تبیین و مستدل نموده است.

کتاب «تحریر اختیار» عنوان پژوهش جدیدی است که بر پایه درس گفتارهای یادگار امام راحل (ره) حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی درباره کتاب «طلب و اراده» و به همت دو تن از شاگردان وی حجج الاسلام و المسلمین سید مرتضی و سید مجتبی حسینی کاشانی، تنظیم یافته و با پژوهش‌های تکمیلی به تألیفی منسجم تبدیل شده است.

اختصار کتاب «طلب و اراده» حضرت امام و در عین حال دقت فراوان مطالب کتاب، ضرورت بررسی دقیق لایه‌های معرفتی و لوازم نظریه جبر و اختیار، استخراج مقدمات براهین بکار رفته و تبیین آنها و همچنین تحلیل همه جانبه نظریه امر بین الامرین و پاسخ به شبهات پیرامون آن‌ها را آشکار ساخت از این رو یادگار امام با عنایت به نکات پیشین طی قریب به یک سال در جلسات خصوصی به تدریس آن اهتمام کردند.

این کتاب از هشت فصل کلی شکل گرفته است.

بخش اول به بررسی و نقد نظریه کلام نفسی اختصاص یافته؛ در بخش دوم نظریه جبر و تفویض مورد کاوش قرار گرفته و ادله ابطال آنها مورد توجه قرار گرفته است.

در بخش سوم به تبیین دقیقی از نظریه امر بین الامرین پرداخته شده و زوایای پیدا و پنهان آن بررسی شده است.

در ادامه مطالب کتاب و در ۵ بخش باقی مانده به طور ویژه اشکالات نظریه اختیار مورد کنکاش قرار گرفته بر این اساس در فصل چهارم اشکال ارادی بودن اراده، در بخش پنجم اشکال ضرورت علی، در بخش ششم اشکال ناشی از علم، اراده و قضای الهی و در نهایت در بخش هفتم و هشتم اشکال سعادت و شقاوت ذاتی از دو زاویه عقلی و نقلی مورد مداقه قرار گرفته است.

در بخش ابتدایی کتاب نیز مقدمه محققانه‌ای در قالب پیشگفتار از سوی پژوهشگران کتاب تنظیم شده است. در قسمت اول پیشگفتار مبانی هستی شناسانه، خداشناسانه و انسانشناسانه حضرت امام در کتاب «طلب و اراده» اصطیاد شده و در قسمت دوم درآمدی بر مباحث جبر، تفویض و اختیار ارائه گردیده است.

انتهای پیام