امانی، عضو شورای شهر تهران: برنامه توسعه شهری تهران «انسان محورانه» سنجیده شود

شهربانو امانی، عضو شورای شهر تهران در نطق پیش از دستور نود و دومین جلسه شورا با اشاره به روز تهران توجه برنامه‌ریزان شهری را بر تدوین برنامه آینده شهر در جهت انسان محور تاکید کرد.

مشروح نطق امانی به شرح ذیل است:

بنا به کشفیات باستان‌شناسی سال‌های اخیر، تهران قدمتی حداقل ۷ هزار ساله دارد و در گذر این تاریخ چندهزارساله‌، نهایتا از نوروز ۱۱۶۵ شمسی، یعنی ۲۳۲ سال پیش، گوی سبقت را از سایر شهرهای بزرگ و پایتخت‌های پیشین ربود و پایتخت ایران شد.

طی ۵۰۰ سال گذشته، از زمانی که توجه‌های حاکمیتی به تهران جلب شد تهران، دستخوش سه دوره‌ عمده در تحولات شهرسازی بوده است.

دو دوره‌ نخست آنرا می‌توان با کلیدواژه‌های «حصار طهماسبی(عصر صفوی)» و «حصار ناصری(عصر قاجار)» بازشناخت. در این دو دوره که چهارصد سال به طول انجامید، تهران همچنان به باغ‌ها و آب و هوای خوب، معروف و مشهور ماند و یک دلیل مهم پایتخت شدنش در نوروز ۲۳۲ سال پیش نیز همین بود و البته در ۱۴ مهر ۱۱۰ سال پیش نیز، در متمم قانون اساسی مشروطیت، سند مکتوب شد.

لکن دوره‌ی سوم تحولات در تهران، مربوط می‌شود به ورود خودرو در این شهر که شاید کلیدواژه اصلی آن، همین «خودرومحوری» است. دوره‌ای که شهر را با چنان چالش‌هایی مواجه کرد که بارها سخن از انتقال پایتخت به میان آمد.

وقت و ضرورت آن رسیده است که به دوره‌ جدیدی در شهرسازی تهران فکر کنیم و با اتکا به تجربه‌ جهانی، کلیدواژه‌ آنرا، «تهران انسان محور» انتخاب کنیم.

همکاران عزیز، توسعه «انسان محور» شهر تهران، از اهداف و آرزوها و البته الزامات مشترک ماست.

توسعه «انسان محور»، یعنی مدیریت و توسعه‌ شهر بر پایه نیازهای واقعی انسان‌ها. نه ماشین‌ها، نه بناها و نه ساختارها. در نگاه اول، به نظر می‌رسد که خودروها، ساختارها و بناها نیز، خود، نمودی از نیازهای انسان شهرنشین هستند ولی نباید فراموش کنیم که آنها، ذاتا، خود نیاز نیستند، بلکه راه‌حل‌هایی برای نیازهای واقعی هستند. نیاز به تحرک، نیاز به سکونت، آسایش، آرامش و رشد.

رویکرد «انسان محور»، از دل تجربیات و مشاهدات فراوانی حاصل شده که طبق این تجربیات، عمده راه‌حل‌های قرن ۱۹ و ۲۰، راه‌حل‌هایی پایدار به نیازهای انسان شهرنشین نشدند!

این رویکرد، توصیه‌اش، بازگشت به گذشته است. الگوگیری از راه‌حل‌های شهرسازی قدیم که سابقه هزاران ساله دارد و بهره‌گیری از آن‌ها برای نیازهای بنیادین انسان شهرنشین فعلی. تلفیقی از سنت و مدرنیته.

مجموعه این نگرش‌ها و تلاش‌ها، به خلق مفهومی به نام «نوشهر گرایی» یا "NEW URBANISM" منتج شده است که مبنای شهرسازی شهرهای کشورهای توسعه یافته است. شهرهایی که به رشد پایدار و همیشگی می‌اندیشند نه به رشدهای موقت. برای پایدار و همیشگی بودن رشد و پیشرفت، انتخاب راه حل و ابزار، بسیار مهم است. نوشهرگرایی، راه‌حل‌های «انسان محور» را که از شهرسازی قدیم الگوبردای شده است، پیشنهاد می‌دهد.

نوشهرگرایی دو پایه اساسی دارد. TOD و TND.

TOD، یعنی «توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی» که با ابزارهای سلبی و ایجابی، شهر را پیاده پسند و پیاده مدار می‌کند و TND، یعنی «توسعه سنی محله» که هویت و فرهنگ محلات را حفظ می‌کند.

به این دو مدل، مدیریت داده-محور شهر(هوشمندسازی) و بهره‌گیری از منابع و انرژی‌های پاک را نیز بیافزاییم، نوشهرگرایی کامل می‌شود.

نوشهرگرایی، با TOD آغاز می‌شود، زیرا معضل اصلی شهرها، مشکلاتی است که راه‌حل‌های خودرو-محور بر شهرها تحمیل کرده‌اند. مانند آلودگی، ترافیک و گسست اجتماعی شهر.

TOD، از طرفی، حمل و نقل عمومی را در نوک پیکان توسعه قرار می‌دهد و از طرفی، بارگذاری‌های شهر را سنجاق می‌کند به سیستم حمل و نقل عمومی. اطراف ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی، زون‌های با شعاع ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ متری تعریف می‌کند که به زون‌های TOD شناخته می‌شوند و درون این زون‌ها، انجام یک مجموعه اصلاحات را لیست می‌کند تا محدوده زون، بیش از خودرو، برای عابر پیاده و دوچرخه سوار، جذاب باشد. TND نیز، در درون زون‌ها، به احیای بافت محلی و فرهنگی زون می‌پردازد. در شهر تهران، هر محله، معمولا شامل ۱ یا ۲ زون TOD است.

پیاده‌سازی TOD، فقط زمانی محقق می‌‌شود که افراد شهر، قانع شوند که با یک پیاده‌روی «راحت، جذاب و امن» به مدت حداکثر ۵ دقیقه، به ایستگاه مترو یا BRT می‌رسند و با استفاده از یک سیستم یکپارچه، با کیفیت و سریع حمل و نقل عمومی، به ایستگاهی دیگر خواهند رسید که تا مقصد نهایی‌شان، ۵ دقیقه پیاده‌روی «راحت، جذاب و امن» دارند.

تراکم اصلی منازل، محل‌های کار و بازارها و محل‌های خرید، باید در فاصله نزدیک ایستگاه‌های مترو یا اتوبوس پرظرفیت باشد و لازمه این کار، تلفیق «طرح تفصیلی» و «طرح حمل و نقل عمومی» شهر است و به نظر می‌رسد طرح تفصیلی آینده تهران، باید کاری مشترک باشد بین بخش شهرسازی و بخش حمل و نقل شهر تهران و از انحصار بخش شهرسازی درآید.

طبق TOD، کوچه‌ها و خیابان‌های هر زون نیز باید اصلاح شوند تا برای عابران پیاده و دوچرخه‌سوارها، «راحت و جذاب و ایمن» باشند. معابر شریانی نیز، علاوه بر پیاده‌ها و دوچرخه‌ها، باید سیستم حمل و نقل اتوبوسی یا تراموایی را پشتیبانی کامل کنند.

TOD با بکارگیری اصول ۸گانه خود و با بهره‌گیری از مفاهیم کمکی مانند شهرسازی تاکتیکی (TACTICAL URBANISM)، خیابان کامل(COMPLETE STREET) و توسعه سنتی محلات(TND)، بخش اعظم نوشهرگرایی را به ارمغان خواهد آورد و شهری «انسان محور» خواهد ساخت.

توجه همکاران عزیز را به این نکته مهم جلب می‌کنم که TOD، یک رویکرد است، یک پارادایم جدید در نگاه به شهر است و برخلاف تصور موجود، یک یا چند پروژه نیست.

طبق مصوبه شورای عالی شهرسازی، زین پس، طرح‌های تفصیلی شهرها باید بر اساس رویکرد TOD، بازنگری شوند و این نوید بزرگی است که ما را به تهرانی «پیاده پسند» و «انسان محور» رهنمون می‌سازد. شورای اسلامی شهر تهران و شهرداری، باید کلیه طرح‌ها و برنامه‌های بالادستی خود را، با این ملاحظه، معیار کنند.

به‌جز توسعه حمل و نقل عمومی، یعنی مترو و اتوبوس که همراهی دولت را می‌طلبد، محل تامین سایر هزینه‌های پیاده‌سازی TOD در دل خود این توسعه نهفته است.

همکاران گرامی، در حال بررسی برنامه ۵ ساله سوم هستیم. از کمیسیون‌های مربوطه، انتظار دارم که رویکردهای گذشته را به کناری نهند و برنامه ۵ سال آتیِ شهر را با اهداف و آرزوهای «انسان محورانه» مردم شهر بسنجند. بررسی انطباق برنامه سوم و «توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی (TOD)»، به طور مشخص، برعهده کمیسیون‌های حمل و نقل، شهرسازی و بودجه است و کمیسیون‌های محترم فوق، بخش عمده‌ای از آینده تهران را رقم خواهند زد.

انشالله که با تصمیم‌های آینده‌سازمان، دوره‌ی جدیدی از تهران را با محوریت انسان، رقم بزنیم.