حمایت از کودکان آسیب دیده با تصویب لایحه پلیس اطفال

بخشی از جرایمی که روزانه انجام می‌شود،‌ به کودکان و نوجوانان مرتبط می‌شود، آنها یا مورد بزهکاری قرار گرفته یا خودشان در انجام بزه نقش دارند. در این میان، اتفاقی که می‌افتد این است که تا رسیدن به مرحله دادگاه و صدور حکم، مانند یک بزرگسال با آنها رفتار می‌شود، در حالی که کودکان و نوجوانان با ویژگی‌های خاص سنی و وضع جسمانی و روانی‌شان، نیازمند این هستند که مراحل قضایی متفاوتی را طی کنند. این مراحل متفاوت، از همان ورود به اداره پلیس ضروری است، آنها نیاز دارند با کسانی برخورد کنند که چه به عنوان بزه‌دیده بتوانند شرح جرمی که بر آنها رفته را بگویند و چه به عنوان بزهکار، بتوانند از حمایت‌های متناسب با سنشان برخوردار شوند. به همین دلیل است که در بسیاری از کشورها، پلیس اطفال تشکیل شده و در کلانتری‌ها به موضوعات مربوط به کودکان رسیدگی می‌کند و در کشور ما هم لایحه تشکیل پلیس اطفال آماده شده ، اما هنوز در قوه قضاییه مانده است و فعالان حقوق کودک منتظرند این لایحه زودتر به مجلس شورای اسلامی برسد.

پلیس اطفال از کجا آمد؟

پلیس اطفال اولین بار از زلاندنو شروع شد، در این کشور که حدود ۴.۷ میلیون نفر جمعیت دارد و کودکانش شاید به ۵۰۰ هزار نفر هم نرسند، ۲۰۰۰ صفحه قوانین مربوط به کودکان از دوران بارداری مادر تا شیردهی و کودکی و نوجوانی و رسیدن به جوانی وجود دارد. این قوانین شامل تمام مواردی که به زندگی کودک مربوط شود، اعم از سلامت و بهداشت یا جرایم و قوانین حمایتی است.

در بسیاری از کشورهای اروپایی امروز پلیس اطفال وجود دارد و حتی کشورهای اطرافمان هم ضرورت این موضوع را درک کرده‌اند. افغانستان هم در حال تهیه قانون جامعی برای حمایت از کودکان است که شامل حمایت از بزه‌دیدگان و کودکان بی‌سرپرست و ... باشد. ما هم لازم داریم همانطور که قانون مدنی به نام کد مدنی شناخته می‌شود و سایر قوانین هم همین‌طور، کد کودکان هم داشته باشیم. اینکه قوانین مربوط به کودکان این‌طور پراکنده است، باعث می‌شود نگاه همه‌جانبه‌ای وجود نداشته باشد و از آموزش،‌ حمایت، تامین سلامت روانی و جسمانی، حضور در خانواده امن و بسیاری از نیازهای کودکان غافل بمانیم.

پلیس اطفال، نوآوری قانون جدید آیین دادرسی کیفری

در کشور ما هم یکی از نوآوری‌های قانون جدید آیین دادرسی کیفری تشکیل پلیس ویژه کودکان و نوجوانان است. بر اساس ماده ۳۱ این قانون به‌منظور حسن اجرای وظایف ضابطان در مورد اطفال و نوجوانان، پلیس ویژه اطفال و نوجوانان در نیروی انتظامی تشکیل می‌شود. درواقع، پلیس اطفال هم یک قسمت از ساز و کار عدالت است که می‌تواند در عین حال که به جرایم مرتبط به کودکان می‌پردازد، نقش پیشگیرانه هم در بروز بسیاری از جرایم داشته باشد. همان‌طور که دکتر ذبیح‌اله خدائیان، معاون حقوقی قوه قضاییه در خبری که چند روز گذشته به خبرگزاری میزان داد گفت: همانگونه که در دستگاه قضایی قاضی ویژه اطفال و نوجوانان و دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان داریم، باید پلیس ویژه اطفال و نوجوانان را هم داشته باشیم. پلیسی که آگاه بر وضع روحی و روانی اطفال و نوجوانانی باشند که آینده‌سازان کشور ما هستند. باید پلیسی باشد که آموزش‌های لازم را دیده و متخصص شده باشد. بر این اساس ما لایحه تشکیل پلیس اطفال و نوجوانان را تهیه کرده‌ایم و اکنون در حوزه ریاست در حال بررسی است.

این گفته‌ها در حالی است که پیش از این مطهره ناظری، رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان به پانا گفته بود: آیین دادرسی کیفری که سال ۱۳۹۲ تصویب شده، قانونی است که تا حدی به کودکان و مباحث دادرسی مربوط به آنها توجه کرده اما مشکل اینجاست که خیلی از این موارد اجرایی نشده است. این موارد شامل تشکیل شعبات دادگاه در تمام شهرها برای رسیدگی به پرونده‌های مربوط به کودکان، تشکیل پرونده شخصیت، الزام حضور مشاور اطفال، پلیس اطفال و ... است که به صورت منسجم اجرایی نشده است.

ناظری همچنین گفته بود: هدف از پیش‌بینی پلیس اطفال این است که در مواردی که کودکان معارض با قانون و همچنین کودکان بزه‌دیده در جریان دادرسی قرار می‌گیرند، فرایند دادرسی‌شان کودک‌محور باشد. طبق قانون، این لایحه باید در شش ماه به مجلس شورای اسلامی برای تصویب ارائه می‌شد اما این اتفاق نیفتاد و هنوز در قوه قضاییه است که امیدواریم بعد از تصویب نهایی لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان، بتوانیم شاهد تصویب قوانینی برای رسیدگی جرایم مربوط به آنها هم باشیم. بسیاری از کشورها سیستم رسیدگی به جرایم برای افراد زیر ۱۸ سال را مجزا تعریف کرده‌اند. ما هم دادسرای اطفال و دادگاه اطفال را در تهران داریم ولی لازم است که در تمام شهرها و شهرستان‌ها چنین فرایندی وجود داشته باشد و همانطور که اشاره کردم حتی قبل از ورود به مرحله دادسرا و دادگاه، حمایت‌هایی از کودکان در معرض بزه داشته باشیم که پلیس اطفال می‌تواند چنین کارایی داشته باشد.