زابلی‌زاده: مواقع بحران نسخه غیرقابل دسترس نپیچیم

به گزارش روابط عمومی انجمن علمی ارتباطات دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما، اردشیر زابلی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما و رئیس این نشست تخصصی در ابتدای این نشست با بیان اینکه کشور با پدیده ای مواجه شده است که از یک منظر نعمت و از منظر دیگر شاید نقمت و بلایی بود که آن هم قابل بحث و گفت و گو است اظهار کرد: وقتی بحرانی طبیعی یا غیرطبیعی رخ می دهد اولین مراکزی که وارد عمل می شوند دستگاههای دولتی، سازمان ها و نهادهای امدادرسانی و خدماتی هستند که با رسانه نیز ارتباط تنگاتنگی پیدا می کنند و رسانه به عنوان عضوی فعال وارد عمل می شود.

وی افزود: رسانه عضو ستاد مدیریت بحران است؛ باید بررسی کرد که آیا رسانه به کنترل بحران کمک می کند یا به آن دامن می زند؟

وی با تاکید بر اینکه ما انتظار داریم اگر چنین بحرانی اتفاق می افتد در وهله اول نسخه غیر قابل دسترس برایش نپیچیم گفت: باید دستوری دهیم که بتوان آن را انجام داد.

نعمتی انارکی: رسانه ها پروتکل پوشش خبری در بحران ندارند

داود نعمتی انارکی عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما نیز در این نشست تخصصی با اشاره به مشاهدات نزدیک خود از مناطق سیل زده افزود: پاسخ این سوال که آیا ما روزنامه نگاری بحران داریم یا نه می‌تواند ما را در مقابله با بحران‌های اجتماعی مصون دارد. روزهای ابتدایی که سیل آمده بود به این دلیل که در آغاز تعطیلی‌ها بودیم و مدیران در تعطیلی به سر می بردند و همه جا تعطیل بود همه چیز دست به دست هم داد که شرایط بدی رقم بخورد.

وی افزود: مدیریت بحران در کشور ما بحران زده است و در روزهای اول سیل مردم در شهرها به کمک هم وطنان خود آمدند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما با بیان اینکه دو نوع غافلگیری در سیل اخیر اتفاق افتاد، اظهار کرد: اول اینکه مردم از باران‌ها غافلگیر شدند درحالیکه بنده باران‌های بسیار شدیدتر در صومعه سرا را دیده بودم و این بارانی نبود که سیل شود و خرابی‌هایی به بار بیاورد.

وی ادامه داد: غافلگیری دیگر غافلگیری مسئولان بود که سردرگم شدند و وضعیت در دو سه روز اول بغرنج بود و به ترس در مردم از بحران دامن می‌زد و به اعتماد مردم آسیب می‌رساند. وقتی ترس فراگیر شود، تصمیم گیری در برابر بحران را سخت می‌کند و عصبانیت ناشی از آن هم عدم تصمیم گیری درست را شامل می شود.

نعمتی انارکی با بیان اینکه ما روزنامه نگاری بحران نداریم، گفت: دستور العملی که رسانه‌ها را پرورش می‌دهد که با شرایط بحران چطور برخورد کنند، در کشور ما وجود ندارد. باید بدانیم تهیه گزارش و خبر در شرایط بحران متفاوت‌تر از شرایط عادی و طبیعی است. روزنامه نگار باید بداند شرایط ارتباطات ما در زمان بحران به چه صورت است. جریان ارتباطی در شرایط بحران با شرایط عادی کاملا متفاوت است و باید تاملی در این زمینه صورت بگیرد.

وی با بیان اینکه در شرایط بحران برخی‌ها سعی در پدید آوردن جریان سیاسی و بحران سیاسی هستند، افزود: برخی‌ها می خواهند با استفاده از این چنین حرف‌هایی شرایطی را پدید آورند که گروهی را علیه گروه دیگری قرار دهند و من این موضوع را در هفته اول سیل در شمال کشور دیدم که به شدت آسیب زننده است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما با اشاره به عملکرد رسانه‌ها در سیل اخیر گفت: رسانه‌های ما دو سه روز بعد از بحران متوجه عمق بحران شدند و تلاش کردند تا مدیریت رسانه ای بحران را به نحو مطلوب انجام دهند. در این ۱۷ روز مطبوعات تعطیل بود و خبرگزاری‌ها و سایت‌ها این اخبار را پوشش دادند.

نعمتی انارکی افزود: قطعا تاثیر کارکرد و نقش‌های اطلاع رسانی و آگاهی بخشی رسانه ها بود که توانسته است عده ای را در مناطق سیل زده بسیج کند.

وی با اشاره به تفاوت اطلاع رسانی در رسانه ملی و سایر رسانه‌ها گفت: رسانه ملی از همان روزهای اولیه سعی در پوشش اخبار داشت و بر همان اساس عمل کرد و بعد از آن شبکه‌های مجازی آغاز به کار کردند. ترکیب اطلاع رسانی صداوسیما با شبکه‌های مجازی باعث شد تا آسیب‌های رسانه‌ای جهانی کاهش پیدا کند.

این استاد دانشگاه صداوسیما با تاکید بر اینکه پروتکل حرفه‌ای در شرایط بحران نداریم، گفت: برای مثال کاری که خبرنگاری در یکی از گزارش‌های خود انجام داد، معتقدم اگر او به جای در آب رفتن به روی پشت بام یک خانه می‌رفت و از آنجا گزارش می‌داد خیلی بهتر بود.

نعمتی انارکی ادامه داد: در مواردی گفتمان ما در پوشش خبرها احساسی بود در صورتیکه نباید احساس را وارد خبر کرد و باید گفتمان شرایط بحران را تغییر داد. ما باید به جای کمیت به کیفیت خبرها در آن شرایط توجه بیشتری داشته باشیم. رسانه های جریان اصلی مثل صداوسیما و خبرگزاری‌ها و مطبوعات باید در اطلاع رسانی به مخاطبان خود توجه ویژه داشته باشند.
وی ادامه داد: ما نباید عمق بحران را تقلیل دهیم و باید زوایای عمیق بحران را واکاوی کنیم تا مسئولین بدانند چه اقدامی در شرایط بعد از بحران انجام دهند.

استاد دانشگاه صداوسیما در پاسخ به این سوال که آیا ما در حوزه رسانه و روزنامه نگاری به موضوع آموزش توجه داشتیم؟ ، گفت: این بحران نشان داد که در این زمینه کوتاهی و غفلت داشتیم. حوزه آموزش به خبرنگارهای خودمان و آموزش به جامعه که در شرایط بحرانی باید برای مقابله با بحران چه کار کنند. قبل از شرایط بحرانی باید آموزش‌هایی به خبرنگارها داده شود که اصولی رفتار کنند.

نعمتی انارکی درباره نظام هماهنگی بین رسانه ها گفت: صداوسیما با عضویت در مدیریت کلان جامعه سعی کرده این هماهنگی را انجام دهد اما به نظر می آید باید بازتعریف شود. پوسته پوشش خبری بحران را نباید خطی ببینیم و حتما باید موجی یا ضربه‌ای باشد. برای مثال صرف اینکه فلان منطقه باید تخلیه شود، درست نیست. این بحران نشان داد که صداوسیما شورای راهبردی مقابله با بحران و اثرهای پس از آن را باید تشکیل دهد. وظیفه این شورا این است تا با بهره گیری از نظر کارشناسان شرایط بعد از بحران را در شهرها بررسی کند.

وی در پاسخ به اینکه چه کنیم تا از شایعه‌ها در شرایط بحران جلوگیری کنیم؟ گفت: مسلما در شرایط بحرانی شایعه به شدت اوج می‌گیرد و رسانه‌های جریان اصلی در دسترسی به مسئولین و اخبار موثق راحت‌تر عمل می‌کنند که می‌تواند جلوی شایعه‌ها را بگیرد. اما رسانه‌ها سعی می‌کنند در شرایط بحران فقط اطلاع رسانی کنند و در این جریان تعدادی اخبار غیر واقعی هم ممکن است منتشر شود و می‌توانیم با ارزیابی صورت گرفته با شرایط بحران کنار بیاییم.

این عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما در پاسخ به تفاوت عملکرد رسانه‌ها در سیل شیراز و آق قلا گفت: در سیل شیراز و آق قلا ضعف مدیریتی در انعکاس اخبار به چشم می آمد اما نتیجه هر دوی این سیل‌ها تخریب است و خط خبری رسانه‌ها این بود که روی موج اطلاع رسانی در وضعیت بوجود آمده متمرکز شده بودند اما بعد از وقوع حادثه است که رسانه ها باید منسجم تر عمل کنند.

وی با اشاره به ضرورت مطالبه گری رسانه ها گفت: رسانه باید به طور جدی به حوزه مطالبه گری نگاه کند. همچنین باید آموزش همراه با عمل به خبرنگارهایمان بدهیم.

نعمتی انارکی در ادامه درباره نحوه ورود رسانه ها به بحران گفت: ورود به بحران وظیفه رسانه ها است اما نحوه ورود به بحران ها باید به چه شکل باشد؟ تصویر گفتمان و ..‌ خاص شرایط بحران است که در حوزه رسانه آموزش داده نشده است و کارشناسان همچنان در حال بیان این تفاوت ها بین شرایط عادی و بحران هستند. ما کتابچه راهنما در حوزه بحران نداریم.

عابدینی: اکنون وقت انتقاد به دستگاه‌ها نیست

حسن عابدینی قائم مقام خبرگزاری صداوسیما در ادامه این نشست درباره بحران گفت: واژه بحران در دو رشته معنای مختلفی دارد. در حوزه رسانه هر آنچه از حالت عادی خارج شود، بحران نامیده می شود اما در روابط بین الملل بحران یعنی اینکه منافع یک کشور مورد حمله قرار گیرد.

وی افزود: با توجه به این تعریف برخی از شهرهایی که سیل آمد بحران نبود اما از نظر رسانه ما آن را بحران تلقی کردیم. وقتی تمام ارتباطات داخلی و خارجی ایلام قطع می شود، یک بحران است. با این حال اولین هلی کوپتری که برای انتقال استاندار به منطقه رفت ما دو خبرنگار هم با آنها فرستادیم و هر کاری لازم بود انجام دادیم.

عابدینی با دفاع از عملکرد خبرنگاران صداوسیما گفت: ما تعداد زیادی دوربین تصویربرداری هوایی به مناطق سیل زده فرستادیم اما به نظر می رسد همه کارهای عالم و آدم را به گردن خبرنگار می اندازند! ما وظیفه مان آموزش قبل از بحران است و نباید حین بحران انتقاد کنیم.

وی ادامه داد: ما حدود ۷۰۰۰ ارتباط زنده با اغلب شبکه های رادیویی و تلویزیونی داشتیم و اولین حلقه را شکل دادیم. دومین حلقه مرکز استان‌ها بودند که کمکی خبرنگاران محلی شدند و تا جایی که توانستیم در شبکه‌های مجازی هم ورود کردیم.

قائم مقام خبرگزاری صداوسیما تصریح کرد: مایک برنامه به نام داغ‌های مجازی داریم تحت عنوان اینکه چه چیزی در شبکه های مجازی شایعه و داغ شده است. روزهای اولی که سیل آمده بود خیلی ها می گفتند چرا سوری‌ها عراقی‌ها و لبنایی ها به کمک ایرانی ها نمی آیند؟! ما سعی کردیم روایت واقع بینانه از آنچه عین واقعیت بود انجام دهیم حتی تصاویری که واقعیت بوده و توسط افرادی برای ما ارسال شده را در کانال‌های شبکه‌های مجازی گذاشتیم تا مردم از جزئیات سیل آگاه شوند. برخی تصویرها را هم در آیتم‌های خبری برنامه بدون تعارف پخش کردیم.

عابدینی افزود: خیلی‌ها شایعه‌هایی کردند که صحت نداشت. مردم ما تصاویری در خوزستان ثبت کردند که فوق العاده انسانی بود. ما تا دیروز ۱۰ هزار و ۸۰۰ خبر مکتوب از سیل دادیم و تمام توانمان را به کار گرفتیم. نمی خواهم بگویم ما می توانیم عمق فاجعه را بگوییم اما از همه ظرفیت‌ها استفاده کردیم. ما باید در مسیر پوشش رسانه‌ای بیشتر عمل کنیم و باید بعد از پایان هر ماجرایی ایرادهایی که هست را ببینیم و انتقاد کنیم. به نظر من اکنون وقت انتقاد به دستگاه‌ها نیست.

وی در ادامه با اشاره به نقدهایی که به حضور "حسینی بای" در حادثه سیل شده است، گفت: وظیفه رسانه این است که واقعیت‌ها را نشان دهد و اگر نقدی به حضور حگوی داخل آب است، این اتفاق در دنیا و بحران‌ها بی سابقه نبوده است. گاهی اوقات موضوع‌هایی را به این شکل واقع نمایی می‌کنند و در آن لحظه تصمیم خبرنگار بوده که به نظر من اشتباه هم نبوده است.

عابدینی در ادامه با اشاره به وظایف رسانه‌ها در بحران گفت: در برخی شرایط رسانه‌ها مسئولیت مدیریت بحران یا انتقال بحران را دارند. بحث دیگری درباره واژگان سازی است. گاهی می گوییم سیل گاهی می گوییم آب گرفتگی.

وی تصریح کرد: بحث دیگر زمان وقوع بحران است که باید اطلاع رسانی را سرلوحه خود قرار دهید چرا که در شرایط بحران نمی شود نقد کرد. نقد را باید بعدا انجام داد.

نصراللهی: رسانه ها پس از بحران، مطالبه گری کنند

اکبر نصراللهی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی نیز که به دلیل کمک به مردم سیل زده به آق قلا رفته بود در ارتباط زنده تصویری گفت: باید سعی کنیم در بحران‌های بعدی بتوانیم از شرایطی که پیش آمده بود جلوگیری کنیم.

وی درباره تصویری که رسانه‌ها درباره سیل نشان دادند و واقعیت حادثه گفت: رسانه‌ها نتوانستند به خوبی خبرها را انعکاس دهند. در راه تلاش مردم و همدوستی و حضور نیروهای جهادی را در اینجا می‌بینیم که خدا را شکر شرایط بسیار بهتر از ابتدای سیل است.

وی ادامه داد: اینکه بگوییم روزنامه‌نگاری بحران نداریم و رسانه‌ها تلاش نکردند را قبول ندارم و باید تلاششان را ببینیم اما این تلاش باید بیشتر شود. کشور ما در معرض وقوع بحران‌های مختلفی قرار دارد.

وی افزود: روزنامه نگاری دوره بحران مشکلاتی دارد و یکی از آنها این است که تمرکز در همان زمان بحران است.

نصرالهی با بیان اینکه رسانه‌ها بعد از بحران به مطالبات مردم آنطور که باید و شاید توجه نمی‌کنند و به وعده‌های خود عمل نمی‌کنند تاکید کرد که رسانه‌ها باید بعد از بحران مطالبه گری کنند و به مردم گزارش دهند.

وی ادامه داد: در دوره بحران از موضوع های اخلاقی و اصول مدیریت بحران سوء استفاده می‌شود و اجازه نمی‌دهند مطالبه‌گری‌ها بیان شود. نکته مهم دیگر این است که تعداد بحران‌ها در کشور ما زیاد است اما در هر صورت در چنین شرایطی متاسفانه هیچ سخنگوی واحدی نداریم و همین باعث می شود مسئولین مختلف و مردم از منابع غیر رسمی اخبار را دریافت کنند.

انتهای پیام