تکاپوی «مجدد» و «مجدانه» اروپا برای نجات برجام

به گزارش ایرنا، دیروز دوشنبه بیست وسوم اردیبهشت ماه، بروکسل پایتخت بلژیک میزبان وزرای امور خارجه تروئیکای اروپا بود تا بلکه در وضعیت کنونی از نابودی توافق هسته ای که بیش از یک دهه برای آن مذاکره کرده اند، ممانعت به عمل آورند.
گویا نشست وزرای امور خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس با «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نتیجه بخش بوده است به طوری که می توان فضای امیدبخش و همچنین قاطعیت و عزم جدی آنها را پس از پایان یابی نشست آشکارا مشاهده کرد. پایبندی «کامل» اروپا به برجام و اجرای «اینستکس» یا همان کانال مالی ایران و اروپا از جمله مهمترین محورهای این گفت وگوها بود.
در پایان نشست، موگرینی به ضرورت پایبندی اتحادیه اروپا به برجام پرداخت و تاکید کرد که «اتحادیه اروپا و همه اعضای آن کاملا مصمم هستند که توافق هسته‌ای با ایران به طور کامل اجرا شود.» مسوول سیاست خارجی اتحادیه، آژانس بین المللی انرژی اتمی را تنها نهاد برای قضاوت درباره پایبندی ایران به برجام دانست که از نگاه او، این نهاد پایبندی تهران به توافق هسته ای را تایید کرده است.
روی سخن موگرینی به چهارده گزارش فصلی «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس است که از دی ماه ۹۴ و زمان اجرای برجام آغاز شد و تاکنون هر سه ماه یکبار گزارشی درباره فعالیت های هسته ای ایران در اختیار شورای حکام آژانس و شورای امنیت سازمان ملل قرار داده است؛ گزارش هایی که خنثی کننده توطئه ها و برنامه های دشمنان ایران همچون رژیم صهیونیستی و آمریکا در این زمینه بوده است.
خبر خوشی که بعد از نشست بروکسل از رسانه های مختلف جهان انعکاس یافت به بخشی از صحبت های موگرینی ارتباط می یافت که تاکید داشت «نخستین تراکنش کانال مالی ویژه اینستکس در چند هفته آینده انجام می ‌شود»؛ سازوکاری که چندین بار تغییر یافته و سخنانی که بارها تکرار شده اما به مرحله اجرایی نرسیده است. ناظران اما بر این باورند که در شرایط کنونی که تنش ها در خلیج فارس به ویژه بین ایران و آمریکا به اوج خود رسیده، شانس اجرایی شدن اینستکس بیش از زمان های دیگر است.
تنها موگرینی و وزرای خارجه سه کشور اروپایی نیستند که امروز داوطلبانه از اجرای سازوکار مالی اروپا دفاع می کنند، دیگر مقامات این کشورها نیز هر کدام در صدد عملیاتی سازی این سازوکارند همانند «اشتفان زایبرت» سخنگوی دولت المان که دیروز دوشنبه در کنفرانس خبری از تلاش دولت متبوع خود برای نجات برجام و راه حل یابی برای تجارت با ایران سخن به میان آورد و تاکید کرد: با همکاری سه شریک اروپایی خود در جستجوی ایجاد ساز و کاری قانونی برای تجارت از طریق ایجاد کانال پرداخت مالی برای جمهوری اسلامی هستیم.
اینک تلاش مجدد و در عین حال مضاعف اروپایی ها برای نجات برجام بی تردید به اقدام متقابل اخیر ایران برمی گردد. چهارشنبه گذشته (۱۸ اردیبهشت) همزمان با نخستین سالروز خروج آمریکا از برجام، شورای‌ عالی امنیت ملی نخستین گام عملی را برای پاسخگویی به مسوولیت گریزی طرف مقابل برداشت و به منظور صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران و در اعمال حقوق جمهوری اسلامی دستور توقف برخی اقدامات ایران در توافق برجام را صادر کرد.
در بیانیه این شورا بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام به چشم می خوردند که به ایران اجازه توقف کلی یا جزئی اجرای تعهدات را در صورت عدم پایبندی طرف مقابل به تعهدات خود می دادند. تصمیم تهران برای کاستن از حجم تعهدات خود به ویژه در زمینه آب سنگین و غنی سازی اورانیوم پس از آن اتخاذ شد که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا از تمدید معافیت انتقال آب سنگین مازاد به عمان و مبادله اورانیوم غنی شده با کیک زرد سر باز زد.
علاوه بر کاستن جزئی و کلی از میزان تعهدات، شورای عالی امنیت ملی به گروه ۱+۴ فرصتی ۶۰ روزه داد تا به تعهدات برجامی خود بخصوص در زمینه بانکی و نفتی جامه عمل بپوشانند. در همین ارتباط بود که امروز سه شنبه «بهروز کمال‌وندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران اظهار کرد: ایران حداقل یک سال صبر کرد تا ببیند که کشورهای اروپایی چه واکنشی را در قبال خروج آمریکا از برجام در دستور کار قرار می‌دهند. آن‌ها در این مدت، وعده‌های زیادی دادند اما در عمل و در خصوص مواردی همچون سازوکار مالی SPV و یا اینستکس عزم جدی از طرف اروپایی‌ها مشاهده نشد.
کشورهای اروپایی، دلیل اصلی ناکامی خود را در اجرای برجام، تغییر دولت در آمریکا و فشارهای کاخ سفید بر دیگر بازیگران بین المللی می دانند؛ تهدیداتی که حتی اتحادیه اروپا را نیز در تنگنا قرار داده است.
یکی از دلایل برخورد سرد دیروز موگرینی با «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه امریکا نیز به همین نگرش بر می گشت؛ دیداری پیش بینی نشده که به دنبال سفر شتابزده پمپئو به بروکسل انجام گرفته بود و وزیر امور خارجه آمریکا سفر به مسکو و دیدار با مقامات کاخ کرملین را یک روز به تعویق انداخت و عازم بلژیک شد تا در مورد برجام و تحولات اخیر منطقه با موگرینی گفت وگو کند.
در روزهای اخیر رخدادهایی همچون اعزام ناو و بمب افکن های آمریکا به آب های خلیج فارس و انفجار چندین کشتی تجاری در بندر فجیره امارات، اروپا را به هراس انداخته است. در این روزها که تنش ها بین ایران و آمریکا در خلیج فارس بالا گرفته، سران بروکسل بار دیگر به تبعات بحرانی جدید در این منطقه می اندیشند که می تواند برای امنیت قاره سبز تهدیدزا باشد. از این رو به صورت جمعی ضمن تلاش برای نجات برجام، خواستار خویشتن داری تهران و واشنگتن شده اند.