واکاوی دلایل آلودگی هوای تهران

بقیه آلودگی تهران ‏نیز به دلیل مصارف گاز‌خانگی و یا احتراق مازوت و حتی روانه‌شدن آلودگی از شهرک‌های اطراف ‏تهران و استان البرز است، زیرا جهت وزش باد غالب در استان تهران، بادی از سوی شمال‌غرب و ‏استان البرز است‎. ‌‏ افزون بر اینکه ساخت برج و ساختمان‌های بلند جلوی حرکت توده هوایی ‏در کاسه شهر تهران را گرفته و این آلودگی در شهر بدام افتاده و از تهران خارج نمی‌شود. ‌‎

خودروها، عامل اصلی آلودگی هوا ‌‎

عامل اصلی آلودگی‌هوا در تمام شهرهای ایران خودروها هستند و در حدود پنج سال است که ‌‏۱۰کلانشهر ایران همانند شهر تهران از مشکلات آلودگی‌هوا رنج می‌برند. به عنوان مثال در ‏شهرهای مشهد و اراک مانند تهران شاهد آلودگی‌هوا نبودیم، اما اکنون این شهرها نیز وارد ‏فهرست آلوده‌ترین شهرهای ایران شدند. دلیل گسترش میزان آلودگی در کشور افزایش بی‌رویه ‏تعداد خودرو‌های غیر استاندارد است. بسیاری از خودروهای ترددکننده در سطح شهرها ساخت ‏داخل هستند، سیستم احتراق استاندارد ندارند و موجب آلودگی هوا می‌شوند. از سوی دیگر ‏موتور این خودروها نیز میزان حرارت‌هوای شهرها را بالا برده و آلودگی و گرمای مضاعف ایجاد ‏کرده‌اند. افزایش گرما سبب افزایش تاثیر آلاینده‌هایی مانند مونوکسید‌کربن یا گازهای ازتی ‏می‌شود. بنابراین تردد خودروهای غیراستاندارد یک معضل همگانی در تمام شهرهای ایران به ‏ویژه شهرهای بزرگ است‎.

لزوم توقف تولید خودرو داخلی بی‌کیفیت‎

دست‌های پشت‌پرده از اقتصاد سوءاستفاده می‌کنند و این عامل مهم آلودگی‌هوا در ‏کلانشهرهاست. آنها اجازه تحول در صنعت خودرو و برداشتن عوارض‌خودرو را نمی‌دهند. مدیران ‏دولتی خود در تولید ‌داخلی دین صورت به صورت مستقیم یا غیرمستقیم دخیل هستند و بنابراین ‏در راستای رفع معضل خودروها اقدامی نمی‌کنند. از ارائه برنامه جامعه کاهش آلودگی هوای ‏تهران ۱۵ سال گذشته است، براساس این طرح خودروهای فرسوده باید با نو جایگزین شوند. در ‏حال‌حاضر بسیاری از خودروهای صفر کیلومتر داخلی از استاندارد‌های لازم برخوردار نیستند و ‏میزان بالایی آلودگی تولید می‌کنند. بنابراین تبدیل خودروهای‌فرسوده به جدید دردی از مشکل ‏آلودگی‌شهرها دوا نمی‌کند. را‌ه‌حل آن واردات خودروهای باکیفیت و ارزان به کشور و لغو کامل ‏عوارض‌ورود خودروها توسط دولت است که می‌تواند برای خودروهای کوچک با مصرف بسیار کم ‏انجام شود. متاسفانه عوارض‌خودرو سال‌هاست محل سوداندوزی شده است، اما اکنون نیاز ‏است دولت در یک طرح ضربتی پنج‌ساله به مردم خودرو خارجی ارزان و با کیفیت بدهد. تولید این ‏خودروها ضرورتا به معنای واردات نیست بلکه در قالب همکاری‌های مشترک می‌توان آنها را در ‏داخل ساخت و بومی کرد و در اختیار مردم نهاد. با این تدبیر می‌توان ظرف پنج سال تمام ‏خودروهای‌فرسوده و همزمان اتوبوس‌ها و کامیون‌های فرسوده را جایگزین کرد. متاسفانه اکنون ‏عوارض واردات خودروهای هیبریدی ۱۰ برابر شده‌ و از ساخت خودروهای برقی نیز اصلا حمایت ‏نمی‌‌شود. این در صورتی است که دولت برحسب سی‌سی مصرف یا قدرت موتور می‌تواند ‏بسیاری از موتورسیکلت‌ها را الزام به استفاده از برق به عنوان سوخت کند. علاوه بر این، ‏سیستم سرویس ادارات را نیز می‌توان مجددا فعال کرد. در هنگام اجرای سیستم سرویس ‏ادارات هر اتوبوس حداقل ۴۰ نفر از کارمندان ادارات را به محل کار می‌رساند، اما اکنون این ۴۰ نفر ‏با خودروهای‌شخصی و به صورت جداگانه به اداره می‌روند. همزمان با این اقدامات کاهش مصرف ‏سوخت منازل و دوجداره کرده پنجره‌های منازل از جمله اقدامات ضربتی است که دولت مسئول ‏انجام آن به منظور کاهش معضل کنونی آلودگی‌هواست. اگر هزینه‌های غیرضروری را کنار بگذاریم ‏با منابع مالی فعلی در دسترس می‌توان اقدامات مهمی را انجام داد. بنابراین نبود منابع مالی ‏مشکل نیست بلکه مشکل اصلی مدیران و تصمیمات اجرا شده آنها در جامعه است و تا هنگامی ‏که تصمیم گیرندگان خود در تولید خودروها‌ی ایرانی نقش اساسی دارند هیچ گاه این تصمیم ‏عملی نخواهد شد‎.

ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی گسترش یابد

سیستم عمومی حمل و نقل باید گسترش پیدا کرده و ممنوعیت تردد خودروها را افزایش دهیم تا ‏شهروندان به میل خود و در نهایت ناگزیر به استفاده از اتوبوس و مترو ترغیب شوند. اگر دولت ‏اقدامات بلندمدت و کوتاه مدت را در یک بازه زمانی ۵ تا ۱۰ ساله انجام دهد می‌توان شاهد حل ‏معضل آلودگی‌هوا در کشور بود‎. ‎در شهرستان‌ها به دلیل فاصله‌های مکانی کوتاه افراد معمولا از ‏خودرو شخصی استفاده می‌‌کند، اما در شهرهای بزرگ تردد با خودرو‌شخصی به دلیل معضل ‏ترافیک بسیار سخت است و بنابراین طرح افزایش ناوگان حمل و نقل عمومی در شهرهای بزرگ ‏بسیار راهگشا خواهد بود. اولویت تجهیز و نوسازی ناوگان حمل‌و نقل عمومی با کلانشهر تهران ‏است و درگام‌های بعدی می‌توان در شهرهایی با جمعیت بیش از دو میلیون و سپس شهرهای ‏کوچک نیز این طرح را اجرا کرد‎.‌‏ مساله مهم این است که دنیا اکنون با سرعت به سمت استفاده ‏از ماشین‌های الکتریکی و یا هیبرید پیش می‌رود، امر مهمی که در ایران مغفول مانده است. ‏گازی کردن بهینه خودروها نیز امر بسیار مهمی است که باید به آن توجه کرد.‏

لزوم تردد خودروهای کم‌مصرف ‌‎

در حال حاضر خودرو‌های پراید،پژو ۴۰۵ در داخل کشور با موتور‌های مشابه موتورهای خارجی ‏ساخته می‌شوند، اما ساخت آنها غیراستاندارد و موتور این خودروها قدیمی و با استاندارد ‏سوخت یورو سه و چهار است؛ در حالی‌که سوخت‌های استاندارد جهانی یورو پنج و شش ‏هستند. خودروهای تولیدی مصرف سوخت استاندارد بالایی دارند و خودروهای چینی وارد شده ‏نیز سوخت زیادی مصرف می‌کنند. راه‌حل، ورود خودروهای کم‌مصرف اروپایی با قیمت مناسب ‏است؛ درست همانطور که زمانی خودروهای بی‌کیفیت چینی به دلیل قیمت ارزان وارد کشور ‏شدند. در صورتی که باید دولت با لغو عوارض سنگین ورود خودرو، خودروهای خوب اروپایی وارد ‏کشور می‌کرد. برخی از این‌ خودروها در هر ۱۰۰ کیلومتر تنها چهار لیتر بنزین مصرف می‌کنند. ‏مونتاژ خودرو در کشور باید در راستای استانداردهای بین‌المللی خودرو باشد تا خودرو با کیفیت و ‏با مصرف پایین سوخت و قیمت مناسب به دست مردم برسد. به عنوان مثال اگر قیمت یک خودرو ‌‏۴۰ میلیون تومان بود،  دولت با۳۰ میلیون آن را به صورت وام دراز مدت با بهره کم در اختیار مردم(خصوصاً ‏تاکسی داران و ماشین‌های کرایه‌ای و بنگاه داران) بگذارد تا مردم این خودروها را جایگزین ‏خودروهای فعلی خود کنند‎.

لزوم جلوگیری از تردد خودروهای تک‌سرنشین ‌‎

در صورت توسعه سیستم حمل و نقل عمومی در مرحله بعدی می‌توان تردد خودرو ‏تک‌سرنشین را در محدوده‌هایی ممنوع کرد. این اقدام در فرانسه و بسیاری از کشورهای دیگر ‏رایج است، اما در این کشورها راه‌های جایگزین وجود دارد و فرد در صورت استفاده نکردن از خودرو ‏شخصی، از قطار شهری و یا اتوبوس استفاده می‌کند. در ایران راه جایگزین وجود ندارد و اکنون ‏به‌رغم نبود قانون منع تردد خودرو‌های تک‌سرنشین شاهد ازدحام وصف‌ناپذیر در خط‌های مترو ‏هستیم که قطعا با اجرای قانون عدم تردد خودرو شخصی این ازدحام چندین برابر خواهد شد. ‏اکنون مردم به دلیل قیمت بالای خودرو با کیفیت انتخاب دیگری جز استفاده از خودرو بی کیفیت و ‏ناایمن در تصادفات ندارند. در صورتی که هیچ اقدامی در راستای کاهش آلودگی‌هوا و افزایش ‏ناوگان حمل و نقل عمومی انجام ندهیم، راه‌های ارتباطی شهرها در اثر ترافیک قفل‌تر خواهد شد ‏و میزان مرگ و میر بالاتر می‌رود. طبق آمار رسمی در تهران سالانه چندین هزار نفر در اثر ‏مشکلات آلودگی هوا متاسفانه فوت می‌کنند، این آمار بسیار نزدیک به آمار تلفات جاده‌ای ‏است. آماری که به ۱۰۰ هزار نفر نیز افزایش پیدا خواهد کرد‎. ‎

منبع: ارمان

* کارشناس محیط زیست