چند درصد تهران را باغات و اراضی مشجر تشکیل می‌دهند

سید آرش حسینی میلانی در یکصد و بیست و پنجمین جلسه صحن علنی شورای شهر با اشاره به سرنوشت چنار عظیم امام‌زاده صالح در طول دهه‌های گذشته است، گفت: هم‌اکنون‌ از گستره ۷۳۰ کیلومتر مربعی تهران، تنها ۲ درصد آن را باغات و اراضی مشجر تشکیل می‌دهند. شهری که زمانی به چنارستان شهرت داشته است، سطح وسیعی از سرسبزی‌هایش حذف و تعدادی بی‌شماری از درختان کهنسالش قطع شده است که اگرچه در املاک خصوصی ایستاده و زنده بودند، اما در تعیین سطح کیفیت اکولوژیک شهر نقش اصلی را برعهده داشتند.

وی با بیان اینکه اکنون آن باغات زیبا و ارزشمند، جای خود را به تعدادی مناظر بتنی، سنگی و شیشه‌ای داده‌اند، اظهار کرد: آمار متفاوتی از تخریب باغات در چندین دهه توسعه سیمان‌محور نقل شده است اما شکی نیست این تخریب را تنها با فاجعه‌ای چون زلزله می‌توان مقایسه کرد. زلزله‌ای که ظرفیت تاب‌آوری شهرمان را در برابر تغییرات اقلیمی در آینده‌ای نزدیک کاهش داده است.

این عضو شورای شهر تهران ادامه داد: علیرغم این واقعیت تلخ همانطور که بسیاری از شهرهای زلزله‌زده به همت مردمان‌شان آوارها را کنار زده و زندگی را از سر گرفته‌اند، ما نیز می‌توانیم با تعریفی جدید از فعالیت سازگار با طبیعت، میراث سبز خود را مجدداً احیا کنیم.

حسینی میلانی با تاکید بر اینکه ما در مقطع حساسی برای تصمیم‌گیری درباره آینده شهر تهران از منظر حفاظت میراث مشترک طبیعی قرار داریم و آن، تعیین و تکلیف جایگزین مصوبه برج‌باغ است، تصریح کرد: از منظر دوستداران محیط‌زیست ایده‌آل آن است که مجوز هیچ گونه ساخت و سازی در باغات داده نشود و شهرداری باغات را خریداری کند.

وی افزود: از سوی دیگر، صاحبان ساخت و ساز با اتکا به مصوبه «برج باغ» اصرار بر تداوم مجوز بلندمرتبه‌‌سازی در این اراضی را دارند.

آثار مصوبه برج‌باغ منجر به نابودی ۱۲۸ هکتار از باغات تهران شد

سخنگوی کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در تشریح آثار مصوبه برج‌باغ خاطرنشان کرد: مصوبه‌ برج‌باغ در قالب ۴۹۳ پروانه صادر شد، منجر به نابودی ۱۲۸ هکتار از باغات مابین سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ شد. از آن ۴۹۳ پروانه ساختمانی، ۷۰ درصد دارای زیرزمین بیش از سه طبقه بوده‌اند که در این میان در ۳۰ملک، بیش از هفت طبقه گودبرداری شده است. این مسأله، به معنای تخصیص ۷۰ تا ۸۰ درصد از سطح باغ به ساخت و ساز با هدف تامین پارکینگ برای تعداد پرشمار واحدهای مسکونی برج‌ها بوده و موجب خشکاندن ریشه درختان و نابودی خاک حاصل‌خیز باغات شده است.

حسینی میلانی با بیان اینکه اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست(IUCN)، گونه‌هایی را که جمعیت‌شان به حدی کاهش یافته که طی سه نسل آینده به زیر ۸۰ درصد جمعیت کنونی برسد، «در معرض انقراض» می‌نامد، ابراز کرد: اکنون باید از خود پرسید که آیا باغ‌های تهران در شرایط انقراض قرار دارند؟ با نگاهی به روند تخریب باغات در تصاویر ماهواره‌ای، متاسفانه بیم آن می‌رود نسل‌های آینده از این میراث گرانبها محروم شوند.

تخریب باغات را می‌توان با زلزله مقایسه کرد

وی با تاکید بر اینکه باغات صرفا میراثی برای آیندگان نیستند بلکه به لحاظ خدمات اکوسیستمی که به شهر عرضه می‌دارند، جزو عناصر زیرساختی نیز محسوب می‌شوند، بیان کرد: شهر با توجه به این منابع و خدمات شکل گرفته است؛ خدماتی چون تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، تولید اکسیژن و ایجاد مطلوبیت سکونت. افزایش ارزش زمین به عنوان یک کالای سرمایه‌ای موجب تبدیل روزافزون باغات شده است. به عبارت دیگر، اراضی که موجب تامین مطلوبیت سکونت شده‌اند، خود فدای سکونت می‌شوند.

این عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه زیرساختی بودن باغ‌ها و اراضی زراعی و لزوم حفاظت و جلوگیری از تخریب آنها منطبق بر اصل ۵۰ قانون اساسی است، یادآور شد: مطابق اصل ۵۰ قانون اساسی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.

حسینی میلانی اضافه کرد: لزوم حفاظت از باغ‌ها و اراضی کشاورزی در شهرها و جلوگیری از تخریب آنها به عنوان نمونه‌ای از تقدم منافع عمومی بر منافع خصوصی، مبتنی بر اصل ۴۰ قانون اساسی قابل استنتاج است. مطابق این اصل، هیچ‌کس‏ نمی‏‌تواند اعمال‏ حق‏ خویش‏ را وسیله‏ اضرار به‏ غیر یا تجاوز به‏ منافع عمومی‏ قرار دهد.

وی با اشاره به رویکرد شورای پنجم و کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران عنوان کرد: کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای پنجم، اعتقاد راسخ دارد که اراضی مشجر و باغات موجود شهر تهران (اعم از پیوسته و ناپیوسته)، به عنوان آخرین بازماندگان باغ‌های این منطقه از دامنه و دشت‌های جنوبی رشته‌کوه‌های البرز، بخشی از میراث طبیعی کلانشهر تهران هستند و به عنوان زیرساخت طبیعی - تاریخی باید تثبیت شده و حفاظت شوند تا به آیندگان برسند.

رئیس کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران ادامه داد: با توجه به شرایط محیطی و مسئله فرونشست زمین در کلانشهری به وسعت تهران با نوع فعالیت‌های عمرانی رایج و انواع ساخت و سازها، «اراضی نفوذپذیر (تراوا)» واجد ارزش عالی اکولوژیک هستند و از قضا، این اراضی تراوا شامل همین سطح باقیمانده از باغات و اراضی مشجر شهر تهران است.

حسینی میلانی با بیان اینکه می‌دانیم که در سرزمین ما، خاک حاصلخیز، کیمیا است و منطقه تهران از معدود مناطق کشور بوده و هست که امکان کشت و زرع و باغداری دارد، گفت: این باقیمانده اراضی مشجر و باغات تهران، آخرین سطوح از حجم خاک حاصلخیزی را می‌‌کنند که هزاران سال طول کشیده تا شکل بگیرد و اگر رو و زیر آن ساختمان‌سازی انجام شود، دیگر نمی‌توان این خاک حاصلخیز را احیاء کرد.

باغات بالای ۵۰۰۰ مترمربع باید تثبیت شوند

وی افزود: کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر، مؤکداً تأکید می‌کند که اراضی مشجر و باغات موجود کلانشهر تهران در اراضی بالای ۵۰۰۰مترمربع حتما تثبیت شوند. همچنین کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری، تهیه نقشه جانمایی درختان و نقشه آب‌های زیرزمینی و لایه‌های خاک را پیشنهاد کرده و بر حضور متخصصانی از رشته‌های بوم‌شناسی و میراث فرهنگی در کمیته فنی باغ تاکید می‌کند.

سخنگوی کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با بیان اینکه بدون شک فرصت‌ها برای حفاظت و احیای باغات همیشگی نیست، به نقل از مطبوعات اظهار کرد: در سال ۱۳۹۱ ریاست سابق شورای شهر تهران، از عزم شهردار وقت برای تملک باغات کن برای ایجاد فضای سبز شهری خبر داد و حتی عنوان کرد که این موضوع در کمیسیون ماده پنج نیز به تصویب رسیده است.

حسینی میلانی اضافه کرد: در سال ۱۳۹۵ معاون وقت شهردار تهران نیز از اختصاص بودجه ۱۱۵ میلیارد تومانی برای خرید باغ کن گفت اما با وجود منابع مالی فراوان در آن ایام، این مهم محقق نشد.

وی با بیان اینکه امروز با تنگناهای بودجه‌ای پیش‌رو، شورای پنجم تلاش می‌کند در بودجه سال ۱۳۹۸ همانند سال جاری از محل عوارض قطع درختان مبلغی را به خرید باغات در مناطق کم‌برخوردار اختصاص دهد، تصریح کرد: همگی می‌دانیم که شهرداری تهران به تنهایی قادر به تملک باغات باقی مانده نیست.

این عضو شورای شهر تهران با اشاره به لایحه جایگزین مصوبه برج باغ خاطرنشان کرد: شورای شهر پنجم در نخستین مصوبه خود، مجوز برج‌باغ را لغو کرد و شهرداری نیز با توجه به ملاحظات متعدد فنی، اجرایی، حقوقی و زیست‌محیطی پیشنهاد «خانه باغ» را به جای برج‌باغ تهیه و ارایه کرده است. در اینجا لازم است از آقایان حافظی و حقانی از اعضای محترم کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای چهارم تقدیر کنیم که برای جایگزینی مصوبه برج باغ تلاش فراوان کردند و به همراه اهالی رسانه و شهروندان دلسوز نقش مهمی در شفافیت موضوع و ایجاد مطالبه عمومی داشتند.

حسینی میلانی با بیان اینکه راهکار جدیدی که در لایحه اخیر بر آن تاکید شده، حفاظت از طریق تشویق کاربری‌های سازگار با طبیعت است که اتفاقا می‌تواند اقتصاد فرهنگ و اقتصاد سلامت را در شهر شکوفا کند و در آینده نه‌چندان دور، ظرفیت‌های ارزشمندی برای حمایت و نگهداری از سالمندان و گسترش عرصه‌های عمومی فراغت فراهم کند، ابراز داشت: راه دیگر، برگرفته از تجربه شهرهایی است که در حفظ باغات موفق بوده‌اند. این تجربه آن است که خیرین و دوستداران محیط زیست نقش برجسته‌ای در تامین مالی تملک میراث طبیعی و فرهنگی شهرهای خود ایفا می‌کنند.

وی اضافه کرد: امید آنکه در آینده بتوانیم همانند طرح‌های بسیار موفق خیرین مدرسه‌ساز، از ظرفیت خیرین و مردم برای تثبیت میراث طبیعی شهرمان بهره جوییم.