ساختمان‌هایی که بیهوده در آتش سوختند
تهران (پانا) - مدام تکرار می شود؛ آخرینش آتش سوزی انبار کالا در خیابان هنگام تهران. اصولا تفاوتی ندارد تهران باشد یا سایر شهر و روستاها؛ ساختمانها با عواملی تهدید می شود که علم، تجربه و تخصص ثابت کرده می شود جلوی آن را گرفت اما روزها و سالها و ماه‌ها پشت سر هم سپری می شوند و بناها در آتش می‌سوزند؛ در زلزله ویران می‌شوند یا سیل آنها را با خود می برد و در همه موارد، علاوه بر ضرر و زیان مالی جان آدم ها را هم در معرض خطر قرار می دهد.
مدیران شهری و کشوری مرتبط با ایمنی ساخت و ساز هم هرچند سال یکبار تعویض می‌شوند و تفاوتی ندارد به کدام جناح و حزب وابسته باشند؛ اگر فرصت کردند گشتی در بافت‌های فرسوده حوزه انتخابی خود می زنند و یا از اماکن سیل‌زده، زلزله زده یا ساختمانهای آتش گرفته بازدید می کنند و دوره خدمتشان که تمام شد، نه تنها برای ویرانی های گذشته اتفاق خاصی رخ نمی دهد که خرابه های جدیدی هم به آن قبلی ها اضافه می شود.
درست است که کشور ما کشور حادثه خیزی است و بلایای طبیعی هم کم در آن رخ نمی دهد. برای نمونه، در سال ۹۷ تنها در تهران، ۵ هزار و ۷۸۹ ساختمان دچار آتش سوزی شده اند اما اگر اصول ایمنی در ساخت و ساز، بهسازی و مقاوم سازی ساختمانها رعایت شود، آمار خسارت و مرگ و میر، دستخوش تکانه هایی عجیب خواهد شد؛ کارشناسان معتقدند بکارگیری اصولی جهانی در ساخت و ساز نویدبخش این تغییر است؛ تغییری که نیاز به هزینه کرد بالایی هم ندارد؛ اینکه مسئولان چرا تا به حال دست به کار نشده اند شاید به تخصص افراد، قرارنگرفتن هر مسئولی در جایگاه واقعی خود و اولویت داشتن گزینه های بی ربط در مسئولیت بخشی به افراد بوده است و این گونه می شود که بعد از سالها تنها کار انجام شده، استفاده از پوشش های ضد حریق برای جلوگیری از آتشسوزی و آب افشان ها برای خاموش کردن آتش است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی که طراحی سازه های مقاوم برابر بلایا و حوادث مذکور جزو درسهایی است که تدریس می کند، با گریزی به بحث ایمنی ساختمان برابر زلزله، به پانا میگوید: کشور ما ایران در کمربند لرزه ای قرار دارد و از لحاظ خطر زلزله یکی از کشورهای پر خطر دنیا محسوب می شود. زلزله های بزرگ و پر خسارتی در ایران رخ داده که از آن جمله می توان به زلزله بم با حدود ۴۰ هزار نفر تلفات و زلزله طبس با حدود ۱۹ هزار نفر تلفات اشاره کرد. با توجه به حجم بالای تلفات ناشی از زلزله و اهمیت آن خوشبختانه در سال های اخیر تلاش های قابل توجهی در راستای طراحی و ساخت سازه های مقاوم در برابر زلزله صورت گرفته اما یکی از خطرات خاموشی که اندک اندک راه خود را به فضای ساخت و ساز کشور بازکرده است بحث آتش سوزی است.
امیر ساعدی داریان، توضیح می دهد: تا زمانی که ساخت و ساز سنتی بر فضای کشور حاکم بود و اغلب ساختمان ها ویلایی و یک یا نهایتا دو طبقه بودند بحث آتش سوزی و تلفات ناشی از آن عملا محلی از اعراب نداشتند. اما با توجه به افزایش نیاز روزانه به مسکن بیشتر از یک سو و افزایش سرسام آور قیمت زمین از سوی دیگر ناخودآگاه ساخت و سازهای بلند مرتبه جای خود را به ساخت و ساز سنتی دادند. از جمله خطرات خاموش ساخت و سازهای بلند مرتبه خطر آتش سوزی است. چرا که در این شیوه ساخت و ساز به دلیل ابعاد و اندازه بزرگ سازه و ارتفاع زیاد آن امداد رسانی با مشکلات متعدد همراه است و اطفا حریق نیز بسیار دشوار است.
اما بررسی نمونه های رخ داده در سطح ملی و بین المللی نشان دهنده عمق این دشواری هاست. ساعدی داریان، با این توضیح که آتش سوزی ساختمان پلاسکو ، برج گرنفل لندن و کلیسای نوتردام که هر کدام ساعت ها در آتش سوختند نشان از این مساله دارد، می افزاید: در علم روز در حوزه مهندسی ایمنی آتش سازه ای مثلثی تحت عنوان مثلث حیات تعریف می شود. بر اساس مثلث حیات در یک حادثه آتش سوزی ۱۰ تا ۲۰ درصد ارزش و اهمیت کار نیروهای مدادی است. به علت ابعاد بزرگ سازه های امروزه و ارتفاع بالای طبقات و فضاهای پرتراکم شهری حوزه تاثیر نیروهای امدادی بسیار کم است. ۲۰ تا ۳۰ درصد حوزه اثر تدابیر فعال در ساختمان است. تدابیر فعال آن دسته از المان های داخل سازه هستند که به محض وقوع حادثه فعال می شوند. شامل آب فشان ها و آشکارسازهای دود. این المان ها یا در ابتدا قادر به اطفا حریق می شوند و یا اگر نشدند نهایتا تا حدود بیست دقیقه در طول آتش سوزی فعالیت می کنند. چرا که بررسی وقایع آتش سوزی نشان می دهد معمولا در همین مدت زمان زیر ساخت های تاسیساتی و برقی سازه دچار اشکال شده و این سیستم ها از مدار فعالیت خارج می شوند.
نهایتا راس سوم این مثلث تدابیر غیر فعال هستند که بیش از ۵۰ درصد اثرگذاری دارند. این تدابیر به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول سیستم ها و مواد مقاوم در برابر آتش شامل انواع رنگ ها و ملات های مقاوم در برابر آتش که این ها هر کدام بسته به میزان ضخامت استفاده شده و جنسشان می توانند ۶۰ دقیقه ، ۹۰ دقیقه و ... در برابر آتش وارده از سازه حفاظت کنند و دسته دوم از تدابیر غیر فعال که نکته مغفوله در کشور ما به حساب می آید بحث طراحی و تحلیل عملکرد سازه در برابر آتش است.
این دکترای عمران_ زلزله، توضیح می دهد که « در علم روز دنیا امروزه همانطور که یک سازه در برابر بارهای ثقلی و زلزله و ترکیب این بارها تحلیل می شود و بر اساس نتایج این تحلیل المان های تیر ، ستون و اتصالات در برابر بار زلزله و ثقلی طراحی می شوند و یا زمانی که سازه مرتفع یاشد بار باد نیز به عنوان یکی از بارهای جانبی وارد ترکیبات بارگذاری شده و تحت آن سازه تحلیل و سپس طراحی می شود در خصوص آتش سوزی نیز باید به همین ترتیب عمل کرد. بدان معنا که امروزه در دنیا آتش سوزی به عنوان یک بارگذاری مانند بارهای دیگر محتمل بر سازه وارد شده و سازه تحت آن تحلیل شده و نهایتا برای آن سناریوی محتمل طراحی می شود.»
ساعدی داریان، می گوید: این مساله در کشور ما جا نیفتاده است و اغلب مسوولین و دست اندکاران از این مهم غافل هستند. او توضیح می دهد که «تا زمانیکه تحلیل سازه در برابر آتش سوزی انجام نشود و مقاومت ذاتی اعضای سازه نظیر تیر ها ، ستون ها و اتصالات مدنظر قرار نگیرد استفاده کورکورانه از پوشش های ضد حریق به عنوان بخشی از تدابیر غیرفعال نه تنها حفاظت و ایمنی کامل و دقیق سازه را فراهم نمی آورد بلکه هزینه های ساخت سازه را نیز افزایش داده و موجب ایجاد نارضایتی و فرار از قانون را فراهم می آورد.»
بنا بر گفته های این مدرس دانشگاه، « اولین گام در این راستا بازنویسی مبحث سوم مقررات ملی ساختمان به عنوان مرجع قانونی اثرات حریق بر سازه است. این مبحث بایستی بر اساس علم روز دنیا و روششناسی صحیح بازنویسی شود و سپس بر مبنای آن دستگاههای ذی‌ربط مانند شهرداری ها ، شوراهای شهر و نظام مهندسی ها عمل کنند.»
گزارش از آساره کیانی
ارسال دیدگاه