اندیشیدن به رستگاری و رهایی آدم ها نوید فیلم «پاپ»

در ابتدای این نشست عزیزالله حاجی مشهدی منتقد سینما، با اشاره به اینکه فیلمسازی در سینمای مستقل کار دشواری استکه به پختگی فیلمساز کمک می کند، گفت: فیلم‌سازی در سینمای مستقل کار بسیار دشواری است و از شنا کردن طولانی مدت نیز دشوارتر است و نوعی عرق‌ریزی روح به‌حساب می‌آید که به پختگی فردکمک می‌کند و ما در فیلم «پاپ» که یک فیلم اپیزودیک در سه بخش و با زمینه اجتماعی است با فیلمی سالم و پر کشش مواجه هستیم، اگرچه بازیگرهای شناخته‌شده‌ای ندارد.

وی افزود: «فیلم «پاپ» محصول سال ۱۳۹۲ است که پنج سال در کش و قوس نمایش بود و در نهایت عاقبت به خیر شد و در گروه هنرو تجربه به نمایش درآمد. تماشاگران هنروتجربه تماشاگران کیفی هستند و معمولا ساخت آثار اپیزودیک در سینما آسان نیست وحفظ راکورد برای همگنی فیلم سخت و دشوار است.

حاجی مشهدی در توضیح فیلم اپیزودیک عنوان کرد: اپیزود در لغت یعنی رویداد و حادثه اما در هنرهای نمایشی به تولیدات چندبخشی گفته می‌شود. معمولا فیلم‌های اپیزودیک چند نوع نخ تسبیح دارند. مثلا مکان واحد برای قصه‌ها دارند. به‌عنوان مثال «قصه‌های کیش» یا «داستان جزیره» که قرار بود شش فیلم‌ساز آن را کار کنند اما در نهایت سه نفر این کار را انجام دادند، دارای وحدت مکانی در جزیزه کیش است. در فیلم های اپیزودیک، اشیا رابط بخش‌های مختلف فیلم است. مثلا «سفره ایرانی» کیانوش عیاری که در آن سفر یک اسکناس هزار تومانی را به استان‌های مختلف می‌بینیم یا جعبه در فیلم «مجنون لیلی» قاسم جعفری تاکیدی بر این وحدت موضوع از طریق اشیا است.

وی ادامه داد: ممکن است یک مفهوم از ایده گرفته تا مضمون عامل پیوند دهنده فیلم اپیزودیک باشد. مثلا فیلم «دعوت» حاتمی‌کیا. گاهی شخصیت ها وجوه مشترک مختلفی دارند که مثلا در فیلم «پاپ» از موقعیت مکانی، شخصیتی و تماتیک مشترک استفاده شده است. اجباری نیست که این وجوه مشترک در یک فیلم کنار هم قرار بگیرند. جابه‌جایی موقعیت‌ها مثلا در «دایره» جعفر پناهی و «صداهای» فرزاد موتمن وجود دارد. شیوه تفکیک این بخش‌ها به‌طور کلاسیک از طریق فید است.

حاجی‌مشهدی با اشاره به نام فیلم اظهار کرد: اندیشیدن به رستگاری و رهایی آدم‌ها نویدی است که فیلم «پاپ» به ما می‌دهد. عنوان این فیلم غیر از آن که یادآور پاپ اعظم و کلیسا است معنای دیگری دارد که به موسیقی پاپ و جز اشاره می‌کند که نشان دهنده حضور یک پاپ سیاه در واتیکان است. فیلم مفاهیم جهان وطنی را مطرح می‌کند که در آن مفاهیم مشترک از واتیکان تا بوشهر مشترک است.

در بخش دیگر این نشست، احسان عبدی پور کارگردان فیلم، درباره روند ساخته شدن این اثر، اظهار کرد: پیش از ساخت این فیلم، چند پیشنهاد به من شده بود اما چون کار خوبی نبود دست و دلم به تولید نمی‌رفت و دلم می‌خواست کار خودم را بسازم. برای ساخت فیلم «پاپ» بودجه‌ای نداشتیم و با مشکلاتی بابت انتخاب تهیه‌کننده مواجه بودیم. به حضور تهیه‌کننده‌ای نیاز بود که کارت تهیه‌کنندگی داشته باشد و ادریس عبدی‌پور در آن زمان کارت تهیه‌کنندگی نداشت. یک تهیه‌کننده گفت ۳۵ میلیون می‌گیرد تا کارتش را بگذارد و دیگری می‌گفت در ازای کارت تهیه‌کنندگی ۵۰ درصد مالکیت فیلم را می‌خواهیم و من حاضر به قبول این شرایط نبودم.در نهایت به برادرم که تهیه‌کننده فیلم است گفتم این فیلم را بسازیم.

وی افزود: ما فیلم را به صورت قاچاقی و پارتیزانی با پول حاصل از فروش خانه و فروش ماشین ادریس به طور ارزان ساختیم. آدم‌ها و عوامل هم با ما سازگار بودند. برای پخش، پس از گذشت یک تایم زیاد مجوز شش ماهه برای «پاپ» و حضور در فستیوال‌های خارجی صادر شد و دو سال ونیم گرفتن پروانه نمایش «پاپ» به طول انجامید. ما برای پخش با مشکلات بسیاری مواجه بودیم ازجمله سرمایه‌داران سینما می گفتند که این فیلم بازیگر معروف ندارد و دیده نمی‌شود. بعد از چهار سال ‌و نیم این فیلم به هنر و تجربه رسید و واقعا از این اتفاق کیف کردم. ممکن است هنروتجربه دنیا نداشته باشد، اما آخرت داشت. مثلا در کرمان در تماشاخانه پارس یک نفر به من گفت که چندین بار فیلم را دیده است و برای سه نفری اولی که روز بعد وارد سالن شدند بلیت خریده است.

این کارگردان درباره همکاری با محمد آلادپوش فیلمبردار «پاپ» بیان کرد: این همکاری برای من بسیار جذاب بود. ما سه دقیقه مکالمه تلفنی با هم داشتیم و بعد از آن او سرکار حاضر شد. حتی یک برگ قرارداد هم بین ما وجود نداشت. آلادپوش با موتور سر صحنه رفت و‌ آمد می‌کرد و واقعا کار می‌کردیم. آلادپوش انسان درجه یکی است و باعث ناراحتی است که در سینما کم کار است.
در ادامه وی درپاسخ به سوال حاضران درباره ممیزی های این فیلم، گفت: فیلم «پاپ» ۱۷ جا اصلاحیه خورد. پلان‌هایی در فیلم وجود دارد که نیاز به صحنه‌ها و پلان‌های واسط است که در فیلم دیده نمی‌شود و آن را نباید نقص کار تدوین‌گر دانست. اپیزود اول از همه اپیزودها بیشتر سلاخی شد. اما خیلی از فیلم‌ها در سینمای ایران اصلاحیه می‌خورند و این توجیه خوبی برای خوب نبودن فیلم نیست؛ اما می‌تواند پاسخگوی بعضی از ابهامات مخاطبان باشد.

عبدی پور در پایان با تاکید براینکه فیلمساز باید نگاه خود را داشته باشد، خاطرنشان کرد: برای سینما مهم نیست که فیلم در کجا ساخته می‌شود بلکه رهیافت جدید به زندگی در سینما اهمیت دارد. این که فیلم در شهرستان ساخته شده یا تهران یا چه میزان مخاطب شهرستانی و تهرانی دارد برای گزارشات رسمی و مردم شناسی خوب است. فیلم‌سازی که از یک اقلیم دیگر می‌آید نگاه خودش را باید داشته باشد. امروزه سینماگر از این مرحله گذشته است اما مسئول نمی‌گذرد. مسئولان انتظار دارند که مثلا در شهرستان‌ها غیرت‌های آن‌چنانی وجود داشته باشد. در حالی که این انتظارات سینمای شهرستان را پیش‌بینی شده و لورفته می‌کند.