حکمتی از نهج‌البلاغه: کم‌سخنی نشانه کمال عقل است

قَالَ علیه السلام إِذَا تَمَّ الْعَقْلُ نَقَصَ الْکَلَامُ

امام علیه السّلام (در نشانه عقل) فرموده است: چون عقل و خرد به مرتبه کمال رسد گفتار کم گردد (زیرا کمال عقل مستلزم تسلّط بر ضبط و نگاه دارى قواى بدنیّه است، پس در هر چه و هر کجا بیجا سخن نمى گوید).

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)

کامل بودن عقل باعث کنترل قواى جسمانى و به کار بردن آنها به مقتضاى نظرات پسندیده و شایسته، و نیز سنجش بیشتر آنچه که از آن قوا به صورت گفتار و رفتار بروز مى کند، مى گردد، و این زحمت و شرایطى دارد که باعث کاستى سخن مى شود، بر خلاف آن که سخنان نسنجیده و بى توجه بر زبان آید.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج ۵ ص ۴۶۴ و ۴۶۵)

نظم

هر آن کس را که دانائى تمام است/ مر او را نقص و کاهش در کلام است

ز دانش مرد چون بادام مبهم/ دو لب را مى گذارد بر سر هم

به نیروى خرد و ز پارسائى/ زبانش نیست اندر ژاژخائى

طلا در کوره چون زرگر گدازد/ چگونه خالصش از غش بسازد

چنین مرد خرد در بوته دل/ سخن را پخته سازد نغز و کامل

پس از آن مطلبى را گر ادا کرد/ جهان از آن چو گلشن با صفا کرد

ز روى عقل چون آن گفته برخاست/ بگیتى قرنها آن پاى بر جاست

درى بر رویت از دانش گشودم/ بدیگر جاى شرح آن نمودم

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج ۹ ص۷۸)