ترامپ و توهم مذاکرات مجدد با تهران

به گزارش ایرنا، نزدیک به هشت ماه از زمان خروج آمریکا از توافق هسته ای بین ایران و ۱+۵ می گذرد و ترامپ در این مدت همچنان امیدوار بوده که مقامات جمهوری اسلامی با این عضو پیمان شکن بار دیگر در پشت یک میز مذاکره حاضر شوند!
ترامپ چند روز پیش (یکشنبه ۱۶) در جمع خبرنگاران، اوضاع نامناسب اقتصاد ایران در فضای پساخروج آمریکا از برجام را دلیلی بر تمایل تهران به گفت وگو و مذاکره با ایالات متحده ارزیابی کرد و گفت که «شرایط آنها [ایران] خوب نیست و خواستار مذاکره [با آمریکا] هستند»؛ اظهاراتی که در آن، ترامپ تلاش می کند خود را در جایگاه برتر و پیروز نشان دهد.
این در حالی است که حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری در سخنرانی خود به مناسبت «روز دانشجو» (۱۳ آذر) گفته بود مقامات آمریکا در سال گذشته هشت بار و در سال جاری سه بار غیرمستقیم درخواست مذاکره با تهران را مطرح کرده‌اند، اما تهران آن را رد کرده است.
ادعای اخیر ترامپ اما از سوی مقامات جمهوری اسلامی ایران بی پاسخ نماند و مهمترین موضع گیری ها در این خصوص از جانب «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی و «بهرام قاسمی» سخنگوی وزارت امور خارجه صورت گرفت؛ اظهاراتی که نشان می داد ترامپ برخی از حقایق سیاسی را وارونه جلوه می دهد.
شمخانی روز دوشنبه گذشته در جریان برگزاری همایش دفاع و امنیت در غرب آسیا که در دانشگاه عالی دفاع ملی برگزار شد با بیان این که ایران هیچ سیگنال و پیامی برای مذاکره با آمریکا نداده، اظهار کرد: امروز نیز آنها حرف از مذاکره می زنند، در افغانستان دو نماینده آمریکا به بنده مراجعه کردند و گفتند آمریکا می خواهد با شما مذاکره کند اما ایران با آنها مذاکره نخواهد کرد.
«عهدشکنی» و «غیرقابل اعتماد» بودن آمریکا دو مشخصه ای است که مقامات جمهوری اسلامی ایران در سیاستگذاری خارجی خود همواره مد نظر می دهند.
واکنش وزارت امور خارجه نیز در این ارتباط قابل توجه بود. سخنگوی این وزارتخانه ادعاهای ترامپ را تکرار همان زیاده‌خواهی و جاه‌طلبی‌های قدرت‌های قرون وسطایی و تاریخ مصرف گذشته دانست و تاکید کرد که ترامپ صرفاً آرزوهای باطل و محال خود را بیان می کند که با واقعیت‌های موجود هیچ تطابقی ندارد.
ادعای ترامپ مبنی بر استقبال ایران از مذاکره با آمریکا هر چند از سوی مقامات ایران رد شد اما خود پاسخی است به جریان مخالف روحانی که بارها دولت دوازدهم را متهم به مذاکرات پنهانی با آمریکا کرده اند. به عنوان نمونه «جواد کریمی قدوسی» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس (۴ آبان ماه) در گفت وگویی مدعی شد که کارشناسان وزارت خارجه در عمان در حال مذاکره با مقام‌ های آمریکایی هستند. وی با تاکید بر موثق بودن منابع خبری خود، اظهار کرد که عمان تبدیل به خلوتگاهی برای آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها شده است و از این طریق سعی دارند تا به ایران دسترسی پیدا کنند.
طی ماه های گذشته ترامپ با هدف کشاندن تهران به پای میز مذاکره، سیاست «فشار حداکثری» را علیه جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته است؛ سیاستی که در بدو اجرای آن، مستلزم تغییر و تحولاتی در کابینه بود.
برگزیده شدن «مایک پمپئو» به عنوان وزیر امور خارجه و «جان بولتون» در جایگاه مشاور امنیت ملی ترامپ از آن جمله تغییرات به شمار می رفت. ضمن این که اواخر مردادماه با تلاش پمپئو، درون ساختار وزارت امور خارجه نهاد جدیدی با نام «گروه اقدام ایران» ایجاد شد و «بریان هوک» پس از تکیه زدن بر کرسی ریاست آن، تمام توان خود را برای اعمال فشار سیاسی و اقتصادی بر ایران به کار گرفت.
به دنبال این تغییرات، بستر برای شدت یابی فشار بر ایران از طریق از سرگیری تحریم های ثانویه هموار شد؛ تحریم هایی که در اردیبهشت و آبان طی دو دوره اجرایی شدند تا بلکه با تحریم های بانکی و نفتی، ایران ناچار به مذاکرات مجدد کشیده شود؛ سیاستی که هر چند بر وضعیت اقتصادی داخلی ایران تاثیر گذاشت اما با اهداف آمریکایی ها نیز بسیار فاصله داشت.
نافرجام ماندن سیاست «به صفر رساندن» صادرات نفت ایران از جمله ناکامی هایی مقامات کاخ سفید و به ویژه شخص ترامپ بود و امروز صادرات نفت کشورمان به بیش از یک میلیون ۲۰۰ هزار بشکه در روز می رسد. همچنین از آنجا که آمریکا نتوانست بازیگران بین المللی را با خود همراه سازد، به ناچار برای برخی خریداران نفت ایران استثنا قائل شد.
ناکامی کاخ سفید در دستیابی به اهدف از پیش تعیین شده، ترامپ را ناگزیر ساخت تا دیگربار بحث مذاکرات را پیش کشیده و به شروط دوازده گانه پمپئو برای مذاکره با ایران بی تفاوت باشد. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب، رئیس جمهوری و دیگر مقامات بلندپایه جمهوری اسلامی ایران هرگونه مذاکره مجددی خارج از برجام را رد کرده اند. از نگاه آنان تنها راه گفت وگو با آمریکا از مسیر برجام و بازگشت این کشور تعهدگریز به توافق هسته ای می گذرد.
ضمن اینکه به باور کارشناسان و ناظران حوزه بین الملل، تفاوت شرایط کنونی ایران در فضای پسابرجام با دوره تحریم ها به کلی متفاوت است. متحدان آمریکا همچون اتحادیه اروپا به دلیل بلندپروازی ها و اقدامات ستیزه جویانه ترامپ در مقابل کاخ سفید قرار گرفته و تمام توان خود را برای تقابل با تهدیدها و تحریم های آمریکا به کار بسته اند که نمونه آن را می توان در تلاش اروپا برای خنثی سازی تحریم های آمریکا با ایجاد یک «ساز و کار ویژه مالی» مشاهده کرد؛ ساز و کاری که احتمالا در هفته های آتی به اجرا در خواهد آمد.