مهاجری، جامعه‌شناس:‌ افزایش خشونت در جامعه توهم نیست

دکتر اصغر مهاجری در گفت‌وگو با پانا در پاسخ به اینکه آیا خشونت در جامعه افزایش داشته است یا دچار توهمی از افزایش خشونت هستیم،‌ گفت: دچار توهم نیستیم، مطالعات نشان می‌دهد میزان و انواع خشونت در جامعه‌مان افزایش داشته و حتی اگر به تحقیق‌ها هم نخواهیم استناد کنیم، درک اینکه مردم بیشتر از قبل با همدیگر، با مسئولان،‌ با اعضای خانواده و ... دچار تنش می‌شوند و شکل‌های جدیدی از خشونت دریافت می‌شود، نیازی به اظهار یک جامعه‌شناس ندارد. او در توضیح این که چرا برای کاهش خشونت اقدامی نمی‌شود، بیان کرد: مساله اینجاست که عموما نگاه تحلیلگرانه به خشونت را از بعد روانشناختی انجام می‌دهند؛ این رویکرد باعث می‌شود مسئولیت بر عهده افراد گذاشته شود و از وظایف نهادها و مسئولان برای مقابله با موارد خشونت‌زا کاسته شود.

او ادامه داد: معتقدم در بررسی مسائل اجتماعی خیلی مهم است که نگاه اجتماعی داشته باشیم. درواقع اول باید بپذیریم که مساله اجتماعی وجود دارد، بعد باید بپذیریم که ابعاد مختلفی دارد و موضوع پیچیده‌ای است و نیازمند پژوهش‌های بین‌رشته‌ای است. تا زمانی که نخواهیم این موارد را قبول کنیم، نمی‌توانیم به مقابله با مشکل برخیزیم.

این جامعه‌شناس تاکید کرد:‌ وقتی حرف از خشونت می‌شود،‌ آن را به زدوخورد بین افراد تقلیل می‌دهند در حالی که در گذار از جامعه سنتی به جامعه شبه‌سنتی یا مدرن،‌ خشونت هم شکل‌های دیگری به خودش گرفته است . در جامعه سنتی، عمده خشونت‌ها فیزیک‌پایه و جسمانی بود اما اکنون بسیاری از آزارها به شکل روانی، اقتصادی، فرهنگی و ... انجام می‌گیرد که هم دریافت و هم برطرف کردن آنها مشکل‌تر است.

مهاجری با بیان اینکه بسیاری از خشونت‌ها، معلول شرایطی است که فرد در آن زندگی می‌کند، گفت: مهم این است که ببینیم تاب‌آوری افراد در چه حدی قرار می‌گیرد. وقتی میزان اعتماد اجتماعی، توسعه‌یافتگی و به طور کلی سرمایه اجتماعی کم شود، میزان بیشتری از خشونت اتفاق می‌افتد. این خشونت را نباید صرفا در درگیری‌های فیزیکی افراد با همدیگر ببینیم بلکه همین که بی‌رحمانه‌ترین اتفاقات درباره طبیعت می‌افتد، با حیوانات شدیدترین بدرفتاری‌ها انجام می‌شود،‌ نسبت به زمین و محیط زیست مهربان نیستیم، نسبت به اقوام و مذاهب مدارا نداریم و ... نشان می‌دهد که چقدر با حوزه‌های اخلاقیات و انسانیت فاصله گرفته‌ایم.

این جامعه‌شناس با اشاره به مصادیق خشونت اقتصادی که منجر به کاهش تاب‌آوری افراد و در نتیجه خشم و پرخاشگری می‌شود، هم اظهار کرد: وسعت خشونت بالاست و منحصر به موارد خاصی نمی‌شود،‌ آنچه بر کارگران اعمال می‌شود، اتفاقی که پشت میز بانک‌ها و صندوق‌های اقتصادی می‌افتد،‌ کم‌فروشی‌ به مردم در حق و حقوقشان در موارد مختلف از سوی نهادها، درگیر کردن آنها در فرایندهای طاقت‌فرسا، همه و همه می‌تواند به این منجر شود که ظرفیت تعامل افراد پایین بیاید و به اقدامات پرخاشگرانه دست بزنند و درنهایت، به این حجم انبوه از پرونده‌های قضایی برسیم.

این مدرس دانشگاه در پایان تاکید کرد: مطالعات نشان می‌دهد دو راهکار برای خروج از وضع افزایش خشونت داریم؛ یکی اینکه تمام کسانی که اقدامات مداخله‌ای انجام می‌دهند اعم از دولت و نهادهای مختلف، پیامدهای اقداماتشان را ارزیابی و پیش‌بینی کنند و مسئولیت آن را بپذیرند و در صورت لزوم به جبران آن برآیند. عملکرد نادرست دولت مهرورز را در زمان یارانه‌ها دیدیم که در ظاهر قرار بود به مردم کمک شود اما درنهایت حتی به درگیری مردم در صف‌های طولانی منجر شد و عواقب بدی به همراه داشت، چرا که بدون کارشناسی تصمیم گرفته شده بود.

مهاجری همچنین افزود: مورد دیگری که باید انجام بگیرد این است که از طرق مختلف، تاب‌آوری مردم افزایش پیدا کند. این اتفاق می‌تواند از طریق رسانه‌ها بیفتد و در شهروندان این فرهنگ‌سازی ایجاد شود که نسبت به اطرافیانشان، محیط زیست،‌ مسائل اقتصادی و اجتماعی و ... حساس باشند و در عین حال که احقاق حق می‌کنند،‌ از روش‌های مسالمت‌آمیز و مدنی استفاده کنند نه خشونت.