پایان شمارش معکوس؛ تکاپوی اروپا برای حفظ برجام

بهروز کمالوندی، معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس و سخنگوی سازمان انرژی اتمی روز دوشنبه ۲۷ خرداد ماه در محل تأسیسات آب سنگین اراک در جمع خبرنگاران که برای بازدید راهی استان مرکزی شده بودند اعلام کرد: «از زمان اعلام چهار برابر شدن ظرفیت تولید اورانیوم ۳.۶۷ درصد ، تولید آن مجددا در روزهای اخیر افزایش یافته است. به نحوی که امروز خدمت شما اعلام می‌کنم اگر شمارش معکوس را از ۱۰ شروع کنیم از امروز به مدت ۱۰ روز (۲۷ ژوئن/ ششم تیر) ما از سقف ۳۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده ۳.۶۷ عبور خواهیم کرد و نه تنها عبور خواهیم کرد، بلکه افزایش تولید به شدت بالا خواهد رفت و بعد از عبور از ۳۰۰ کیلو، سرعت افزایش اورانیوم غنی شده با غنای ۳.۶۷ را بیشتر خواهیم کرد.»
بنا بر این اعلام امروز روز موعود ایران برای عبور از مرز تعیین شده است.
اما همان طور که پیش‌بینی‌ها حکایت داشت، با نزدیک شدن به این تاریخ شرکای اروپایی برجام حداقل در اعلام اخبار و نشان دادن اقدامات عملی برای اجرای تعهداتشان بر اساس برجام به تکاپو افتاده‌اند.
بر اساس گزارش ایرنا، روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داده است که دولت‌های اروپایی هفته جاری تلاش‌های خود را برای زنده نگه‌داشتن روابط اقتصادی با ایران افزایش می‌دهند و در این راستا خطی اعتباری به منظور کمک به برقراری مکانیسم ویژه مالی (اینستکس) ایجاد می‌کنند.
خبرگزاری فارس نی به نقل از دو رسانه غربی نوشته است کشورهای اروپایی قصد دارند ظرف روزهای آینده به منظور تسهیل تجارت میان اتحادیه اروپا و ایران، آغاز به کار یک خط اعتباری چند میلیون یورویی را اعلام کنند.
روزنامه انگلیسی «گاردین» این اقدام را آخرین تلاش اتحادیه اروپا برای جلوگیری از «خروج ایران» از توافق هسته‌ای توصیف کرده و مدعی شده که این تلاش احتمالاً ناکام خواهد ماند.
طبق نوشته گاردین، راه‌اندازی این خط اعتباری در خلال نشست کمیسیون مشترک برجام در وین اعلام خواهد شد. ممکن است این موضوع از پنجشنبه همین هفته که ایران از سقف‌های مجاز در برجام برای ذخائر اورانیوم عبور می‌کند، اعلام شود.
نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان و با حضور سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه قرار است فردا در وین برگزار شود. نشست های دوجانبه و کارشناسی امروز در وین در جریان است.
گاردین نوشته انتظار می‌رود ایران روز ۷ جولای گام‌های جدی‌تری برای کاستن از تعهداتش در برجام بردارد. تهران وعده داده از این تاریخ سطح غنی‌سازی خود را به بالاتر از محدوده ۳.۶۷ درصد مشخص‌شده در برجام ارتقا خواهد داد.
ایران قبلاً اعلام کرده که این اقدامات نقض توافق هسته‌ای محسوب نمی‌شوند، زیرا در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام تصریح شده در صورتی که تحریم‌ها جزئاً یا کلاً اعمال شوند، تهران می‌تواند این امر را به منزله زمینه‌ای برای توقف کلی یا جزئی تعهدات خود وفق برجام قلمداد کند.
گاردین نوشته کشورهای اروپایی احتمالاً استدلال خواهند کرد که اتحادیه اروپا ذیل برجام هیچ تعهدی برای برداشتن گام‌هایی جهت جبران آثار تحریم‌های آمریکا علیه ایران ندارد.
اتحادیه اروپا مضاف بر این، این استدلال را مطرح خواهد کرد که تهران بایستی راه‌اندازی این خط اعتباری را نشانه نیت اروپا برای افتتاح ساز و کاری ببیند که تمرکزش را در مراحل اولیه روی مبادله اقلام بشردوستانه‌ قرار داده است.
گاردین نوشته اتحادیه اروپا فعلاً در وضعیتی نیست که انجام مبادلات خاصی را ذیل این ساز و کار اعلام کند، اما مقام‌های اروپایی مکرراً گفته‌اند که برخی معاملات در روزهای آینده اعلام خواهند شد. اتحادیه اروپا ممکن است از بیم تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا از علنی کردن برخی از مبادلات خاص خودداری کند.

ایران گفته این خط اعتباری که جزئیات فنی آن در جریان گفت‌وگوهایی مفصل در هفته گذشته در تهران تشریح شده را نمی‌توان نشان‌دهنده جدیت لازم از سوی اروپایی‌ها برای ماندن در برجام قلمداد کرد.

روزنامه وال‌استریت‌ژورنال درباره جزییات ایت اقدام نوشته است، دولت‌های اروپایی قصد دارند با راه‌اندازی این خط اعتباری به ساز و کار ویژه خود برای تسهیل تجارت با ایران کمک کنند مسیری برای تجارت میان ایران و غرب باز کند.
این روزنامه آمریکایی مدعی شده اروپایی‌ها در روزهای گذشته در پرتو تهدیدهای ایران مبنی بر عبور از سقف‌های ذخائر اورانیوم تلاش‌های خود برای حفظ تجارت با ایران را مضاعف کرده‌اند.
به نوشته وال‌استریت‌ژورنال، محور تلاش‌های فرانسه، انگلیس و آلمان را شرکتی به نام «اینستکس» تشکیل می‌دهد که قرار است امکان مبادله شرکت‌ها با ایران بدون نیاز به گردش‌های مستقیم مالی را فراهم کند.
سه کشور اروپایی تشکیل اینستکس را در ماه ژانویه (بهمن‌ماه) اعلام کردند، اما این ساز و کار هنوز عملیاتی نشده و هیچ مبادله‌ای توسط آن انجام نداشته است.

افدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا سه‌شنبه یک بار دیگر وعده داد که اینستکس آماده آغاز به کار است. منابع آگاه به وال‌استریت‌ژورنال گفته‌اند انتظار می‌رود ظرف روزهای آینده آغاز به کار این شرکت اعلام شود.
رسانه آمریکایی نوشته فرانسه انگلیس و آلمان روز جمعه به منظور مجهز کردن اینستکس به یک خط اعتباری و شتاب بخشیدن به مبادلات اولیه ذیل آن تزریق سرمایه‌ای چند میلیون یورویی به این کانال را اعلام خواهند کرد.
وال‌استریت‌ژورنال نوشته انتظار می‌رود اولین مبادلات ذیل اینستکس ظرف چند هفته آینده انجام شود.
به گزارش پانا، این روند در حالی که از مهلت ۶۰ روزه تعیین شده ایران برای آغاز گام دوم کاهش تعهدات چند روز بیشتر باقی نمانده است و تنش میان ایران و امریکا در روزهای اخیر به اوج رسیده است.
رئیس جمهوری امریکا روز دوشنبه فرمان تحریم تازه ای را علیه ایران صادر کرد که شامل رهبر و وزیر امور خارجه ایران می‌شود.
در حالی که تهران اعلام کرده است با وجود اینکه اغازگر جنگ نخواهد بود به هر گونه تجاوز پاسخ می‌دهد، دونالد ترامپ در اخرین توییت خود درباره ایران هر تنش تازه ای را دلیلی برای مقابله خوانده است.
به نظر می‌رسد تنها راه اروپا برای کاهش تنش در روزهای اینده شروع هر چه سریع‌تر روند اینستکس باشد، هر چند ایران بارها اعلام کرده است که اینستکس به تنهایی نمی‌تواند نشان‌دهنده عمل اروپا به تعهدات باشد.