ارتقاء ۳۸ پله‌ای ایران در تولیدات علم برتر

به گزارش ایسنا، دکتر محمدجواد دهقانی با اشاره به آخرین گزارش روند تولید علم ایران بر اساس داده‌های پایگاه استنادی (Web of Science (WOS افزود: داده‌های این پایگاه نشان می‏دهد مدارک و مقالات علمی ثبت شده توسط پژوهشگران کشور در ۲۰ سال اخیر از ۹۸۳ مدرک در سال ۱۳۷۶ به ۴۹ هزار و ۶۹۶ مدرک تا پایان سال ۱۳۹۶ رسیده است که این عدد افزایش بیش از ۵۰ برابری را نشان می‌‏دهد.

وی اضافه کرد: در طول این ۲۰ سال بالغ بر ۳۷۴ هزار و ۶۲۲ مدرک علمی در قالب‌‏های مختلف از مقاله علمی پژوهشی در مجلات معتبر، مقالات مروری و کوتاه، کنفرانس‌‏ها و همایش‌‏های بین‌المللی و کتاب در این پایگاه بین المللی به ثبت رسیده است.

به گفته دهقان ۷۹.۱ درصد مدارک منتشر شده در WOS توسط پژوهشگران کشور از مجموعه مقالات اصیل است و این موضوع بیانگر اعتبار و محتوای علمی و ارزشمند تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‏‌المللی است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با اشاره به نتایج تحلیل‌های انجام شده در گروه علم سنجی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام یادآور شد: نتایج این بررسی نشان داد جمهوری اسلامی ایران در ۲۰ سال اخیر ( ۱۳۹۶-۱۳۷۶) با متوسط رشد سالانه ۲۱.۶۲ درصد بالاترین نرخ رشد را در دنیا داشته است ضمن آنکه گزارش ۲۴ ژانویه ۲۰۱۸ مؤسسه نیچر ایندکس NATURE INDEX حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران در دهه اخیر با ۲۲ درصد نرخ رشد سالانه در مقایسه با سایر کشورهای جهان، بزرگترین جهش علمی را در حوزه‏‌های علوم، فنی و مهندسی را داشته و توانسته است مقام نخست را در جهان کسب کند.

وی خاطر نشان کرد: بررسی رشد کمیت تولید علم دنیا بر اساس پایگاه استنادی وب آو ساینس (ISI) نشان می‌دهد کمیت تولید علم دنیا در سال ۱۹۹۷ از یک میلیون و ۳۰۳ هزار و ۵۳۴ مورد به ۲ میلیون و ۷۰۱ هزار و ۶۱۷ مورد در سال ۲۰۱۷ افزایش یافته و به عبارتی در طول ۲۰ سال دو برابر شده است.

دهقان یادآور شد: نتایج نشان می‌‏دهد از میان کشورهای اسلامی در ۲۰ سال قبل تنها سه کشور ترکیه ( با رتبه ۳۰) ، مصر( رتبه ۴۱) و عربستان ( رتبه ۴۷ ) در میان ۵۰ کشوری که بیشترین کمیت علم دنیا تولید می‌کنند،حضور داشته‌اند. جایگاه جمهوری اسلامی ۵۴ بوده است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر پس از گذشت ۲۰ سال، در ۲۰۱۷، تعداد ۷ کشور اسلامی در لیست ۵۰ کشور برتر تولید کننده علم قرار گرفته‌‏اند، اظهار کرد: کشورهای ایران و ترکیه در زمره ۲۰ کشور برتر دنیا و به ترتیب در جایگاه‌های۱۶ و ۱۸ دنیا قرار گرفته‌اند.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام سهم جمهوری اسلامی ایران در تولید علم در سال ۱۳۷۶ را برابر با ۰.۰۷۵ درصد دانست که این میزان در سال ۱۳۹۶ به ۱.۸۳ درصد رسید و با حدود ۲۵ برابر افزایش از جایگاه ۵۴ در دنیا به جایگاه ۱۶ جهانی ارتقاء یافت.

وی با تاکید بر اینکه سهم تمامی کشورهای اسلامی در تولید علم در ۲۰ سال گذشته را از ۱.۴ درصد به ۸.۲ درصد افزایش یافته است، گفت: سایر کشورهای اسلامی نیز ازجمله مالزی جایگاه ۲۷ ، عربستان ۳۴ ، مصر ۳۷ ، پاکستان ۳۸ و اندونزی در جایگاه ۴۳ قرار دارند.

دهقان به بیان وضعیت رشد تولیدات علمی ایران در طول ۲۰ سال اخیر ( ۱۹۹۷-۲۰۱۷) یا ( ۱۳۹۶-۱۳۷۶) پرداخت و گفت: بررسی‌‏ها نشان می‌‏دهد میزان افزایش تولید علم دنیا درطول ۲۰ سال مذکور برابر با ۲.۱ درصد برابر شده و این در حالی است که میزان رشد سالانه تولید علم دنیا در این مدت ۳.۷ درصد بوده است.

به گفته وی این در حالی است که میزان تولید علم ایران در این ۲۰ سال از ۹۸۳ مقاله به ۴۹ هزار و ۶۹۶ مدرک افزایش یافته و در واقع بیش از ۵۰ برابرافزایش داشته است.

دهقان با مقایسه ایران با کل کشورهای دنیا در حوزه تولیدات علمی افزود: نتایج این تحلیل نشان می‌‏دهد این میزان بالاترین میزان افزایش در سطح دنیا است به گونه‌ای که در میان کشورهای اسلامی مالزی با ۲۷.۳۷ برابر، پاکستان با افزایش ۲۲.۸۷ برابر، عربستان صعودی با افزایش ۱۰.۹۷ برابر، ترکیه با افزایش ۸.۷۸ برابر و مصر با افزایش ۶.۸۲ برابر در میان ۵۰ کشور برتر دنیا از نظر تولید علم قرار دارند.

دهقانی خاطر نشان کرد: نتایج نشان می‌‏دهد میزان متوسط رشد تولید علم سالانه در طول ۲۰ سال مورد بررسی برای جمهوری اسلامی ایران برابر با ۲۱.۶۲ درصد، کشورهای مالزی ۱۷.۹۴ درصد، پاکستان ۹.۱۶ درصد، ترکیه ۱۱.۴۲ درصد و عربستان سعودی ۱۱.۷۲ درصد بوده است.

وی با بیان اینکه میانگین رشد سالانه کشورهای دنیا در ۲۰ سال اخیر برابر با ۳.۷ درصد و برای کل کشورهای اسلامی ۱۲.۸۴ درصد است، ادامه داد: میزان متوسط رشد سالانه تولید علم کشورهای اسلامی در ۲۰ سال اخیر حدود ۳.۵ برابر متوسط دنیا است. از این ‏رو، جمهوری اسلامی ایران با میانگین ۲۱.۶۲ درصد رشد سالانه در طول ۲۰سال اخیر بالاترین میزان رشد تولید علمی در دنیا را داشته است.

افزایش سهم و جایگاه بین‌المللی ایران در تولید علم برتر

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام اضافه کرد: آخرین اطلاعات استخراج شده از پایگاه شاخص‌های اساسی علم آی.اس.آی (ISI-ESI) نشان می‌دهد تعداد مقالات برتر کشور در سال ۲۰۱۱ برابر با۸۵ مورد بوده که درسال ۲۰۱۲ به ۹۸ مورد و در سال ۲۰۱۳ به ۱۲۹ مورد رسیده است. در سال ۲۰۱۴ این تعداد افزایش یافته و به ۱۷۰ مورد رسید.

وی با بیان اینکه تعداد مقالات یک درصد برتر کشور در سال ۲۰۱۵ به ۲۱۵ مورد، در سال ۲۰۱۶ به ۳۲۸ مورد و در سال ۲۰۱۷ به ۴۳۴ مقاله رسیده است، اظهار کرد: میزان افزایش رشد این مقالات در دو سال اخیر نیز قابل توجه است.

دهقان با بیان اینکه بر همین اساس در سال ۲۰۱۷ رتبه تولید علم برتر کشور به ۲۰ رسیده است، یادآور شد: این در حالی است که رتبه تولید علم کشور در سال ۲۰۱۲ برابر با ۳۷ بود که نشان دهنده ارتقاء۱۷ پله‌ای کشور در سطح بین‌المللی است. همچنین سهم تولید علم برتر کشور در سال ۲۰۱۷ نیز به ۷۳/۲ درصد رسیده است.

وی افزود: این در حالی است که سهم تولید علم کشور از کل تولید علم دنیا در سال ۲۰۱۷ نزدیک به ۱.۸۳ درصد است که در مقایسه با تولید علم برتر کشور نوید خوبی برای ارتقاء سهم کیفی علم کشور است.

به گفته این مقام مسوول تولید علم برتر دنیا شامل یک درصد از علمی می‌شود که بر مبنای شاخص تعداد استنادها مشخص می‌‏شود. یک درصد از علم دنیا ۱۸ درصد از استنادهای دنیا را دریافت می‌کند و سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری نیز بر مرجعیت علم بین‌الملل تاکید ویژه‌ای دارد.

وضعیت ایران در شاخص "هرش" (H-index)

دهقان با اشاره به وضعیت ایران در شاخص "هرش" یا H-index گفت: شاخص "هرش" یکی از متغیرهای مهم در تعیین کیفیت تولید علم است که برای ارزیابی عملکرد علمی پژوهشگران، دانشگاه‌‏ها و کشورها استفاده می‌‏شود.

وی با تاکید بر اینکه شاخص هرش به صورت همزمان کمیت یا تعداد مقالات و نیز کیفیت آنها با توجه به میزان اثرگذاری آنها براساس شاخص استنادهای دریافتی محاسبه می‌شود، افزود: اطلاعات استخراج شده از پایگاه شاخص‏‌های اساسی علم آی.اس.آی (ISI-ESI) نشان می‌‏دهد شاخص هرش جمهوری اسلامی ایران در فاصله زمانی ۲۰۱۲ الی ۲۰۱۷ از ۱۳۲ به ۲۳۹ افزایش یافته که نشان دهنده توجه پژوهشگران کشور به کیفیت تولید علم به طور همزمان با کمیت آن است.

سرپرست پایگاه استنادی ISC با بیان اینکه کمیت تولید علم در طی سالیان گذشته به عنوان مهمترین معیار برای سنجش رشد و توسعه علمی مورد توجه قرار گرفته است، اظهار کرد: این در حالی است که معیارهایی چون "کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان"، "بهینه سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور"، "تحقق دانشگاه‌های اسلامی مبتنی بر مبانی و ارزش‌های اسلامی"، "افزایش درک اجتماعی از توسعه علم و فناوری"، "افزایش اثربخشی اقتصادی دانشگاه‌ها" و" تحول در تعاملات دانشگاه‌ها" محورهای اصلی سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری بوده است.

وی با بیان اینکه تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش‌های اسلامی هسته اصلی این سیاست‌های کلان علم و فناوری هستند، خاطر نشان کرد: یکی از شاخص‌های حرکت به سمت مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران که اولین بند از سند سیاست‌های کلان علم و فناوری است کیفی بخشی به پژوهش‌های علمی انجام شده و دستیابی هر چه بیشتر دانشمندان کشور به منابع هسته است.