مداخله ترکیبی می‌­تواند یک استراتژی نوآورانه برای کاهش رفتار­های کلیشه‌­ای کودکان اوتیسم باشد

نتایج تحقیق ثابت کرد که ترکیبی از فعالیت­های ادراکی- حرکتی همراه با مکمل ویتامین D تاثیرات دوچندانی بر کاهش رفتار­های کلیشه­ای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم در مقایسه با اثر هر کدام از مداخلات به تنهایی دارد.

رفتار­های کلیشه­ ای به عنوان یکی از اصلی­ترین علائم در افراد مبتلا به اختلال اوتیسم مطرح است که به نظر می­رسد با هدف فراهم کردن درونداد حسی و به عنوان رفتار­هایی ثابت، تکراری، غیرمنعطف، ناهنجار، خود تحریکی و بدون داشتن هدف خاصی که به صورت فراوان نیز انجام می­شوند.

مطالعات انجام شده در زمینه فعالیت­های جسمانی، تاثیر اینگونه مداخلات را بر بهبود مهارت­های تحصیلی، عملکرد شناختی، مهارت­های اجتماعی، رفتار­های خود آزاری و پرخاشگری این کودکان مورد تایید قرار دادند. یکی دیگر از عواملی که می‌تواند در رشد کودکان نقش داشته باشد تأثیرات تغذیه­ ای است.

براساس مطالعات صورت گرفته کمبود ویتامین D در بروز اختلال اوتیسم در ارتباط است. زیرا مغز افراد مبتلا به اوتیسم به طور قابل توجهی غلظت پایین سروتونین در مقایسه با مغز سایر افراد نشان می­دهد و یک رابطه معکوس بین غلظت سروتونین بالا در خون و انتقال عصبی سروتونرژیک کم در مغز افراد مبتلا به اختلال اوتیسم نشان داده شده است.

در افراد مبتلا به اوتیسم، کاهش بیشتر سروتونین مغز توسط کاهش حاد تریپتوفان تشدید می­شود و علائمی مانند رفتارهای تکراری و الگوهای تشخیص چهره، نیاز مداوم به سروتونین در تعدیل این رفتارها را آشکار می­سازد.

یافته­ ها نشان داد که کاهش قابل توجهی در رفتار­های کلیشه­ای کودکان ASD در سه گروه تجربی پس از پایان مداخلات ایجاد شد. رفتار­های کلیشه­ ای از سطح ابتدایی در گروه فعالیت­های ادراکی- حرکتی ۱۷ ٪ ، در گروه مکمل ویتامین D ۱۳ ٪ و در گروه ترکیبی ( فعالیت­های ادراکی- حرکتی و مکمل ویتامین D ) ۲۸ ٪ در بین شرکت کنندگان کاهش یافت.

نتایج همچنین نشان داد که، رفتار­های کلیشه­ ای در گروه ترکیب فعالیت­های ادراکی-حرکتی و مکمل ویتامین D در مقایسه به سه گروه دیگر به طور قابل توجهی بهبود یافت.

در ارتباط با تاثیر فعالیت­های حرکتی بر بهبود رفتار­های کلیشه­ ای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم چند مکانیسم می­توان بیان کرد. مکانیسم اول در ارتباط با شباهت فعالیت­های حرکتی و رفتار­های کلیشه­ ای می­باشد. مطابق نظر برخی پژوهشگران، فعالیت­های جسمانی به عنوان یک ابزار کارامد، از طریق فراهم کردن بازخورد­های حسی مشابه اما به شیوه­ای مناسبتر در کاهش رفتار­های قالبی موثر است. بر اساس این توجیه حرکات کلیشه­ ای از طریق بازخورد­های حسی تولید شده پس از انجام این حرکات حفظ می­شوند و این حرکات ممکن است با حرکاتی که بازخورد­های مشابهی را ایجاد می­کنند جایگزین شوند و یا از بین بروند. بنابراین هر چه همپوشانی بین حرکات آموزش داده شده و حرکات قالبی بیشتر باشد، تاثیر این حرکات در کاهش یا از بین بردن حرکات قالبی بیشتر خواهد بود.

مکانیسم دوم را می­توان از دیدگاه عصب شناسی مورد بررسی قرار داد. مطالعات بر روی افراد مبتلا به اختلال اوتیسم سطوح غیر طبیعی انتقال دهنده­های عصبی مانند سروتونین و دوپامین را در این افراد گذارش کرده­ اند. سروتونین به عنوان یک انتقا ل­ دهنده عصبی، نقش عمده­ای در اوتیسم ایفا می­کند. بر اساس مطالعات حیوانی، کاهش سروتونین باعث رشد بیش از اندازه قشر مغز و ویژگی­های رفتاری می­شود، که شبیه به اوتیسم می­باشد.

چنین نقص تکاملی در افراد مبتلا به اوتیسم نشان می­دهد که غلظت ناکافی سروتونین از رشد طبیعی مغز در این افراد جلوگیری می­کند. محققان همچنین نشان داده­ اند که اختلال در انتقال دهنده­ های عصبی مثل سروتونین و دوپامین در رفتار­های کلیشه­ ای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم نقش دارند. با این حال روشن شده است که شرکت در فعالیت­های جسمانی می­تواند تاثیر قابل توجهی در سیستم­های دوپامینرژیک و سروتونینرژیک داشته باشد و در نتیجه باعث بهبود سنتز سروتونین و دوپامین شود و در نتیجه آن باعث بهبود نواقصی مانند کاهش رفتا­های کلیشه ­ای در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم شود.

در ارتباط با تاثیر مکمل ویتامین D نیز نتایج نشان داد که استفاده از مکمل ویتامین D ، باعث کاهش معنی­داری بر رفتار­های کلیشه ­ای در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم می­شود. بهبود در رفتار­های کلیشه ­ای در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم در تحقیق حاضر را می­توان از دو مکانیسم مورد بررسی قرار داد. مکانیسم اول در ارتباط با تاثیر مکمل­های ویتامین D بر فعال شدن رو نویسی ژن سنتز کننده سروتونین در مغز، یعنی تریپتوفان هیدروکسیلاز ۲ ( TPH۲ ) و سرکوب رونویسی تریپتوفان هیدروکسیلاز ۱ ( TPH۱ ) در بافت خارج از سد خونی مغزی می­باشد.

در افراد عادی TPH۲ از TPH۱ بیشتر است، اما در افراد مبتلا به اوتیسم TPH۱ به مقدار بیشتر وجود دارد که این افزایش TPH۱ خود باعث افزایش التهاب در دستگاه گوارش، ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، انتقال عصبی سروتونین کم و رفتار اجتماعی غیرطبیعی در این افراد می­شود. بر اساس مطالعات حیوانی، موش‌های فاقد نوع TPH۲ در سنتز سروتونین مغز معیوب بودند و علائم رفتاری مانند اوتیسم، از جمله اختلال در کنش اجتماعی و ارتباطات و تمایل به رفتارهای کلیشه­ای از خود نمایش می­دادند.

در افراد مبتلا به اوتیسم نیز، کاهش بیشتر سروتونین مغز توسط کاهش حاد تریپتوفان تشدید می­شود و باعث ایجاد علائمی مانند رفتارهای تکراری و الگوهای تشخیص چهره می­شود، که نیاز مداوم به سروتونین در تعدیل این رفتارها را آشکار می­سازد. با این حال در مطالعات تجربی اخیر مشخص شده است که ویتامین D می­تواند سنتز و پاسخ به سروتونین را از طریق TPH۲ تنظیم کند، که این خود می­تواند به بهبود نواقص در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم کمک کند.

در تحقیق حاضر نیز احتمالا استفاده از مکمل­های ویتامین D ، سطوح TPH۲ را افزایش که این امر به نوبه خود باعث انتقال عصبی سروتونین بیشتر در مغز می­شود و باعث بهبود علائمی مانند رفتار­های کلیشه­ ای در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم شده است.

مکانیسم دوم در ارتباط با نقش ویتامین D بر عوامل نوروتروفیکی می­باشد. ویتامین D بر عوامل نورورترفیکی مانند NGF تاثیر گذار است و به نوعی عوامل نورورتروفیکی، هدف مستقیم گیرنده­های ویتامین D می­باشد. با توجه به اینکه تنظیم افزایشی میزان نوروتروفین­ها می­تواند باعث بهبود یادگیری، حافظه، عملکرد شناختی و اختلالات عصبی شود، احتمالا افزایش سطوح عوامل نورورتروفیکی مانند NGF در تحقیق حاضر نیز پس از استفاده از مکمل­های ویتامین D باعث بهبود یادگیری، عملکرد شناختی و اختلالات عصبی شده و در نتیجه آن رفتار­های نامناسب مانند انجام حرکات کلیشه­ای در آن­ها کاهش پیدا می کند.

به گزارش پانا، پژوهش تاثیر ترکیب دو مداخله ورزش (تمرینات ادارکی-حرکتی) و تغذیه (ویتامین D ) بر رفتار­های کلیشه­ای در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم توسط هادی مرادی وستگانی با همکاری احمد رضا موحدی عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان، مهدی سهرابی و حمید رضا طاهری اعضا هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و عزت خدا شناس عضو عیئت علمی دانشگاه پزشکی مشهد انجام شده و نتایج آن در مجله International Journal of Developmental Disabilities انگلستان منتشر شده است.