چهارشنبه سوری آنچه بود، آنچه شد

طبق اعلام سازمان پزشکی قانونی، در حوادث چهارشنبه‌سوری سال گذشته ۱۶ نفر جان باختند، ۳۰ نفر معلول و ۵۰۰ نفر نیز راهی بیمارستان‌ها شدند. این در حالی است که در حوادث چهارشنبه سوری سال ۹۴ تعداد ۱۷ نفر در کشور جان خود را از دست داده‌اند که همگی آنان مرد بودند.

۸۰ درصد سوانح چهارشنبه‌سوری مربوط به نوجوانان است

بررسی‌های آماری در ارتباط با حوادث چهارشنبه سوری و نوع مصدومیت آسیب‌دیدگان، نشان می‌دهد که اغلب آسیب دیدگان در حوادث این شب را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند طوری که افشین ‌استوار رئیس دفتر بیماری‌های غیرواگیردار وزارت بهداشت گفته است بیشترین موارد حادثه در تهران رخ داده اما به نسبت جمعیت استان‌ها باید گفت که استان‌های غربی، کردستان، آذربایجان غربی و همدان بیشترین سوانح را داشتند. بیشتر سوانح مربوط به نوجوانان است که بیش از ۸۰ درصد را تشکیل می‌دهد.

۳۵ درصد آسیب‌دیدگان دانش‌آموزان هستند

پیرحسین کولیوند سرپرست سازمان اورژانس کشور نیز با اشاره به اینکه بیشترین آسیب‌ها در چهارشنبه آخر سال اتفاق می‌افتد به پانا می‌گوید ۹۱ درصد مصدومیت‌ها در شهرها اتفاق می‌افتد و ۳۵ درصد آسیب‌دیدگان از دانش‌آموزان هستند که طبق آمار ۵۶ درصد این مواد محترقه از دست‌فروشان تهیه می‌شود.

کاهش ۵۰ درصدی مصدومان در سال گذشته

البته پیرحسین کولیوند گفته است که تعداد مصدومان سرپایی کل کشور ۲ هزار نفر بود که نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد و تعداد مصدومان بستری ۶۰۰ نفر در کل کشور بود که این تعداد نسبت به سال گذشته ۲۹ درصد کاهش داشت.

سوختگی در ایران پوشش بیمه‌ای ندارد

با وجود آمار بالای سوختگی در ایران پوشش بیمه‌ای مناسب و امکانات مطلوب برای درمان سوختگی در کشور وجود ندارد. مصطفی ده‌مرده‌ای رئیس بیمارستان سوختگی شهید مطهری درباره هزینه‌های درمان مصدومین حوادث چهارشنبه سوری گفته است که بیمه‌ها پوشش مناسبی نسبت به هزینه‌های درمان سوختگی ندارند به این ترتیب که درمان یک درصد سوختگی در بخش خصوصی ۵ میلیون تومان هزینه دارد در بیمارستان‌های دولتی درمان هر یک درصد سوختگی ۲ میلیون تومان می‌شود که هم اینک این پول از محل طرح تحول نظام سلامت پرداخت می‌شود. به عبارتی عمل جراحی سوختگی که ۱۰ میلیون تومان تعرفه دارد ۶ درصد آن یعنی ۶۰۰ هزار تومانش را بیمار پرداخت می‌کند و مابقی از سوی منابع طرح تحول نظام سلامت پرداخت می‌شود.

اما چهارشنبه‌سوری که با نام‌های جشن چهارشنبه پایان سال نیز شناخته می‌شود یکی از جشن‌های ایرانی است که در آخرین شب چهارشنبه سال (از غروب سه‌شنبه) برگزار می‌شود. چهارشنبه‌سوری از دو واژه چهارشنبه و سور به معنای جشن و شادی ساخته شده ‌است و طبق آیین باستان در این روز آتش بزرگی برافروخته می‌شود که تا صبح زود و برآمدن خورشید روشن نگه داشته می‌شود. این مراسم معمولا در بعد از ظهر زمانی که مردم آتش روشن می‌کنند و از روی آن می‌پرند، آغاز می‌شود و در زمان پریدن می‌خوانند: «زردی من از تو، سرخی تو از من». این جمله نشانگر مراسمی برای تطهیر و پاک‌سازی است که واژه «سوری» به معنی «سرخ» به آن اشاره دارد. به بیان دیگر مردم خواهان آن هستند که آتش تمام رنگ پریدگی و زردی، بیماری و مشکلاتشان را بگیرد و به جای آن سرخی و گرمی و نیرو به آن‌ها بدهد.

سنت‌‌های چهارشنبه‌سوری به شکل هنجارشکنانه و نامطلوب تغییر کرده است

اما سال‌هاست که بسیاری از مردم به شکل دیگری از مراسم چهارشنبه‌سوری استقبال می‌کنند، چهارشنبه‌های آخر سالی که دیگر زیبا نیست و اکنون به چهارشنبه‌هایی پر از صدای ترقه و انفجار تبدیل شده است که نتیجه آن فقط نگرانی خانواده‌هاست البته کارشناسان معتقدند که بخش قابل توجهی از آسیب‌های چهارشنبه که ناشی از تغییراتی است که در این آیین شکل گرفته، با رعایت اصول ایمنی و نظارت هرچه بیشتر خانواده‌ها قابل پیشگیری است. محمدرضا ایمانی پژوهشگر حوزه علوم اجتماعی که معتقد است آیین چهارشنبه سوری که سالیان طولانی در کشور برگزار می‌شده اکنون تغییر کرده و به پانا می‌گوید: این آیین هم‌اکنون به شکل نامطلوب و هنجارشکنانه در جامعه بروز کرده است در صورتی که ما سنت‌ها، آیین‌ها و فرهنگ‌های خاصی در کشور داریم که هر کدام از آن‌ها دارای ریشه‌های تاریخی است و برخی از آن‌ها ماندگاری و مانایی بیشتری نسبت به بقیه داشته‌اند. امروز اثری از جشن مهرگان در کشور نمی‌بینیم اما نوروز همچنان پابرجاست. علاوه بر این برخی از سنت‌ها همچون شب یلدا و چهارشنبه‌سوری نیز هنوز پابرجاست و موضوعی که باعث شده این مراسم ماندگار شوند، تعلق خاطر مردم به این مراسم بوده است.

این استاد دانشگاه همچنین می‌گوید هر یک از مراسم‌های آیینی که در ایران وجود دارد کارکردهایی دارد که این کارکردها در طول تاریخ اثرگذار بوده است. به عنوان مثال در نوروز همه خانواده‌ها معتقد بودند که باید تا چهارشنبه پایان سال تمام کارهای مربوط به آمدن سال جدید را انجام دهند تا به نیکی، آمدن سال جدید را جشن بگیرند. بنابراین از رسومی همچون خانه‌تکانی و زیارت اهل قبور در پنج شنبه آخر سال که همچنان وجود دارد به عنوان یک اتفاق خوب یاد می‌شود.

ایمانی که معتقد است سنت‌های مربوط به آیین تاریخی چهارشنبه سوری دستکاری یا محدود شده است، می‌گوید: نبود نشاط اجتماعی از دلایل دخیل در تغییر آیین چهارشنبه سوری است چرا که ما مردم خوشحال و شادی نیستیم. مراسمی هم که می‌توانستیم در کنار آن احساس شادی کنیم اما بنا به دلایل مختلفی با آسیب‌هایی مواجه شده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه از مراسم چهارشنبه سوری فقط اسمی باقی مانده است، گفت: خانواده‌ها دیگر مثل گذشته با اطمینان خاطر در کوچه‌ها آتش روشن نمی‌کنند و خبری از مراسم قاشق‌زنی در سطح شهر وجود ندارد. این مراسم را نمی‌بینیم و به جای آن فقط ترقه و نارنجک و ... جایگزین شده است. در واقع می‌بینیم مراسم چهارشنبه‌سوری به سمت وسایل خطرناک هدایت شده است در حالی که باید خودمان این مراسم را به سمت مراسمی شاد هدایت می‌کردیم.

ایمانی راهکار احیای مراسم چهارشنبه‌سوری را هماهنگی مراکز تأثیرگذار از جمله وزارت ارشاد و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می‌داند و معتقد است که این مراکز تاکنون نسبت به این موضوع بی‌توجه بوده‌اند.

البته بسیاری معتقدند اجرای برنامه‌های شاد نظیر نورافشانی، موسیقی‌های سنتی و نمایش می‌تواند جمع زیادی از مردم را در آئین چهارشنبه سوری گردهم آورد و تا زمانی که یک روش سالم مبتنی بر ترویج فرهنگ مناسب جایگزین شیوه‌های کنونی نشود، همچنان چهارشنبه آخر سال با ترس و نگرانی خانواده‌ها به پایان می‌رسد و باید برای جلوگیری از این آسیب‌ها، نشاط در جامعه افزایش یابد. حجت نظری عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران نیز چهارشنبه سوری را مراسمی می‌داند که مورد غفلت تصمیم‌گیران دولتی و مدیریت شهری قرار گرفته و آنطور که باید در این زمینه اقدامی نشده است.

اختصاص بودجه به نشاط اجتماعی برای اولین بار

نظری با بیان اینکه برای ایجاد نشاط و سرگرمی در جامعه کار چندانی نشده است، می‌گوید: از آنجا که نوجوانان و جوانان ایرانی سرگرمی نداشته‌اند و جایی نبوده که بتوانند هیجان خود را تخلیه کنند یا به نشاط و سرگرمی برسند متأسفانه هیجان خود را از طریق کارهای خطرناکی در مراسمی همچون چهارشنبه آخر سال خالی می‌کنند.

این عضو شورای شهر تهران در خصوص اقدامات کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر در راستای افزایش نشاط اجتماعی به پانا می‌گوید: یکی از اتفاقاتی که توسط کمیسیون فرهنگی و اجتماعی برای سال ۹۷ افتاده این است که برای اولین بار ردیف بودجه‌ای تحت عنوان نشاط اجتماعی در بودجه سال ۹۷ شهرداری تهران تعیین شده است. امیدواریم در سال آینده با اهتمام ویژه مجریان در شهرداری تهران فضا به شکلی رقم بخورد که برنامه‌های این بخش عملیاتی شود.

وی می‌افزاید: رقمی که برای نشاط اجتماعی در تهران در نظر گرفته شده ۵ میلیارد تومان است و پیش‌بینی می‌کنیم این رقم افزایش یابد ضمن اینکه برنامه‌های دیگری هم از سوی کمیسیون فرهنگی شورای شهر به شهرداری ارائه شده که منتظریم جزئیات آن بررسی و سپس اعلام شود.