مهدی بهلولی *
نوروز، فرصت مناسب برای آموزش محیط‌زیستی
تجربه، یکی از روش‌های یاددادن آموزههای مفید به دانش‌آموزان است. بنابراین اگر بنا دارید فردی مطلبی را فرابگیرد، باید به او اجازه تجربه آن را بدهید. این در حالی است که اکنون اکثر آموزش‌ها به‌صورت تئوریک است. بنابراین می‌توان از زمان استفاده بهتری کرد تا آموزش جنبه‌های عملی بیشتری پیدا کند.
در سال‌های اخیر از برخی از دانش‌آموزان درخواست شده که در تعطیلات نوروز یک درخت بکارند. والدین معمولا همراه با فرزندانشان این کار را انجام می‌دهند و این به‌نوعی تجربه ملموس دانش‌آموزان برای آشنایی با موضوع درختکاری و اهمیت مسائل محیط‌زیستی است. در ایام نوروز بسیاری از مردم به مسافرت رفته و بسیاری دیگر نیز قصد گردش در تهران را می‌کنند.
در تهران و شهرستان‌ها موزه‌های فراوانی وجود دارند اما تعداد موزه‌ها و جایگاه آنها میان مردم آنچه باید باشد، نیست و به میزان کافی به مردم معرفی نشد‌ه‌اند. در هر صورت این موزه‌ها در مراکز استان‌ها در ایران وجود دارند و به‌عنوان مثال اگر به مناطق لرستان یا کردستان بروید در مرکز استان‌ها موزه‌های بومی و محلی وجود دارد. به این صورت گردشگران با فرهنگ و ادبیات آن منطقه آشنا می‌شوند و آشنایی عینی مختصر و خوبی را به گردشگر و از جمله دانش‌آموزان گردشگر می‌دهد .
آموزش تاریخ در موزه‌ها
در هنگام آموزش تاریخ باید به بحث موزه‌های تاریخی توجه شود و متاسفانه در حال‌حاضر توجهی به این موضوع ندارند. بنابراین آموزش و پرورش برای آموزش تاریخ باید دانش‌آموزان را به موزه‌های تاریخی و به‌منظور آموزههای علمی به موزه‌های علمی ببرد و این روشی مرسوم در آموزش و پرورش دنیا و غرب است. به‌عنوان مثال در ارتباط با مسائل زیست‌شناسی، موزه‌های علمی مکان‌های بسیار مناسبی هستند تا دانش‌آموزان در آنها بتوانند از فسیل های بازسازی‌شده دایناسورها و حیوانات متفاوت بازدید کنند و توضیحات معلمان خود را در ارتباط با آنها بشنوند. این روش آموزشی در آموزش و پرورش کشورهای غربی و پیشرفته مدت‌هاست که وجود دارد و جای آن به معنای واقعی در آموزش و پرورش کشور خالی است و بازدید از موزه‌های تاریخی در آموزش کشور جایگاهی ندارد .
تفریحات فرهنگی خانواده‌ها
در ایام تعطیلات خانواده‌ها می‌توانند از بُعد تفریحی گردش خود کم کرده و به بعد فرهنگی آن بیفزایند. دولت و مسئولان کشور باید به این مهم توجه و فضا را برای دسترسی شهروندان هرچه بهتر فراهم کنند. بنابراین گردش‌های نوروزی زمان بسیار مناسبی است تا خانواده‌هایی که به شهر‌های مختلف می‌روند جنبه‌های علمی-فرهنگی آن شهر را نیز در نظر بگیرند و فرزندان خود را با موزه‌های آنها آشنا کند. در آموزش و پرورش قانون زرین یادگیری وجود دارد و اساس آموزش فردی تجارب شخصی است.
بهترین روش یادگیری تاریخ به گونه‌ای که در ذهن می‌ماند، موزه‌های تاریخی است. اکنون دانش‌آموزان از علم تاریخ تنها نا‌م‌بردن سلسله‌های پشت سر هم را فرامی‌گیرند و به دانستن اسم آنها اکتفا و آنها را حفظ می‌کنند. بنابراین دانش‌آموزان به‌درستی نمی‌دانند هر دوره چه صنعت، فرهنگ و عقاید و باورهای فرهنگی و سیاسی داشته‌اند یا در اجتماع آنها چه گذشته است. این مسائل تا حدود زیادی در موزه‌ها قابل مشاهده است و برای دانش‌آموزان عینیت دارد. بنابراین سبب یادگیری عمیق‌تر، پایدارتر و اثرگذارتر مفاهیم کتب درسی برای آنها می‌شود .
تقویت هویت ملی
در این زمینه می‌توان بحث هویت ملی را نیز در نظر گرفت، اگر موزه‌ها پربار باشند و بر کار آنها نظارت مستقیم و اصولی وجود داشته باشد هر موزه در هر استان جنبه‌های ملی و بومی را به نمایش می‌گذارد و این موضوع به تقویت هویت ملی در میان دانش‌آموزان و کودکان بسیار کمک می‌کند. متاسفانه تقویت هویت ملی در آموزش و پرورش ما یک مشکل حل‌نشده است. از سوی دیگر مسائل محیط‌زیستی امروز یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جامعه ماست و مسائل زیست‌محیطی مانند آب و محیط‌زیست از مسائل مهم در دوره حاضر است. بحران آب مساله‌ای جدی است، زیرا رودخانه‌ها اکنون آلوده هستند و در کنار دریاها نیز پر از زباله است و تمام این مسائل به محیط‌زیست آسیب می‌رساند. میزانی از اطلاعات در ارتباط با مشکلات محیط‌زیستی در کتاب‌های درسی آمده است، اما به‌نظر یادگیری زمانی برای فرد پایدار، عمیق و اثرگذار می‌شود که به‌شخصه با آن برخورد کند. در ایام نوروز مسئولان کشور می‌توانند در مناطق مختلف به آموزش شهروندان و کودکان کمک کنند و طریقه برخورد با محیط‌زیست را به آنها بیاموزند. این آموزش‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که فرد اهمیت حفاظت از محیط‌زیست را دریابد و اگر فرهنگ مناسب استفاده از آب را نداشته باشیم در این صورت اتفاقات مخربی روی می‌دهد. به‌عنوان مثال مستندی به نام مادرکشی به واقع نشان می‌دهد که مصرف بیرویه آب در ایران در سال‌های اخیر و چند دهه گذشته می‌تواند برای مردم آسیب‌زا باشد و امنیت ملی، سیاسی و فرهنگی ما را به خطر بیندازد. استفاده بیرویه از آب‌های زیرزمینی بسیار بیرویه به فرونشست زمین در مناطق مختلف انجامیده و خطرات زیست‌محیطی را برای ایران به‌همراه دارد .
برنامه‌های دوستدار محیط‌زیست
نوروز فرصت مناسبی است تا مسئولان مملکتی در مقاطع متفاوت بتوانند برنامه‌های دوستدار محیط‌زیستی را به اجرا دربیاورند. به‌عنوان مثال سازمان هلال احمر با توجه به گستردگی خود قادر است فضایی دوستدار طبیعت را در محیط‌های طبیعی ایجاد کند تا در مناطقی که احتمال حضور گردشگری در آنها بیشتر است، اطلاعات و آگاهی‌های لازم محیط‌زیستی به شهروندان و کودکان داده شود .
نقش خانواده مهم‌تر از مدرسه
در آخرین تحقیقات آموزشی ثابت شده نقش خانواده به مراتب از مدرسه و آموزش و پرورش مهم و بیشتر است. در واقع دانش‌آموزان در زمان کودکی و پیش از ورود به مدرسه در پنج، شش سال ابتدای زندگی خود به میزان بیشتری از خانواده اثر گرفته و نقش می‌پذیرند. هنگامی که کودک به مدرسه می‌رود نیز ساعت‌های بیشتری در خانه حضور دارند تا مدرسه و حضور او در مدرسه به چند ساعت خلاصه می‌شود و ساعات اندکی را کنار معلمان خود حضور دارد. در نهایت به‌دلیل حضور بیشتر او در خانه، خانواده نقش بسیار بیشتری در تربیت او دارد.
در ایام نوروز که مدارس تعطیل و دست آموزش و پرورش به‌نوعی از دانش‌آموزان کوتاه است و ساعات دانش‌آموز در اختیار مدرسه نیست، نقش خانواده بسیار پررنگ‌تر از قبل می‌شود. بنابراین اعضای خانواده می‌توانند در ارتباط با مسائل تاریخی، زیست‌محیطی و فرهنگی به کودکان آموزشهای لازم را بدهند. این آموزش‌ها با محوریت خانواده به دانش‌آموزان داده می‌شود و آنها به‌نوعی مدرس دانش‌آموز برای آموزههای تاریخی و محیط‌زیستی هستند. علاوه بر این جو صمیمی خانواده به آموزش بهتر این آموزه‌ها کمک بسیار زیادی می‌کند .
منبع: آرمان
* کارشناس آموزش
ارسال دیدگاه