فاطمه یارمحمدی
نیروهای مسلح نجاتبخش جان مردم در حوادث و بلایای طبیعی
تهران (پانا) ـ وقوع سیل مهیب و بیسابقه از شروع سال جدید در کشورمان و در حالی که همه کشور در یک تعطیلات عمومی به سر میبرد، سبب شدکه به دستورمقام معظم رهبری نیروهای مسلح کشورمان با تمامی ظرفیت خود به کمک سیلزدگان بشتابند.
روزنامه اطلاعات نوشت: وقوع سیل مهیب و بیسابقه از شروع سال جدید درکشورمان و در حالی که همه کشور در یک تعطیلات عمومی به سر میبرد، سبب شد که به دستور مقام معظم رهبری نیروهای مسلح کشورمان با تمامی ظرفیت خود به کمک سیلزدگان بشتابند. البته این نخستینبار نیست که نیروهای مسلح کشورمان برای کمکرسانی پس از حوادث طبیعی برای عملیات امداد و نجات به مناطق مختلف اعزام میشوند و درحال حاضر بعلت حوادث و بلایای طبیعی زیاد، نقش این نیروها در کمکرسانی و امداد پررنگتر شده و در کنار آن نیز تأمین امنیت ملی و آرامش نیز هیچگاه از نظر اهمیت در درجه دوم قرار نگرفته است.
باید گفت پس از وقوع حوادث و بلایای طبیعی که قابل پیشبینی نیست داوطلبان زیادی برای کمک وارد عمل میشوند اما برطرف کردن مشکلات این حوادث طبیعی نیازمند همکاری و همراهی نهادهایی هستند که از نظر نیروی انسانی و امکانات لازم برای رسیدگی به وضعیت حادثهدیدگان از آمادگی قابل قبولی برخوردار هستند.
مدیران کشور در زمان بحران میتوانند از ظرفیت بالگردی نیروی زمینی، دریایی نیروی دریایی در زمینه جابهجایی و تخلیه مجروحان، سگهای آموزشدیده، بیمارستانهای صحرایی متحرک و نیروهای متخصص و ورزیده و سربازان در پادگانها استفاده کنند.
لزوم ظرفیتسازی مدیریت بحران
سرلشکر یحیی رحیم صفوی دستیار و مشاورعالی فرماندهی معظم کل قوا بر لزوم ظرفیتسازی در جهت بهکارگیری نیروهای مسلح در امر مدیریت بحران تاکید دارد و با اشاره به توان خدمترسانی نیروهای مسلح در مواقع بحرانی اظهار میدارد: کشور ما پتانسیل آسیبپذیری در معرض حوادث غیرمترقبه از جمله سیل، آتشسوزی و اخیراً ریزگردها را دارد و در حقیقت یکی از وظایف دولتها مدیریت بحران در حوادث غیر قابل پیشبینی است.
مشاورعالی فرماندهی معظم کل قوا ادامه میدهد: دارا بودن فرماندهی، سازمان و سازماندهی از ویژگی خاص نیروهای مسلح است و علاوهبر آنکه نیروهای مسلح قدرت تحرک بالایی دارند، معمولا در هر کشوری که با بحرانهای طبیعی همچون زلزله و سیل مواجه میشوند نیروهای مسلح آن کشور برای کمک به آسیبدیدگان وارد عمل میشوند و از نظر بنده زمان طلایی برای امداد رسانی تا ۴۸ ساعت و گاهی تا یک هفته است.
فرمانده سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درخصوص ضرورت هماهنگی دستگاههای اجرایی در مواقع بحرانی میافزاید: لازم است هماهنگیهای لازم مابین دستگاههای اجرائی پیش از وقوع هر بحرانی صورت پذیرد و وظیفه دستگاهها در مواقع بحرانی مشخص شود و در این رابطه تدوین دستورالعملهای پیشگیری و اقدامات، از مهمترین وظایف سازمان مدیریت بحران در سطح ملی و محلی است و هماهنگی دستگاههای مختلف در بخش مدیریت بحران و تدوین دستورالعملهای مناسب باید پیش از وقوع هر اتفاقی صورت پذیرد و باید این نکته را مد نظر قرار داد که هزینه پیشگیری به مراتب از هزینه رویارویی با مسائل کمتر است.
سرلشکر صفوی با اشاره به خدمات نیروهای مسلح در بلایای طبیعی در سراسر کشور اضافه میکند: شاخصه خاص نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران علاوه بر اسلامی و انقلابی بودن، برآمده از مردمی بودن است و در بلایای طبیعی سالهای گذشته تاکنون شاهد آن بودیم که نیروهای مسلح، خصوصا سپاه و ارتش داوطلبانه به حادثه دیدگان امداد رسانی کردهاند و باید در جهت بکارگیری توان بسیج مردمی و نیروهای مسلح درمدیریت بحران و بلایای طبیعی به ظرفیتسازی مدیریتی در حوزه بحران بپردازیم و در نتیجه این ظرفیتسازی مدیریتی شاهد کاهش صدمات و خسارات ناشی از بحرانها و بلایای طبیعی خواهیم بود.
سپاه، ارتش و بسیج؛ همیشه در خدمت مردم
نیروهای بسیج، ارتش و سپاه علاوه بر قدرت بازدارندگی که برای دشمنان دارند؛ در زمان بحرانها و بلایای طبیعی اصلیترین یاریرسان مردم بودهاند و همیشه نخستین گروههایی بودهاند که به محل بحران رسیده و مدیریت خود را آغاز کردهاند. در زلزله کرمانشاه و سیل اخیر در چندین استان کشور نیزفرماندهان نیروهای مسلح به همراه نیروهایشان جزو نخستین نفراتی بودند که سریعاً خودرا به منطقه رساندند تا کمک حال مردم باشند.
مقام معظم رهبری در سومین روز فروردین امسال دستوری را برای تمامی نیروهای مسلح صادر کردند که نشان داد حجم سیل دراستان گلستان و مازندران بهگونهای است که حل بحران ایجاد شده ناشی از سیل تنها به وسیله دولت حل نمیشود و دستگاههای دولتی به تنهایی از عهده رفع سیل بر نمیآیند و همین امر موجب شد تا نیروهای نظامی پای کار بیایند و جهادی بزرگ برای حل این بحران خلق کنند.
استان گلستان نخستین استانی بود که بهطور جدی با بحران سیل مواجه شد. اگر چه در استان گلستان نقش محوری در تخلیه آب به عهده سپاه بود اما ارتش هم برای این موضوع اقدامات خوبی را انجام داد. ایجاد کانالهای انحرافی متعدد در شهرستان آققلا تنها یکی از این اقدامات بود که توسط یگانهای امدادرسان ارتش در مسیر رودخانه گرگانرود احداث شد.
امیر دریادار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی که به صورت میدانی در منطقه حضور داشت معتقد بود، کم شدن ظرفیت رودخانه گرگانرود یکی از دلایل اصلی آبگرفتگی در بخشهایی از شهرستانهای آققلا و گمیشان بود. اقدام دیگر ارتش در استان گلستان لایروبی رودخانه گرگانرود و بازگشایی مصب آن به دریا بودکه در تخلیه سریعتر آب از استان نقش بسیار قابل توجهی داشت. ارتش یک لایروب بسیار بزرگ از نوع «کاترساکشن» را وارد استان گلستان کرد که میتوانست کف رودخانه را کاملاً بردارد و گل و لای و املاح را کاملاً به بیرون منتقل کند.
سپاه پاسداران و بسیج از ابتدای بحران سیل در گلستان کشور نقش ویژهای را به عهده گرفت. به دلیل همین توانمندیها بود که استانداری گلستان از سپاه پاسداران درخواست کرد برای رهاسازی آب شهرستان آق قلا ریل راه آهن در اطراف این شهرستان در چند نقطه توسط سپاه تخریب شود.
سپاه با ساخت و نصب ۱۹ پل توسط واحدهای مهندسی نیرویزمینی سپاه و قرارگاه خاتمالانبیا، ارتباط گمیشان با شهرهای گرگان، آق قلا و بندر ترکمن برقرار و این شهر از محاصره آب خارج شد. سپاه پاسداران ۴۴۰ دستگاه ادوات و تجهیزات اعم از لودر, بیل مکانیکی, دستگاه لجن کش و کفکش و کامیون را جهت لایروبی منازل، رودخانهها و بازگشایی و ترمیم راهها تنها به استانهای گلستان و مازندران اختصاص داده است تا مردم ساکن در این دو استان سریعتر به منازل خود بازگردند و زندگی به روال عادی خود بازگردد.
به دنبال بارشها در مناطق غرب و جنوب غرب کشور، ارتش جمهوری اسلامی برای ساماندهی هر چه بهتر، پیش از آنکه سیل به شهرهای غربی کشور برسد، دست به کار شد. کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران از سوی امیر سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش به عنوان فرمانده عملیات در منطقه لرستان و غرب کشور منصوب شد. امیر حیدری هم دستور داد بالگردهایی مجهز به دوربین دید در شب به منطقه لرستان اعزام شوند تا بتواند حتی در تاریکی شب نیز امداد رسانی کنند. انتقال خودروهای دوزیست و نفربرهای ارتش برای عبور از عرض رودخانهها اقدام مهم ارتش برای جبران خلاء نبود پلهایی زمینی در لرستان بود.
اعزام تعداد زیادی قایق و غواص به همراه تیپ ۶۵ نوهد به لرستان اقدام دیگر ارتش بود. اگر چه نفربرهای آبی خاکی ارتش به لحاظ سرعت امدادرسانی مانند بالگردها عمل نکردند اما امداد رسانی میدانی به مردم در شرایطی که جادهها محصور در آب است، بدون حضور نفربرهای آبی خاکی عملاً غیر ممکن بود.
در خوزستان نیز به دنبال بارندگیهای زیاد خطر سیل وجود داشت؛ امیر دریادار حبیبالله سیاری، فرمانده عملیات ارتش در ستاد مقابله با بحران خوزستان شد و تمام ابعاد سیل را در استان خوزستان تحت مدیریت و کنترل داشت و به همراه فرماندهان سپاه این سیل مهیب را رصد کردند.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توجه خود را بیشتر به مناطق غربی و جنوبغربی کشور معطوف کرد و اعزام و استقرار بالگردها، ساخت یگان مهندسی ۴۳ امام علی(ع) و یک مجموعه کامل بیمارستان صحرایی در لرستان اقدامات اولیه سپاه در استان لرستان بود.
سردار محمد پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه حضور میدانی در مناطق سیلزده لرستان داشت. از سوی دیگر سردار شریف سخنگوی سپاه، از بکارگیری پهپادهای نیروی هوافضای سپاه برای رصد و پایش مناطق سیلزده کشور خبر داده بود.
در حوادثی همچون سیل و زلزله استقرار امکانات بهداشتی و درمانی باید در اولویت مسئولان قرار گیرد. در شرایطی که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تلاش برای پوشش همهجانبه و مهار مشکلات بهوجود آمده ناشی از این حجم عظیم سیل بود، نیروهای نظامی هم با تاسیس بیمارستانهای صحرایی، اعزام نیروهای امدادی و تامین وسایل پزشکی به مدد آسیبدیدگان شتافتند.
در استان خوزستان به واسطه حجم عظیم بارشها و رهاسازی آب سدها، بحران سیل با مدیریت نیروهای سپاه وارتش تا حدود زیادی مدیریت کند. در این زمینه نقش سپاه و بسیج در ایجاد سازههای مقاوم درون شهری برای مقابله با سیل در شهرهای استان غیر قابل انکار است.
متاسفانه سیل شیراز اگر چه از حجم آب کمتری برخوردار بود، به دلیل عدم مدیریت صحیح و وجود تصمیمات غلط به درگذشت برخی از هموطنان انجامید. سپاه فجر فارس در پی وقوع این حادثه به همراه استاندار و مسئولان شهری شیراز به کمک آسیبدیدگان شتافت. ۲۰۰ دستگاه خودرو سبک، سنگین، نفربر و آمبولانس سپاه استان فارس برای امدادرسانی به حادثهدیدگان در مناطق سیل زده به کار گرفته شد و بیش از ۳۵۰۰ نفر از مسافران نوروزی و آسیبدیدگان سیل شیراز در سالنهای ورزشی ۹ دی و حسینیههای سپاه فجر استان فارس اسکان داده شدند. بیش از ۱۳۰۰ نفر از نیروهای سپاه و بسیج فارس برای خدمترسانی به مردم در مناطق سیل زده استان مستقر شدند و تخلیه آب، پاکسازی خانهها و راههای عبور و مرور مردم از گِل و لای، توزیع مرتب و مناسب اقلام امدادی و تغذیهای و تامین امنیت مناطق سیلزده از جمله خدمات نیروهای سپاه و بسیج به مردم مناطق سیل زده شیرازبود.
نقش و جایگاه «پلیس» در زمان وقوع بلایای طبیعی
محافظت از جان و مال مردم یکی از مأموریتهای اصلی نیروی انتظامی قلمداد میشود، بنابراین در زمان بحران، مانند وقوع بلایای طبیعی، پلیس از همان ابتدا به مسأله ورود میکند و به انجام وظایف خود، به ویژه فراهم کردن امنیت و حفظ نسبی نظم در محل حادثه میپردازد. در وضعیتی که مردم در روستا یا شهر دچار بلایی مانند سیل یا زلزله شدهاند و ممکن است بخش زیادی از زیرساختها از بین رفته باشد یا قابل استفاده نباشد، نیاز بیشتری به حضور و فعالیت پلیس به عنوان حافظان جان و مال و آسایش افراد در سایه نظم و امنیت احساس میشود.
یکی از ویژگیهای اساسی ناجا سطح گسترده تماس با مردم است؛ شاید کمتر سازمانی، به ویژه از نوع حاکمیتی، وجود داشته باشد که به اندازه پلیس با مردم سر و کار داشته باشد و در جزئیات زندگی روزمره با آنها همراه باشد. مزیتهای پلیس نیز از همین ارتباط تنگاتنگ نشأت میگیرد.
شرایط بحرانی ناشی از بلایای طبیعی، موقعیتهای خاصی را به وجود میآورد که بدون وجود پلیس منسجم و مقتدر میتوانند به بحران پیشآمده دامن زده و شرایط را برای مردم سختتر کنند. برای مثال هنگام وقوع سوانح بزرگ معمولاً افراد زیادی در محل حادثه جمع شده و موجب بروز اخلال در فرآیند امدادرسانی میشوند.
اما همیشه این افراد از دوستان و نزدیکان نیستند و ممکن است بزهکاران و یا مجرمان فرصتطلبی نیز در آن جمع حضور داشته باشند که از شرایط پیشآمده سوء استفاده کنند. بنابراین معمولاً در چنین وضعیتی کنترل جمعیت و نظارت و پایش اموال خصوصی و عمومی یکی از نقشهای حساس و ظریف پلیس محسوب میشود؛ چرا که افراد بلادیده از نظر احساسی و روحی بسیار آسیبدیده و ناپایدار هستند و به راحتی ممکن است رفتار یا گفتار نسنجیده از سوی امدادگران منجر به نقض غرض شود.
هدایت و تسهیل ترافیک یکی از نمونههای بارز بحث ساماندهی در شرایط بحرانی است. در شرایطی که معابر و راهها از کارکرد مناسب ساقط شدهاند و تردد خودروها غیرممکن یا بسیار دشوار شده، پلیس میتواند با راهکارهای مقتضی چارهساز واقع شود.
در هنگام وقوع هر حادثهای، تامین امنیت قربانیان، واکنشگران و کالاهای امدادرسـانی در اماکن ذخیرهسازی و طی حمل و نقل اجتنابناپذیر است. ممکن است نیروهای امدادی نیز نیاز به تامین امنیت داشـته باشـند. بسـیار مهـم است که محل منابع ضروری را در آغاز عملیات جستجو و نجات تعیین شود.
بنابراین پلیس محلی باید عناصر ضروری کاربردی برای بحران را شناسایی، تعیین محل و مسـتند کند. در شهرهای کوچک و روستاها در ساعات اولیه بحران یـک افسـر پلـیس بایـد برای پیشگیری از بروز فاجعه باید بتواند تصمیمهای حساسی برای مدیریت بحران را بگیرد.
پس از اعلام به موقع خطر وقوع بحران، بـا اسـتفاده از هـر ابزاری از جمله رادیو و تلویزیون میتوان از امکانات فنی پلیس مانند بلندگو و آژیر درهنگام فوریتها و حتی اعـلان درب بـه درب منازل برای تخلیه استفاده کرد. هنگـام وقـوع بحران ممکن است مردم و اموال آنها مورد دستاندازی بزهکاران و افراد سودجو قرار گیرد.
در این مورد پلیس باید ضمن حفاظت از مردم با گشتزنی مرتب، همزمان از نیروهای امدادی نیز برای اجرای بهتر ماموریت آنان مراقبت کند. یکی از عملکردهای اصلی پلیس طی بحران میتواند عملیات جستجو و نجات باشد. نیروهای پلـیس بایـد بـرای شـروع عملیـات در ساعات اولیه آموزش دیده و مجهز شوند. آنها باید امدادرسانی فوری قربانیان را تا زمان رسیدن نیروهای تخصصی شروع کننـد.
بـه عنـوان مثال، پلیس میتواند هنگام وقوع سیل حفاظت از قایقهای عملیاتی و سایر منابع در سیل را به عهده گیـرد. بکـارگیری پلـیس در ایـن قایقها میتواند از ازدحام بیش از حد و واژگونی قایق جلوگیری کند. همچنین احتمال سرقت این قایقها هنگام سـیل توسـط بزهکـاران وجود دارد.
در جایی که ارتباط تلفنی با تخریب دکلها و دفاتر مخابراتی از کار میافتند، در نتیجه خطوط تلفن ثابت و تلفن همـراه فاقـد کـارایی هستند، تنها وسیله ارتباطی که باقی میماند ارتباط بیسیم است. هنگام وقوع سیل یا هر حادثه دیگر، بیشـتر تیمهای نجـات در سرزمینهای ناشناس و تحت شرایط زیانبار خدمترسانی میکنند.
ممکن است نیروهای امدادرسان در طی عملیات امداد مفقود شـوند یـا هر اتفاق ناگوار دیگری برای واحدهای عملیاتی پیش آید. لذا ضرورت یکپارچه سازی سیستمهای ارتباطی همه واحدها بـا شـبکه ارتبـاطی پلیس یا ایجاد یک مرکز واحد مخابراتی هنگام بحران ضروری به نظر میرسد. از سوی دیگر با توجه به بسته بودن اماکن عمومی، مراکز تجاری، دولتی و بانکها امکان دستاندازی توسط افراد سودجو به این اماکن وجود دارد.
لذا نیاز به تامین امنیت آنها توسط پلیس محسوس است. مدیریت کمپها و ایجـاد امنیت برای زندانیان، مقامات رسمی و نیروهای داوطلب درگیر در راه اندازی کمپها شامل پرسنل خدمات درمانی یـک عملکـرد هسـتهای برای پلیس به شمار میرود.
ممکن است در کمپهای یک استان مردم از روستاهای اطراف با ادیان و مذاهب و زمینههای سیاسی گوناگون گرد آمده و پتانسیل اصطکاک وجود داشته باشد. همچنین نیروهای دولتی و غیردولتی گرداننده آشپزخانهها، مراکز درمانی و غیـره همـواره نیاز به حفاظت دارند. پلیس برای تسهیل جابجایی خدمات امداد و نجات و درمانی نیاز به حمل و نقل اضطراری و تشدید مقـررات ترافیکـی دارد. جادهها و آزاد راهها باید برای جابجایی تیمهای امداد و نجات و کالاهای امدادی باز نگه داشته شوند.
شناسایی حادثه دیدگان یکی دیگر از وظایف پلیس است. ردگیری افراد مفقوده و اطلاع رسانی به نزدیکترین خویشاوندان یک حـوزه کاری مختص پلیس است. اجساد مردگان نیز قبل از دفن باید مستندسازی شده تا بازماندگان بتوانند از منافع بیمه بهرهمند شوند. همچنین این امکان وجود دارد که جمعیت بزرگی هم در محل حادثه و هم اماکن امدادرسانی به عنوان جوینده با خویشاوندان حادثهدیدگان تجمع و افراد ناراضی راهها را مسدود کنند کـه ایـن معضـل نیـز بایـد توسط پلیس مرتفع شود.
در مدت عادیسازی احتمای نیاز به استقرار افراد آواره در پناهگاهها برای مدت طولانی وجود دارد. بنابراین باید مشکلات موجـود در این پناهگاهها احصاء و مرتفع شوند.
در بازسازی زیرساختهای حیاتی از قبیل راهها، سامانههای مخابراتی، مراکز درمانی، مدارس، نیروگاههای بـرق، منـابع آب و غیـره، پلیس میتواند امنیت را برای واحدهای بازسازی این زیرساختها فراهم کند تا مانع از سنگانـدازی افـراد بیشـغل در ایـن فرآینـد گـردد.
نیروهای انتظامی بـه محض بروز سیل و یا اطلاع از خطرات سیل باید توجه خاصی به تحت نظرگاهها و کنترل متهمان، انتقال سلاح و تجهیزات به اماکن مناسب، شناسایی نقـاط دارای ارتفـاع بلنـد بـرای اسکان موقت، تعیین گذرگاهها برای نیروهای امدادی و مردم حادثه دیده، اختصاص قایق به مناطق دارای عمق زیاد و استفاده از تجهیـزات مهندسی برای تغییر مسیر سیل داشته باشد.
سیل بی سابقه
سرهنگ همایون بخشی فرمانده انتظامی شهرستان پلدختر که در سیل اخیر یکی از آسیب پذیرترین شهرهای کشورمان بود، درباره جزئیات این حادثه عظیم میگوید: سیل اخیر پلدختر در ۱۰۰ سال اخیر بیسابقه بوده است و در ابتدا نیز این اتفاق برای مردم قابل باور نبود، همکاری نمیکردند و در مواردی حاضر به تخلیه منازل نبودند.
فرمانده انتظامی شهرستان پلدختر اضافه میکند: شهر پلدختر ورودی چهار رودخانه خرمرود، مادیانرود، جولبول و کشکان است که از وسط شهر پلدختر میگذرند؛ ۱۲فروردین، یک روز قبل وقوع سیل در شهرستان پلدختر، در محل عبور این رودخانهها بارش زیادی اتفاق افتاده بود و در شهر پلدختر نیز بارش مشابهی را شاهد بودیم، تدبیر بر این شد که به ساکنان شهرستان اطلاعرسانی شود.
سرهنگ بخشی میگوید: آسیبهایی که در سیل ۵ فروردین به دیواره رودها وارد شده بود، ترمیم شد و کمکهای مردمی نیز پای کار آمد تا قبل از وقوع سیل، این رودها کنترل شوند، اما باز هم در مورد وقوع سیل در ضلع غربی هشدار داده شد. بخشی ادامه میدهد: اطلاعرسانیها از ۱۰ فروردین شروع شد، به نحوی که در روز یازدهم اطلاعرسانی به صورت خانه به خانه و چهره به چهره انجام شد، اما اتفاقی که در شهرستان پلدختر افتاد به گفته افرادی که سنی از آنها گذشته، در ۱۰۰سال اخیر بیسابقه بوده است؛ ابتدا نیز این اتفاق برای مردم قابل باور نبود و همکاری نمیکردند.
فرمانده انتظامی شهرستان پلدختر میافزاید: در شب یازدهم فروردین از نیروی انتظامی استان به ما اطلاع دادند که حجم آب بیش از آن چیزی است که پیشبینی شده است و اقداماتمان را تسریع کردیم و تلاشمان را برای اقناع مردم گذاشتیم، اما در بعضی مناطق اقناع موفق نبود و با هماهنگی دادستانی و حکم قضایی مردم را از مناطق بیرون کردیم. کارکنان نیروی انتظامی که در ایام عید در مرخصی بودند، به شهرستان فراخوان شدند و آماده وقوع سیل بودیم، اما انتظار سیلی به این بزرگی را نداشتیم.
منبع: روزنامه اطلاعات
ارسال دیدگاه