علی حاتمی پژوهشگر عواطف و احساسات گمشده ایرانی است

در ابتدای این نشست دبیر دومین جایزه پژوهش سینمایی گفت: همانطور که در خبرها اطلاع رسانی شد دومین جایزه پژوهش سال سینما درحال برگزاری است. این جایزه به پژوهش هایی که با موضوع سینمای ایران در جنبه های بنیادی و زیربنایی سینما اختصاص دارد.
احمد ضابطی جهرمی با بیان اینکه فضای اصلی این جایزه را دانشگاه ها دراختیار دارند، ادامه داد: هدف اصلی این رویداد فرهنگی این است که پژوهش های سینمایی بر روی جنبه های زیربنایی سینما تاثیر بگذارند و امید ما به تاثیرگذاری است.
وی تاکید کرد: نزدیک کردن دست اندرکاران سینما به مقوله پژوهش بدون پشتوانه علمی قطعا امکان پذیر نخواهد بود. به همین خاطر پژوهش نُت کلیدی این جایزه است. برای این دوره هفت نشست تخصصی برنامه ریزی کردیم. در این نشست های تخصصی که از میان موضوعات زیربنایی سینما تعیین شده، از پژوهشگران برجسته مربوط دعوت می شود تا موضوعات را با توجه به تخصصی که در مورد آن دارند تشریح کنند.
جهرمی ادامه داد: برنامه ریزی ما بر این است که دو نشست تخصصی در دانشگاه تهران، دو نشست تخصصی در دانشگاه صدا و سیما، دو نشست تخصصی در دانشگاه هنر و یک نشست تخصصی را در دانشگاه سوره برگزار می کنیم.
در ادامه دبیر دومین جایزه پژوهش سینمایی با اشاره با موضوع نشست تخصصی اول و با بیان اینکه آرشیو تعریف علمی دارد و باید با هدف خاصی صورت گیرد ، گفت: اصولا آرشیو قابلیت خاصی برای سرویس دهی دارد و کاملا با سینما تک متفاوت است. آرشیو را باید یک نوع فیلمخانه ببینیم به همین دلیل هم آرشیو های تخصصی شکل گرفت. مانند آرشیو هوانوردی، آرشیو بنادر و کشتیرانی، آرشیو ارتش و ...
وی با بیان اینکه بیشتر آرشیوهای ما دولتی هستند، ادامه داد: این فکر مهم است که باید آرشیو تخصصی داشته باشیم زیرا هر فیلمی را نمی توان وارد آرشیو کرد. مدل تحقیق برای یک فیلم در آرشیو مدل بسته ای نیست بلکه باز است. باید بیشتر به مدل هایی فکر کنیم که در کشورهای دارای سینما حداقل ۹۰ سال پیش داشتند.
ضابطی جهرمی همچنین گفت: در کشورهای دیگر آرشیو فیلم سالها پیش تشکیل شده است و کشور سوئد در این زمینه پیشرو است. آرشیو فیلم برای همه کشورها بسیار مهم است تا آنجا که هندی ها هنوز به دنبال پیدا کردن اولین فیلمی که ساختند، هستند.
وی ادامه داد: در آرشیو گروهی هستند که وظیفه شان یافتن فیلم ها، گروهی آنالیز کردن فیلم ها و گروهی هم احیاء فیلم ها است. مقوله آرشیو به اندازه ای اهمیت دارد که باید سازماندهی شود و این امر برای تامین پشتوانه تئوریک سینمای ایران بسیار مهم است.
دبیر دومین جایزه پژوهش سینمایی سال تاکید کرد: هر اندازه به آرشیو اهمیت بیشتری بدهیم سینمای ایران پشتوانه محکمتری خواهد داشت. آثاری که نتیجه ذوق فکری و مهارت هنرمندان کشور است میراث ملی تلقی می شود به همین دلیل هم باید از آنها برای آیندگان مراقبت کنیم و باید توجه داشته باشیم که آرشیو نقش مهمی در تولید نیز دارد.
وی ادامه داد: بسیاری از کشفیات تاریخ سینما و همچنین علوم دیگری غیر از سینما از کشفیات آرشیو هستند . درواقع سینما خودش را با آرشیو بیشتر درک کرده است. پیشنهاد من این است که آرشیو تبدیل به رشته تحصیلی در دانشگاه ها شود.
آرشیو فیلم باید به عنوان بخشی از مدیریت دانش دیده شود
در ادامه این نشست علیرضا قاسم خان پژوهشگر و استاد دانشگاه گفت: آرشیو، نگهداری و حفظ واژه هایی هستند که همه ما تصورمان بر این است که آنها را به خوبی می شناسیم حالیکه بسیاری از این نوع مفاهیم برای ما گنگ هستند.
وی ادامه داد: زمانیکه درباره نگهداری صحبت می کنیم باید متوجه باشیم که چگونه باید از آن استفاده کنیم، نباید به مفهوم بسته به آن نگاه کنیم زیرا این نوع مفاهیم درحال تغییر هستند.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: باید بدانیم که چگونه یک دانش را سازماندهی کنیم زیرا همانطور که می دانید بالاترین سطح هر پدیده ای دانش است. در کشور ما هنوز سازماندهی دانش آرشیو اتفاق نیافتاده است بنابراین نمی توانیم بگوییم به بالاترین سطح آرشیو در رسیده ایم.
وی ادامه داد: به عنوان مثال، اگر الان به ما خبر دهند که تکه فیلمی پیدا شده است خود آن فیلم یک اهمیت دارد و اینکه چگونه آنرا بررسی کنیم اهمیت دیگری دارد.درباه فیلم های مربوط به دوران قاجار مقالات زیادی نوشته شده است.
قاسم خان همچنین یاداور شد: زمانیکه درباه فیلم های تاریخی و آرشیو کردن آنها حرف می زنیم با ۲ موضوع مواجه می شویم اولین موضوع متریال و دیگری ارزش های بصری آن است.
وی با بیان اینکه آرشیو به خودی خود دارای ارزش اسنادی است، گفت: در آرشیو نارا(آرشیو های ملی آمریکا) از همه اسناد و مواد تولید شده در روند کسب و کار که دولت ایالات متحئده آمریکا به انجام رسانیده است فقط یک تا سه درصد به دلایل حقوقی و تاریخی نگهداری می شود. که این بخش شامل ۶ میلیارد قطعه کاغذ، ۱۳ میلیون عکس، ۳۶۵هزار حلقه فیلم، ۳۴۵ هزار حلقه صدا و ۲۷ میلیون عکس هوایی است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: باید دید با این حجم زیاد از اسناد چگونه می توانند به پژوهشگران سرویس استفاده از آنها را بدهند.
قاسم خان در ادامه گفت: باید بودجه ای برای مواد آر شیو به خصوص برای استفاده در فیلم های سینمایی و پژوهشی درنظر گر فته شود زیرا بر اساس گسترش تکنولوژی با رجوع به فیلم های آرشیوی می توان صحنه هایی از فیلم را بازسازی کرد که این امر خود مستلزم بودجه است.
آرشیویست ها نگهبان خاطره های اجتماعی هستند
در ادامه این نشست محمد تهامی نژاد نیز گفت: در فراخوان جشنواره بین المللی آرشیو ها ( در سال ۲۰۱۹ که در پاریس برگزار می شود) آمده است که همه ما اهمیت نقشی را که آرشیو ها در جوامع ما بازی می کنند می دانیم ولی باید آن را بگوش سایر مردم جهان برسانیم.
وی ادامه داد: عنوان همایش حاضر جایگاه نقش آرشیو فیلم در پژوهش سینمای ایران است. آرشیو ها برای مطالعات تاریخی، شاهد فراهم می کنند و برای پژوهشگر ، هویت فرهنگی و حس مکان و روحیۀ زمان را عینیت می بخشند. ۱۱۸ سال زندگی ایرانیان در قوطی های دوبخش پوزیتیف و نگاتیو آرشیو، نگهداری شده است. به قول دکتر برایان اُبلیویون « تبدیل زندگی به رسانه، ضامن بقای آرشیو هاست». بسیاری از فیلم های مستند و داستانی و انیمیشن، حاکی از عواطف و نگاه و قابلیت سینمایی سازندگان این آثار در ثبت و روایت زندگی است.
این پژوهشگر همچنین گفت: آرشیو، نهادی برای جمع آوری، ترمیم، نگهداری و دسترسی پذیری است و از این جنبه رشد کمی و کیفی انواع مختلف آرشیو و موزۀ فیلم برای جمع آوری، نگهداری و طبقه بندی اسناد سینمایی دارای اهمیت حیاتی است و تردیدی در این نیست. به عنوان نهادی مستقل و فارغ از نظریه های متنوع پژوهشی است.
وی یادآور شد: آرشیو فیلم ، عهده دار گردآوری، نگهداری و نظم بخشی به تاریخ بصری سرزمین است و در صورتی که به عنوان میدان تحقیق مورد پرسش قرار گیرد، امکانات و محدودیت هایش آشکار تر خواهد شد. باید دید آیا آرشیو در عین بی طرفی، قادر است به عنوان منبع ، امکان پژوهش در نقطۀ آغاز گسست های فرهنگی، اجتماعی ، معرفتی ، تاریخی و تداوم ژانر ها و شیوه های فیلمسازی را فراهم بیاورد؟
تهامی نژاد همچنین گفت: آرشیو ها از طریق ترمیم، در مبارزه ای ابدی با کهنگی و رنگ پریدگی و در یورش گذشت زمان به مواد آرشیوی هستند. آرشیویست ها، حریصان مهربان و مردمان بخردی هستند که راز دانش را به هرگونه زبان جمع می کنندو گرامی می دارند، تا تکه هایی از هرگوشۀ زمان را در اختیار پژوهشگران زیبایی و خاطره و فرهنگ بگذارند. شالوده کار آرشیویست ها بر تخصص علمی از سویی و ترمیم دست چپاول زمان از سوی دیگر نهاده شده است. فیلم نیتراته آتش گیر است، در دوره قاجار دست امیر خان را سوزاند، سینماهایی را به آتش کشید. خان بابا معتضدی به من گفت که قوطی فیلم آبی رابی روی یکی از رف های داخل لابراتوارش بود. یک روز در آن را بازکرد دید پودر شده. پس چاره این است که آن را به سلولوئید ودیجیتال تبدیل کنیم و از خود ویرانگری و پودر شدن و به آتش کشیدن ساختمان آرشیو خلاص شویم؟ اما فیلم نیتراته یک دستاورد بشری است، باید راه هایی برای حفظ آن یافت و هلندی ها یافتند.
تهامی نژاد ادامه داد: آرشیو این امکان را در اختیار بیننده می گذارد که برای مثال در نوع بازیگری اصغر تفکری و یاارحام صدر، ملاحت و حال و هوای خاص زمانه اش را تجربه کند. تجربه ای که یاد آور خاطرۀ بازیگری روحوضی است. چرخش بازیگری از سنت روحوضی به بازیگری ی سبک متد را به خوبی در فیلم های آغاز دهه سی تا چهل می توان پیگیری وپژوهش کرد. هرچند غلبه نگاه سیاسی، حتی اخلاق گرایی، ویژگی های زیبایی شناختی این دوره را در پرده فراموشی فرو برده است.
وی ادامه داد: آرشیو ها، به عنوان میدانی برای تحقیق، امکان پژوهش های تبارشناختی را فراهم می آورند. پوریا جهانشاد در نقد فیلم مستند سینمای ایران می نویسدکارگردان همچون یک تبارشناس، نخستین لحظه‌ تولد سینما را در جنگی «بر سر تسخیر پرده» نشان می‌دهد ... فیلم قرار است در مرحله‌ اول بگوید چگونه جنگ بر سر پرده است و چه نیروها، عقلانیت و تضاربی باعث تصاحب پرده توسط سینماتوگراف شده است. مکانیسم‌هایی که موجب برتری و تدوام یک میدان در برابر میدان دیگر می‌شود هنر یک تبارشناس است.
تهامی نژاد با بیان اینکه آرشیویست ها نگهبان خاطره های اجتماعی هستند، گفت: فیلم سینمایی از مشروطیت تا سپنتا پس از ۴۷ سال محبوس بودن در سال ۱۳۹۶ پخش شد. از طریق نوشته ای در آغاز، از فیلم استقبال به عمل آمد و حالا در سراسر جهان قابل دسترس است و شاید به آرشیو هایی در سایر کشور ها هم رفته باشد. اما آنچه در اینترنت موجود است، چند دقیقه و چند نما از فیلم اصلی کوتاه تر است. این کار معمولا برای پرکردن شکاف های معرفتی و یکسان سازی فرهنگ در دو زمان متفاوت تاریخی، رخ می دهد که شایستۀ نحوۀ برخورداری از آرشیو و پژوهش های توسعه یافتۀ سینمایی در عصر ما نیست. نگهبانان خاطره های جمعی نمی توانند راهی برای این رفتار استفاده کنندگان از آرشیو ها بیابند.در دورۀ گسترۀ دیجیتال، بهره برداری از آرشیو ها اخلاق خاصی را می طلبد که تدوین اش برعهدۀ نگهبانان دیگری است.
تهامی نژاد با بیان اینکه آرشیو نهادی مستقل از پژوهش است، گفت: در فراخوان جشنواره بین المللی آرشیو ها که در پاریس برگزار می شود اهمیت نقش آرشیو به شکل خوبی بیان شده است و ما باید آنرا به گوش همه مردم برسانیم.
وی همچنین فیلم های علی حاتمی جستجو در عواطف و احساسات است بنابراین می توان گفت علی حاتمی پژوهشگر عواطف و احساسات گمشده ایرانی است.
وی ادامه داد: فیلمخانه ملی ایران می تواند مطالعات بین فیلمخانه ای با کشورهای دیگر داشته باشد تا بدین وسیله آرشیو خود را تکمیل کند. متاسفانه واژه فیلمفارسی و توجه بیش از حد به این نوع فیلم ها موجب شد تا بخشی از فیلم های فرهنگی دهه ۳۰ مورد غفلت قرار گیرد.
وی ادامه داد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و فیلمخانه می توانند به افرادی که در آرشیوها کارمی کند بورسیه بدهند.
در این نشست لادن طاهری مدیر فیلمخانه ملی و حسین فرج مدیرکل دفتر توسعه فناوری و تعدادی از استادان دانشگاه صدا و سیما حضور داشتند.