بررسی «شعر زنان در ایران» در برنامه دوازدهم شب شعر

برنامه «شب شعر» در دوازدهمین نشست خود، شامگاه دوشنبه ۳ دی، با موضوع «شعر زنان در ایران» و اجرای محمود اکرامی فر، میزبان دکتر زهره الله دادی دستجردی، پژوهشگر و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی وفریبا یوسفی، شاعر و منتقد ادبی بود.
فروغ، اولین کسی که نشانه های شخصی زنانه را وارد شعر کرد
آیا شعر زنانه مردانه داریم؟
یوسفی پاسخ داد: اگر نفس شعر را در نظر بگیریم، فرقی نمی کند که به شعر زنانه یا مردانه اطلاق شود. اما از آن جهت که تفاوت هایی بین شعری که شاعرش زن است با شعری که شاعرش مرد است به طور طبیعی ایجاد می شود، می توانیم اینها را جدا کنیم. از یک تاریخی به بعد که بیشتر شعر معاصر را در بر می گیرد ، این تفاوت ها بسیار روشن شد. بعد از پروین اعتصامی، فروغ فرخزاد اولین کسی بود که نشانه های شخصی زنانه را وارد شعر کردند. این ویژگی ها به صورت علمی قابل بررسی است.
دکتر الله دادی دستجردی گفت: زبان شناسی اجتماعی می گوید عواملی چون سن ،جنسیت، طبقه اجتماعی می توانند مستقیما بر زبان تاثیر بگذارند. زن، زبان خود و چیزهایی که با آن درگیر است مانند آشپزی را وارد شعر می کند. وقتی زبان می تواند زنانه شود پس شعر هم زنانه می شود. اما یک سری مسائل مثل عشق و محبت عام هستند و فارغ از جنسیت هستند.
مؤلفه های شعر زنانه و مردانه چیست؟
دکتر الله دادی دستجردی پاسخ گفت: نقش هایی که زن می پذیرد مانند نقش مادری و معشوق میتوانند از سوی زنان با ظرافت بهتری بیان شوند.
نقش معشوق بیشترین نقشی است که خانم ها در شعر داشتند
کدام نقش زنان در شعر مردانه پر رنگ تر است؟
یوسفی توضیح داد: نقش معشوق بیشترین نقشی است که خانم ها در شعر داشتند و بعد نقش مادر بوده است. اما در ادبیات معاصر نقش های متفاوتی مانند نقش همسر را هم می بینیم.
دکتر الله دادی دستجردی در مورد لالایی ها گفت: مفهوم لالایی ها در زمان معاصر متفاوت شده است بدین معنا که جنبه های مهر مادری در آن کمرنگ شده است و جاهایی خشمناک می شود و می گوید مادری سخت است و او را از نقش های دیگر وا داشته است.
یوسفی در مورد ویژگی های شعر زنان گفت: نشانه های زبانی و موضوع عاطفه و موضوع های مطرح شده در شعر زنان متفاوت است. حضور زنان در جامعه در تمام مشخصه های زیر بنایی یک شعر خودش را نشان داده است.
در ادامه دکتر الله دادی دستجردی به شعر زنان در دوران مشروطه که نوعی شعر اعتراضی و مرد ستیزانه بود و روند دوران گذار از سنت به مدرنیته اشاره کردند.
تصویر زن در شعر کلاسیک تخیلی است
یوسفی در مورد نقش زن در شعر افزود: در گذشته تصویر زن در شعر بیشتر تخیلی است اما در زمان معاصر این تشبیه ها عینی تر شده اند.
دکتر الله دادی دستجردی شخصیت نوعی یا تیپیک در شعر شاعران به نام گذشته ،در ژانر غنایی و عاشقانه را یک شخص با ویژگی های غیر واقعی و یکسان دانست و ادامه داد: اما در شاهنامه یا ژانرهای اجتماعی این نگاه متفاوت می شود و زن چهره خاص دارد. اما در شعر مشروطه شاعران مرد خود را به عنوان حامی زنان معرفی کردند.
دکتر الله دادی دستجردی در بخش پایانی از رسانه ملی درخواست کرد که در معرفی شاعران زن فارسی گوی جهان کمک کند.
مجله ادبی «شب شعر» به تهیه کنندگی کوروش انصاری، هر دوشنبه شب در حوزه ادبیات، ساعت ۲۳ روی آنتن شبکه چهار می رود.