ته‌سیگار‌ها تاریخ هگمتانه را آتش زدند

به‌گزارش ایران، تاریخ اشکانی هگمتانه (محوطه منسوب به پایتخت مادها) آتش گرفت. فعالان حوزه میراث فرهنگی آتش گرفتن هرساله هگمتانه همدان را نتیجه دفن زباله‌های بازار دستفروش‌ها و کارگران فصلی می‌داند. آنها پیکان انتقاد را به‌سمت مدیریت شهرداری برای جانمایی بازار دستفروش‌ها، آهن فروش‌ها و ترمینال شهر در این محوطه تاریخی می‌دانند. «بهرام توتونچی» مدیر ملی پایگاه تاریخی «هگمتانه» می‌گوید: «رایزنی با شورای شهر و شهرداری تا حدودی توانسته به کاهش زباله در این محوطه تاریخی منجر شود اما فرهنگسازی بیشتری می‌خواهد تا ساکنان اطراف این محوطه زباله‌های خود را در هگمتانه نریزند.»
حجم آتش‌سوزی در «هگمتانه» آنقدر وسیع بود که مأموران آتش‌نشانی نزدیک به سه ساعت تلاش کردند تا توانستند آتش را خاموش کنند. این آتش‌سوزی از حدفاصل تپه هگمتانه تا کلیسا را در برگرفت. «حسین زندی» فعال میراث فرهنگی، آتش‌سوزی هفته‌جاری هگمتانه را حادثه‌ای تکراری و هرساله می‌داند و می‌گوید: «میراث فرهنگی اطراف محوطه هگمتانه را دیوار کشیده است اما دستفروش‌ها و کارگران فصلی باز هم زباله‌هایشان را داخل محوطه می‌اندازند.» به‌گفته او قبلاً زباله مرغ‌فروش‌ها هم منطقه را آلوده می‌کرد اما این واحدها جابه‌جا شدند. حضور مشاغلی که هیچ سنخیتی با تاریخ باستانی هگمتانه در این محوطه ندارند به اعتراض فعالان میراث فرهنگی و تشکیل حلقه انسانی در اطراف پایتخت منسوب به مادها منجرشد اما مدیریت شهری را به‌سمت راهکاری که بتواند تاریخ همدان را حفاظت کند، نبرد. به‌گفته زندی، بخشی از زباله‌هایی که در محوطه هگمتانه رها می‌شوند شیشه‌هایی هستند که با توجه به گرمای هوا عامل ایجاد اشتعال می‌شوند. شهرداری همدان سال ۹۶ ورودی هگمتانه در ضلع جنوب‌غربی را آسفالت و بخشی از تاریخ شهر را زیر آن دفن کرد تا راه را برای ورود آهن فروش‌ها به این محدوده باز کند. این محدوده مسیر ورود گردشگران خارجی و داخلی به هگمتانه است! همچنین مدیریت شهری چند ماه پیش از آن‌که پای آهن فروش‌ها را به محوطه هگمتانه باز کند، مسیر میدان بوعلی سینا تا هگمتانه را هم آسفالت کرد تا تنها آثار به‌دست آمده از دوره مادها را هم دفن و آه از نهاد بسیاری برآورد. این آثار پس از ۱۲ سال کاوش مرحوم «مسعود آذرنوش» باستان شناس مطرح کشور، در میدان امام شهر پیدا شد. کاوش‌های آذرنوش در نهایت تاریخ هگمتانه را به سلسله اشکانیان رساند. همین نتایج بسیاری را نسبت به‌وجود پایتخت مادها در همدان دچار تردید کرد. باستان شناسان کردستان و آذربایجان همواره رقیب همدان برای ثبت وجود هگمتانه در استان‌های خود هستند. آنها براساس کتب تاریخی موجود اعتقاد دارند که باید هگمتانه را جایی بین این دو استان پیدا کرد. زمانی که شهرداری تصمیم گرفت تا این مسیر را آسفالت کند، تیغ بلدوزرها برای نخستین بار وجود آثار مادی در همدان را اثبات کرد. فعالان میراث فرهنگی تلاش بسیاری کردند تا با ساخت یک موزه در میدان امام شهر، محل کشف آثار را به مقصد جدیدی برای گردشگری تبدیل کنند اما شهرداری در میان بهت همگان آن نقطه را هم آسفالت کرد! زندی رویکرد اقتصادی مدیریت شهری را از جمله دلایل وقوع این حوادث تلخ می‌داند و می‌گوید: «انتقال آهن فروش‌ها به محوطه هگمتانه یکی دیگر از تهدید‌های این تاریخ باستانی است.» به‌گفته زندی همدان ۱۸۰۰ اثر تاریخی دارد که توسط ۱۷۰ نیروی یگان میراث فرهنگی حفاظت می‌شود. او اعتقاد دارد که این تعداد از پس حفاظت از آثار برنمی آیند و باید تمام مسئولان استانی و شهری همدان برای حفاظت از تاریخ شهر هماهنگ شوند اما اعتقاد دارد که آنها رویکرد مثبتی به میراث فرهنگی ندارد.
«بهرام توتونچی» مدیر ملی پایگاه میراث فرهنگی هگمتانه هم رشد گیاهان در وسعت ۳۰ هکتاری محوطه تاریخی را به‌دلیل باران‌های زمستانه و بهاره طبیعی می‌داند و می‌گوید: «این گیاهان در هوای گرم و خشک، مستعد آتش‌سوزی می‌شوند.» آنطور که توتونچی می‌گوید پایگاه در دو سال گذشته هر سال با ماشین‌آلات دروگر نزدیک به ۷ هکتار از گیاهان محوطه را درو و از منطقه خارج می‌کند اما مابقی محوطه تپه ماهور است و پستی و بلندی زیادی دارد. این دستگاه‌ها امکان چیدن گیاهان را در این شرایط ندارند. به‌گفته او وقتی گیاهان خشک می‌شوند، شرایط آتش‌سوزی به‌وجود می‌آید. آنطور که توتونچی می‌گوید: «حتی یک ته سیگار هم می‌تواند باعث ایجاد حریق در میان گیاهان خشک شود.» به‌گفته مدیرملی هگمتانه گیاهان ۲۷ هکتار از محوطه را نه می‌شود با دستگاه درو کرد نه به‌صورت دستی مقرون به‌صرفه است. پایگاه به‌گفته او از مرکز تحقیقات کشاورزی همدان خواسته تا یک راه‌حل پیش‌روی کارشناسان میراث فرهنگی قرار دهد تا آنها بتوانند رشد گیاهان را کنترل کنند. او درباره ورود زباله‌ها توسط کارگران فصلی و بارفروش‌ها هم می‌گوید: «با یک پنل بتونی جلوی انباشت زباله را در محوطه گرفتیم اما باد غالبی که در همدان وجود دارد زباله‌های پلاستیکی را به منطقه می‌آورد.» او باز شدن گره کار را در فرهنگ‌سازی و توجه شهروندان همدانی به موضوع میراث فرهنگی و اهمیت «هگمتانه» می‌داند.
«محمدرضا بیاناتی» مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات‌ایمنی همدان هم در گفت‌و‌گو با «ایسنا» از شهروندان خواسته از رها کردن زباله‌هایی چون شیشه‌های شفاف و همچنین آتش‌زدن مناطقی که دارای مراتع خشک است، خودداری کنند.
سال پیش بود که «علی اصغر مونسان» رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور از برنامه سازمان متبوع خود برای ثبت جهانی هگمتانه خبر داد. اما فعالان حوزه میراث فرهنگی همدان اعتقاد دارند با توجه به جانمایی مشاغل و ساخت و سازهایی که هر روز وسعت بیشتری از هگمتانه را تخریب می‌کنند، رؤیای جهانی شدن پایتخت مادها هرگز تحقق نمی‌یابد. این سؤال هم بی‌پاسخ می‌ماند که چرا بخشی از مردم و مسئولان شهر همدان به شناخته‌شده‌ترین اثر تاریخی خود اهمیت نمی‌دهند؟ مگر چند اثر ایرانی به کتاب‌های آموزشی مدارس راه یافته است؟ چرا این برند‌سازی از هگمتانه هرگز نتوانسته بلایای انسان ساخت را از سر یکی از مهمترین محوطه‌های تاریخی و باستانی ایران دور کند؟