لزوم ایجاد فرهنگ دوستدار جنگل در جامعه

امروزه حدود ۸۰۰‌ هزار هکتار در گیلان و حدود‌ هزار هکتار در مازندران جنگل داریم. علاوه بر آتش‌سوزی جنگل‌های گیلان و مازندران در موارد معدودی شاهد آتش‌سوزی جنگل‌ها در گلستان نیز بوده‌ایم. در واقع هر‌ساله شاهد آتش‌سوزی در جنگل‌های گیلان و مازندران هستیم و این ‌آتش‌سوزی‌ها گاهی به‌دلیل عوامل انسانی و در برخی موارد به‌دلیل گرمای‌هوا بوده است.

آتش‌سوزی مختص شمال نیست

پدیده آتش‌سوزی مختص گیلان، مازندران و گلستان نیست و در بخش‌های دیگر کشور نیز آتش‌سوزی‌ در اندازه‌ای محدود رخ می‌دهد. این نوع از آتش‌سوزی‌ها به مدت‌زمان بسیار طولانی رخ نمی‌دهند و تنها حریق گسترده جنگل‌ها مختص شمال کشور است و به‌دلیل انباشت درختان خشک صورت می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای مقابله با پدیده آتش‌سوزی ارائه آموزش‌های لازم به روستاییان و جنگل‌نشینان است تا ماموران جنگل‌بانی را در راه انجام وظیفه خود تقویت کنند. خودروها‌ی متعلق به جنگل‌بانی به ارتفاعات کوهستانی به‌راحتی ورود می‌کنند و خودروهای آنها متفاوت با خودروهای آتش‌نشانی معمولی در شهرداری است. به رغم وجود تفاوت‌هایی در خودرو آتش‌نشانی معمولی یا شهرداری اما همچنان تجهیزات این خودروها باید توسط سازمان جنگل‌ها و مراتع بهبود یابد تا بتواند نیاز جنگل‌های کشور را برای حفاظت و نگهداری بیشتر پاسخگو باشد. در واقع سازمان جنگل‌ها و مراتع باید این خودروها را به آخرین تجهیزات اطفای حریق تجهیز کند تا نیروهای سازمان جنگل‌ها توسط این خودروها و و مراتع بتوانند به کمک مردم آتش‌سوزی را مهار کنند.

جنگل‌های زاگرس آتش‌سوزی گسترده ندارند

در جنگل‌های زاگرس سابقه آتش‌سوزی بسیاری نداشته و در این جنگل‌ها به ندرت آتش‌سوزی های بزرگ با وسعت زیاد رخ داده است. در واقع این جنگل‌ها در مقاطع و نقاطی دچار آتش‌سوزی شده‌اند، اما این آتش‌سوزی‌ها آسیب‌های در سطح وسیعی را برای جنگل‌ها به‌همراه نداشته‌اند. یکی از دلایل این عدم وسعت آتش‌سوزی در این جنگل‌ها نبود پوشش یکپارچه گیاهی است. اغلب در صورت وقوع آتش‌سوزی در این جنگل‌ها به‌صورت مداوم شاهد گسترش آتش نیستیم و در مقاطع محدود مکانی و زمانی حریق در این جنگل‌ها رخ می‌دهد. اما مساله جنگل‌های شمالی تفاوت دارد و در سال گذشته محدوده‌ای از جنگل‌های هیرکانی در شمال کشور را به‌دلیل آتش‌سوزی از دست داده‌ایم. براساس آمار در سال گذشته حدود ۴۰ هکتار از جنگل‌های شمالی در منطقه چالوس- نوشهر آتش گرفت و به خوبی مهار شد. در منطقه سراوان- رشت نیز چندبار آتش‌سوزی‌هایی رخ داده که با موفقیت مهار شده‌ است.

اقدامات پیشگیرانه نداریم

متاسفانه اقدامات اساسی برای تکرار این رخدادها در سال جدید انجام نشده است و سازمان جنگل‌ها و مراتع نتوانسته اقداماتی را در راستای کاهش این حوادث انجام دهد و یکی از علل این عدم موفقیت ورود گردشگران متعدد به جنگل‌های شمالی است. گردشگران به هنگام ورود به جنگل‌های شمالی هشدارهای صداوسیما و مطبوعات را در زمینه احتمال بروز آتش‌سوزی شنیده‌اند. در نهایت سازمان مراتع و جنگل‌بانی در زمینه حفاظت و نگهداری قادر به پوشش حداکثری جنگل‌ها نیست. در واقع آنها نیروی انسانی مورد نیاز مانند قرق بان و جنگل‌بان به میزان کافی ندارند. علاوه براینکه نمی توانند اعمال تمام گردشگران را مورد نظارت و کنترل قرار دهند. بنابراین بهترین و مهم‌ترین شیوه برای کنترل آتش‌سوزی در جنگل‌ها کمک به فرهنگ محیط‌زیستی و دوستداری جنگل مردم است.

عجله در اجرای قانون تنفس جنگل‌ها

براساس برنامه‌ریزی‌ها اجرای کامل قانون تنفس جنگل‌ها پنج سال زمان می‌برد، اما دولت در این کار عجله به خرج داد و در سال اول آن را اجرا کرد. براثر این تصمیم از سوی دولت اختلافاتی با پیمانکاران چوب ایجاد شد. باتوجه به استقرار پیمانکاران در جنگل‌ها و حضور تعداد زیادی کارگر، نیروی‌انسانی و متخصص هنگامی که دولت قصد خروج پیمانکاران از جنگل را کرد میزان بیکاری در شمال کشور به میزان قابل‌توجهی افزایش یافت. علاوه براین، این اقدام دولت موجب اعتراض گروه زیادی از این افراد شد. در مرحله دوم دولت بنا بود بودجه لازم را در قوانین بودجه برای جایگزین چوب جنگل اختصاص دهد که این کار نیز انجام نگرفت. به‌طورکلی اگر بنا به حذف جنگل‌ها در بخش صنعت چوب باشد باید حتما ما به ازای چوب از جنگل‌ها تعبیه شود و واردات چوب صورت گیرد. این موضوع در برنامه بودجه دیده نشد و به این دلیل مشکلاتی برای دولت با پیمانکاران چوب ایجاد شد.

رواج کم مجازات‌های جایگزین

یکی از راه‌های احیای جنگل‌ها استفاده از مجازات‌های جایگزین بوده که در سال های اخیر رواج پیدا کرده است. در این صورت احتمالا می‌توان جوابگوی کم‌کاری‌ها و نواقص در زمینه احیای محیط‌زیست بود. مجازات‌های جایگزین تاکنون به میزان موردنیاز در کشور اجرا نشده‌اند تا بتوان با اتکا به آنها و در صورت تخلف در جنگل‌ها افراد را به مجازات‌های محیط‌زیستی محکوم کرد، اما این مجازات‌ها می‌تواند از ورود افراد به زندان‌ها جلوگیری و بستری نوین را در عرضه قوانین و مجازات های اسلامی فراهم کنند.

قوانین بازدارنده است

بسیاری از افراد به‌صورت عمد به آتش زدن جنگل‌ها اقدام می‌کنند که باید دید اقدامات دولت و سازمان محیط‌زیست تا چه میزان مثمرثمر بوده تا این افراد از این اقدام دست بردارند. هر چند وجود مجازات‌ها تاکنون به میزانی بازدارنده بوده‌اند، اما اگر منظور از به‌کاربردن لفظ مجازات به معنای آن باشد که تنها به این حربه از آتش‌سوزی جنگل‌ها جلوگیری کنیم به‌نظر درست نمی‌آید. در واقع این مجازات‌ها عامل لازم هستند، اما کافی نیستند. آموزش کلید حل این مشکل است. زمانی که بنا به ترویج فرهنگ استفاده از کمربند‌ایمنی در میان افراد جامعه بود در مرحله اول مسئولان به‌دنبال آموزش به دانش آموزان بودند. در واقع آنها کودکان را مامور نظارت بر والدین در استفاده از کمربند‌ایمنی کردند. بنابراین این فرهنگ به سرعت رواج یافت. بنابراین آموزش و پرورش بهترین مکانی است که در آن می توان آموزش‌های لازم را در زمینه حفظ جنگل‌ها به دانش‌آموزان داد.

منبع:آرمان

* عضو فراکسیون محیط‌ زیست مجلس