«متهمین دایره بیستم» از مهمترین مستندهای سال های اخیر است

به گزارش روابط عمومی خانه مهر رضا، فیلم مستند «متهمین دایره بیستم» عصر سه شنبه ۱۶ مرداد در اولین برنامه «عصرانه مستند» که به همت خانه مهر رضا برپا شده است با حضور حسام اسلامی کارگردان، نسیم مرعشی نویسنده اثر و مهدی جبین شناس تدوینگر مستند و همچنین جمعی از مستندسازان از جمله محمد کارت، احسان عمادی، زهرا الوند و مخاطبان به نمایش درآمد. مراسم نقد و تحلیل این اثر نیز پس از نمایش فیلم با حضور معین کریم‌الدینی از مستندسازان کشورمان به عنوان منتقد و نغمه دانش آشتیانی مدیر جلسه برگزار شد.

پس از نمایش مستند «متهمین دایره بیستم» در میان استقبال خوب حاضران، حسام اسلامی درباره شکل‌گیری داستان اثر گفت: در سال ۸۹ قصد داشتم فیلمی با موضوع کودکان کار حدوداً ۱۲ ساله بسازم و به همین دلیل با جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان آشنا شدم، اما اتفاقاتی افتاد که ترجیح دادم احسان و دوستانش سوژه اصلی فیلمم شوند.

وی افزود: ابتدا فکر نمی‌کردم این فیلم بیش از چهار ماه طول بکشد اما پایان بندی فیلم راضی‌ام نمی کرد به همین دلیل با فواصل مختلف زمانی با دوربین دنبال سوژه هایم رفتم تا اینکه پس از حدود ۶ سال با این پایان بندی کار را به پایان بردم.

نسیم مرعشی نیز درباره نوشتن فیلمنامه اثر گفت: ماجرای نوشتن فیلمنامه این مستند عجیب بود چون بزرگترین چالش من و تدوینگر اثر این بود که با راش های زیادی روبرو بودیم که انتخاب خط داستانی از میان آنها کار سختی بود. نویسندگی این مستند یک خلق نبود بلکه یک انتخاب بود و امیدوارم که خط داستانی درستی انتخاب کرده باشیم.

معین کریم الدینی مستندساز که به عنوان منتقد در این جلسه حضور داشت درباره ویژگی های بارز «متهمین دایره بیستم» توضیح داد: این فیلم از مهمترین آثار سینمای مستند در سال‌های اخیر است زیرا کارگردان توانسته به سوژه ها و شخصیت های داستانش بسیار نزدیک شود و آنها کاملا بی واسطه و بدون سانسور در مقابل مخاطب قرار می گیرند. این فیلم دو پاشنه آشیل دارد؛ یکی نزدیک شدن به شخصیت‌ها و انتخاب درست یکی از آنها به عنوان شخصیت اصلی و دیگری انتخاب صحیح خط روایی فیلم در تدوین است.

وی افزود: ما از یک جایی در فیلم نیاز داریم که افرادی که همه تیپ هستند به شخصیت تبدیل شوند و توقعی که در ابتدای فیلم برای ما ایجاد شده بود ادامه پیدا کند، اما این اتفاق رخ نمی دهد و کارگردان مجبور می شود از کاراکتر احسان جدا شود و در یک سوم پایانی فیلم شاهد تحول و دگرگونی عجیب در او هستیم که دلیل این تحول نمایش داده نمی شود.

اسلامی در پاسخ به این انتقاد بیان کرد: تحول درونی احسان به یکباره نیست بلکه به مرور اتفاق می افتد و البته من اصلا اعتقادی به تحول یکباره و نمایش این یکبارگی در سینما ندارد. در برخی فیلم ها می بینیم طی یک سکانسی نقطه عطفی در زندگی فرد رخ می‌دهد اما در واقعیت این کلیشه وجود ندارد و تحول به کندی و نامحسوس اتفاق می افتد. من سعی کردم نقطه گذاری هایی کنم گرچه قبول دارم که شاید خیلی ملموس نبوده باشد.

کریم الدینی با تاکید بر اینکه «متهمین دایره بیستم» نخ نما و شعارگونه نیست، گفت: کارگردان در این اثر خودش و دوربینش را بی تکلف قرار می دهد تا شخصیت‌ها بدون توجه به دوربین احساسات خود را بروز دهند، چیزی که در فیلم های این روزهای سینمای ایران کمتر یافت می شود و به همین دلیل با فیلم های اگزوتیک و شعاری روبرو می شویم ولی این فیلم به خوبی از آسیب اگزوتیک عبور کرده است.

وی با طرح پرسشی دیگر مبنی بر امکان حذف بخش هایی از نریشن فیلم از زبان فیلمساز، اظهار کرد: بخش هایی از نریشن که توسط حسام اسلامی بیان می شد از نظر من قابل حذف بود چراکه توضیح برخی واضحات بود.

اسلامی نیز در پاسخ به این پرسش گفت: این اولین فیلم بلند من بود و طبیعی است که الان فکر می کنم این بهترین خط روایی تدوین این فیلم نیست و در صورت مونتاژ دوباره عملکرد دیگری خواهم داشت. در اواسط کار به این نتیجه رسیدم که باید نریشن روی فیلم بگذارم چون خیلی از اتفاقات قابل درک و فهم برای مخاطب نبود و نمی خواستم انرژی مخاطب صرف درک این بخش های فیلم شود.

وی افزود: اگر نریشن را کمتر از میزان فعلی می کردم، مقدار آن به قدری کم می شد که دیگر فلسفه بودن آن زیر سوال می رفت.

مظفر الوندی عضو هیات مدیره انجمن حامیان حقوق کودک و دبیر سابق مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک وزارت دادگستری در این جلسه با طرح پرسشی گفت: دنیای بزهکاری پیچیده است و اولین کار مهم شما به عنوان کارگردان، جلب اعتماد عده ای جوان بزهکار بوده است. به نظر من فیلم باید هدفی را دنبال کند تا تغییر و تحول شخصیت را نشان دهد اما در طول فیلم من متوجه علت تحول شخصیت اصلی نشدم.

کارگردان «متهمین دایره بیستم» درباره تغییر تفکر مجرمانه شخصیت داستان و اتفاقی که منجر به تحول این شخصیت شد، توضیح داد: ما به دنبال یک لحظه برای تحول شخصیت اصلی فیلم هستیم، در حالی که ممکن است لحظه قطعی و مشخصی وجود نداشته باشد. از ابتدای کار احساس می کردم احسان شخصیتی است که ممکن است متحول شود و به نظر من اتفاقی که برای احسان افتاد این بود که از وضعیت موجود و فشارهای زندان به تنگ آمد و همین سبب تحولش شد.

کریم الدینی در پایان با اشاره به تلخی ناشی از دزدی وسایل شخصی و ناراحتی که پس از آن بروز می کند، گفت: حسام اسلامی در روایت مستند «متهمین دایره بیستم» کاری کرده است که مخاطب چندین دزد را به خوبی دنبال و حتی با آنها هم‌ذات پنداری می کند و این به دلیل تبحر او در بردن دوربین بین این افراد است.

در این جلسه همچنین برخی حاضران به پرسش و پاسخ با عوامل فیلم پرداختند.