گزارشی از نمایش مستند «معرف» در کانون فیلم خانه سینما

در این برنامه که شب گذشته (شنبه بیست و چهارم فروردین‌ماه) برگزار شد ابتدا «معرف» ساخته‌ی آزادی رضاییان‌مقدم به نمایش درآمد و سپس جلسه‌ی نقد و بررسی این فیلم با حضور کارگردان آن برگزار شد.
در ابتدای جلسه، آزادی رضاییان‌مقدم که پیش از این با همین فیلم در جشنواره‌هایی نظیر «سینماحقیقت»، «هات‌داکز» (کانادا)، «بی‌اف‌آی» (لندن) و «افق‌های جدید» (لهستان) شرکت کرده در پاسخ به پرسشی درباره‌‌ی واکنش تماشاگران غیر ایرانی به فیلم خود گفت: «از میان حضورهای بین‌المللی این فیلم، فقط در برخی از آن‌ها شرکت کردم و خوش‌بختانه استقبال مخاطبان این جشنواره‌ها خیلی خوب بود. احساس‌ام این است که آن‌ها موفق شده بودند با فیلم ارتباط برقرار کنند.»
رضاییان‌مقدم که در «معرف» به موضوع تلاش‌های چند زن برای معرفی افراد مناسب ازدواج به همدیگر پرداخته، سپس در پاسخ به پرسش دیگری درباره‌ی نحوه‌ی پیدا کردن سوژه‌ی فیلم خود گفت: «چند سال پیش، از طریق یکی از آشنایان که مرحله‌ی طلاق او از همسرش خیلی طول کشیده و با دشواری‌های فراوانی همراه بود، با خانم صدری آشنا شدم. زنی که یکی از شخصیت‌های اصلی این فیلم به حساب می‌آید و در حال حاضر فعالیت او معرفی آدم‌ها به همدیگر برای ثبت ازدواج دائمی است.»
وی افزود: «در اطراف زندگی خود برخی زن‌ها را دیده بودم که در جلسه‌های مذهبی و سنتی شرکت می‌کنند و نسبت به معرفی آدم‌های مناسب ازدواج به همدیگر علاقه دارند. این در حالی است که با خودم فکر می‌کردم در این دوره و زمانه دیگر انجام چنین کارهایی مرسوم نیست و به همین دلیل خود این موضوع به تنهایی برایم جالب توجه نبود.»
رضاییان‌مقدم گفت: « با خودم فکر می‌کردم چنین چیزی امروزه خیلی مرسوم نیست و در مجموع، ذهنیت متفاوتی نسبت به این موضوع داشتم. به همین دلیل ماجرا از جایی برایم جالب شد که متوجه شدم ایشان برای انجام این کار دفتر و هم‌چنین همکارانی دارند.»
وی افزود: «با این پیش‌فرض که افراد مراجعه‌کننده، افرادی مذهبی و خاص هستند به این دفتر مراجعه کردم تا با مسئول آن بیش‌تر آشنا شوم. متوجه شدم ایشان و همکاران‌شان به فعالیتی سنتی که چندان هم مرسوم نیست یک وجه اجتماعی و رسمی داده‌‌اند.»
رضاییان‌مقدم سپس در پاسخ به پرسش دیگری درباره‌ی وضعیت فعالیت این دفتر معرف ازدواج گفت: «تا جایی که می‌دانم این دفتر مجوز نداشت اما نکته این‌جاست که خانم صدری و همکاران‌شان چنین کاری را به شغل تبدیل کرده بودند.»
وی هم‌چنین درباره‌ی نحوه‌ی جلب رضایت اعضای این دفتر گفت: «خودشان خیلی به کار خودشان اعتقاد داشتند و به همین دلیل دوست داشتند کارشان معرفی شود.»
رضاییان‌مقدم گفت: «سختی کار در چنین دفتری این بود که مراجعه‌کننده‌ها با دوربین راحت نبودند و به دشواری می‌شد اعتماد‌شان را برای حضور در مقابل آن جمع کرد. به همین دلیل روزهای متمادی به این دفتر رفتم تا با خانم صدری و همکاران‌شان دوست شوم و بتوانم اعتماد آن‌ها را جلب کنم.»
وی هم‌چنین در پاسخ به پرسشی درباره‌ی نحوه‌ی تولید «معرف» گفت: «در این فیلم، تصویربرداری و صدابرداری را خودم یک‌نفره انجام دادم. البته درست است که تهیه‌کننده و طبعاً بودجه‌ی کافی برای استخدام عوامل تولید نداشتم اما واقعیت این است که دفتر کار خانم صدری و همکاران‌شان خیلی کوچک بود و گاهی وقت‌ها حتی خودم هم آن‌جا زیادی بودم! این در حالی بود که باید شرایطی فراهم می‌شد تا آن‌ها من و حضورم در آن‌جا را فراموش کنند. به همین دلیل تصمیم گرفتم تصویربرداری و ضبط صداهای فیلم را خودم انجام دهم.»
رضاییان‌مقدم در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «دفتری که وقایع فیلم در آن می‌گذشت مکان بسیار کوچکی بود که در آن، فضای کافی برای ایستادن یا نشستن وجود نداشت. به همین خاطر من حتی در بیرون از دفتر هم تصویربرداری کردم اما ترجیح دادم در دفتر بمانم و موضوع را در یک محیط ثابت دنبال کنم.»
این مستندساز در ادامه‌ی جلسه در پاسخ به پرسش یکی از تماشاگران درباره‌ی دلیل نمایش مناسک مذهبی در فیلم خود گفت: «خانم‌هایی که در این دفتر فعالیت می‌کردند مومن، معتقد و مذهبی بودند و نماز خواندن بخشی از رفتار طبیعی و روزانه‌ی آن‌ها بود.»
وی هم‌چنین در توضیح تاکید بر حضور پرده در بخش‌های مختلف فیلم «معرف» گفت: «طبعاً برای نمایش این عنصر در فیلمم ذهنیت خاصی داشتم اما ترجیح می‌دهم به جای تشریح آن، شاهد دیدگاه مخاطبان در این‌باره باشم.»
رضاییان‌مقدم گفت: «من با این فیلم سعی کردم بخش‌هایی از موقعیتِ همسریابی را به نمایش بگذارم و امکانی به وجود بیاورم تا تماشاگر هم مثل خود من از پشت این دریچه و در حقیقت، از زاویه دید من به چنین موقعیتی نگاه کند. موقعیتی شامل مواجهه با شیوه‌های همسریابی، روحیه‌ی مراجعه‌کنندگان، ملاک‌های آن‌ها و دیالوگ‌هایی که بین‌شان رد و بدل می‌شود.»
وی سپس درباره‌ی میزان موفقیت افراد حاضر در فیلم گفت: «من در «معرف» سعی کردم نشان بدهم کارکنان این دفتر به کار خود (به هم رساند آدم‌ها) علاقه‌مند هستند. البته هر کس می‌تواند پاسخی برای چنین پرسشی داشته باشد اما من نمی‌توانم قضاوتی درباره‌ی میزان موفقیت آن‌ها داشته باشم.»
در ادامه‌ی جلسه، رضاییان‌مقدم درباره‌ی نحوه‌ی انتخاب داستان‌های مختلف برای استفاده در فیلم خود گفت: «این دفتر پر از اتفاق و جزییات عجیب و جالب بود و هر کس مراجعه می‌کرد داستان تازه‌‌ای با خودش به آن‌جا می‌آورد.»
وی گفت: «داستان خیلی‌ها را می‌شد دنبال کرد و من حتی موفق شدم با تعدادی از آن‌ها گفت‌وگو کنم اما در نهایت به نظرم رسید که نشان دادن خانم صدری به‌عنوان معرف برای ازدواج، شکل بهتری دارد تا دنبال کردن داستان آدم‌هایی که برای پیدا کردن همسر به او مراجعه می‌کنند.»
رضاییان‌مقدم سپس درباره‌ی نحوه‌ی پرهیز از قضاوت در مستند «معرف» گفت: «قضاوت نکردن،‌ کار خیلی سختی بود و دلیل‌اش هم این بود که من با ذهنیتی منفی به سراغ افراد این دفتر رفته بودم اما آرا‌م‌آرام ذهنیت‌ام نسبت به آن‌ها تغییر کرد. در چنین شرایطی بحث بر سر موفقیت یا عدم موفقیت این افراد نیست. مهم این است که آن‌ها پیدا کردن همسر برای آدم‌های مختلف را به یک شغل تبدیل کرده‌اند. بنابراین ترجیح دادم از قضاوت کردن و نظر دادن پرهیز کنم و اجازه دهم تماشاگر بدون قضاوت من با این افراد مواجه شود.»
وی هم‌چنین گفت: «اشاره به نظر شخصی من در این‌باره چندان اهمیت ندارد. به همین دلیل بیش‌تر دلم می‌خواست تصویر فعالیت این دفتر را نشان بدهم و بیش‌تر شاهد واکنش مخاطبان باشم تا چیزی دیگر.»
رضاییان‌مقدم در بخش پایانی این جلسه‌ی نقد و بررسی در پاسخ به پرسش یکی از تماشاگران حاضر در سالن درباره‌ی نحوه‌ی تدوین فیلم خود گفت: «تدوین، نتیجه‌ی همکاری کارگردان و تدوین‌گر است. کسانی که شاید دیدگاه‌های متفاوتی داشته باشند اما هدف نهایی‌شان ایجاد ضرباهنگ و فرمی جذاب برای محصول نهایی است.»