سید حسین موسویان*
چهار سفر مهم در مورد آینده برجام و منطقه
سه موضوع برجام، موشک و نقش ایران در منطقه، از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی اروپا، ایران و امریکا و متحدین کلیدی ترامپ یعنی اسرائیل و عربستان است. در حالی که اروپا خواستار حفظ برجام و مهار نفوذ منطقه و توان موشکی ایران است، استراتژی کاخ سفید و متحدینش مبتنی بر نابودی برجام، توان موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران و تغییر رژیم در تهران است. این در حالی است که ایران هم به دنبال تقویت توان موشکی - دفاعی و جایگاه منطقه‌ای خود همراه با حفظ برجام است.
ایالات متحده و سه کشور اروپایی، چند روز پیش در بیانیه‌ای مشترک، با اشاره به گزارش سازمان ملل، «عدم پایبندی ایران» به تحریم‌های تسلیحاتی یمن را محکوم کردند. این بیانیه یک روز پس از آن منتشر شد که روسیه پیش‌نویس قطعنامه بریتانیا در مورد یمن و ایران را وتو کرد. این چهار کشور در بیانیه خود مدعی شدند اقدامات ایران «تهدیدی جدی را متوجه صلح و ثبات در منطقه کرده است.»
این بیانیه در شرایطی منتشر شد که ترامپ چند هفته پیش از آن رسماً اعلام کرد که اگر کنگره و اروپا چهار شرط او برای تغییر برجام را عملی نکنند، او از برجام خارج خواهد شد. خردادماه سال آینده رئیس جمهوری امریکا باید در مورد تهدید خود، تمدید یا عدم تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران، یعنی مرگ یا حیات برجام، تصمیم‌گیری کند. استنباط من از اوضاع داخلی امریکا این است که احتمال تصویب لایحه‌ای در مورد تغییر برجام در کنگره ضعیف است چون دموکرات‌ها زیر بار نمی‌روند.
فرانسه اینک در گفت‌وگوهای خود با امریکا و ایران درمورد برجام و موضوعات منطقه‌ای و موشکی، نقش رهبری اتحادیه اروپا را ایفا می‌کند، ضمن اینکه اروپایی‌ها هم بشدت مشغول لابی در واشنگتن برای حفظ برجام هستند.ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه در سفر به تهران در مورد چهار شرط دونالد ترامپ برای تغییر برجام و موضوعات منطقه‌ای با مقامات ایران گفت‌وگو خواهد کرد. اما زمانبندی پاریس برای اعزام وزیر خارجه‌شان به تهران حساب شده است و نتیجه گفت‌وگوهای او در تهران تأثیر مهمی بر تحولات در پیش‌رو خواهد داشت. زیرا همزمان با سفر وزیر خارجه فرانسه به تهران، بنیامین نتانیاهو به واشنگتن سفر می‌کند تا در اجلاس سالیانه کمیته روابط امریکا و اسرائیل موسوم به ایپک، سخنرانی کرده و با مقامات عالیرتبه امریکا گفت‌وگو کند.
اجلاس سالیانه ایپک در واقع کنگره جهانی صهیونیست‌ها است که سالیانه در واشینگتن برگزار می‌شود و هر ساله یک لشکر ۳-۲ هزار نفره از افراد بانفوذ جهانی شامل کلیدی‌ترین عناصر صهیونیسم بین‌الملل از سراسر جهان در کنار شخصیت‌های کلیدی امریکا، در این اجلاس شرکت می‌کنند.
امسال هم قاعدتاً نتانیاهو، ترامپ و مایک پنس، معاون رئیس‌جمهوری امریکا از مهم‌ترین سخنرانان اجلاس هستند. قابل پیش‌بینی است که برجام و نقش منطقه‌ای ایران، مهم‌ترین موضوع گفت‌وگوهای نتانیاهو در واشنگتن خواهد بود. اما نکته مهم‌تر اینکه صدها شخصیت برجسته صهیونیست از سراسر جهان در طول یک هفته، در گفت‌وگو با کاخ سفید، وزارت خارجه، پنتاگون، کنگره، اندیشکده‌ها و رسانه سعی خواهند کرد واشینگتن را علیه ایران شخم بزنند.
دو هفته بعد از اجلاس کنگره جهانی یهود و رایزنی‌های نتانیاهو، محمد بن سلمان به امریکا سفر خواهد کرد. او همیشه دست پر به کاخ سفید می‌رود. این بار هم او یک بسته حدود صد میلیارد دلاری خرید نیروگاه‌های هسته‌ای از امریکا را در جیب خود دارد. محور اصلی مذاکرات بن سلمان در مورد ایران خواهد بود. هدف او این است که یا واشنگتن صنعت هسته‌ای مشابه ایران شامل غنی‌سازی و آب سنگین را بپذیرد و یا اینکه با لغو برجام به مقابله با این صنعت در ایران بپردازد. در هر صورت این سه واقعه مهم، اوج تلاش‌های ضدایرانی اسرائیل، نئوکان‌های امریکا و محور عربستان- امارات خواهد بود تا زمینه لازم برای خروج امریکا از برجام و اقدامات عملی بیشتر و گسترده‌تر امریکا علیه ایران از جمله اعمال تحریم‌های گسترده جدید و مقابله با نقش منطقه‌ای ایران را فراهم کنند.
کمتر از یک ماه بعد از این سه واقعه، امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه وارد واشنگتن خواهد شد. بین سران کشورهای اروپایی، فعلاً ماکرون بهترین و نزدیک‌ترین روابط را با ترامپ دارد. با اطمینان می‌توان گفت که نتانیاهو بین کل سران کشورهای جهان و ماکرون بین کل سران کشورهای غربی، تأثیرگذارترین فرد روی ترامپ هستند. در جریان سفر شهریور گذشته حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان به نیویورک، این ماکرون بود که برای دیدار رؤسای جمهوری امریکا و ایران تلاش کرد، ترامپ پذیرفت و دعوت کرد اما روحانی نپذیرفت. یک مقام وزارت خارجه امریکا چند روز پیش تصریح کرد که ترامپ از ادامه تعلیق تحریم‌های هسته‌ای درماه خردادماه خودداری خواهد کرد که این به معنی مرگ برجام خواهد بود. با این وجود، نتیجه مذاکرات ماکرون و ترامپ نقش تعیین کننده‌ای در سرنوشت برجام خواهد داشت زیرا تقریباً دو هفته بعد از سفر وی، ترامپ باید در مورد ادامه تعلیق تحریم‌های هسته‌ای یا توفق آن تصمیم‌گیری کند.
اوضاع داخلی واشینگتن همچنان آشفته است. وزارت خارجه امریکا از نظر داخلی نیمه پاشیده است. مک مستر مشاور امنیت ملی و دستگاه شورای امنیت ملی امریکا درداخل کاخ سفید با چالش و دردسرهای مهمی مواجه شده به طوری که احتمال استعفای اوجدی است. لذا دو مدافع حفظ برجام در سیستم داخلی امریکا، دچار مشکلات داخلی هستند.
لابی اسرائیل و عربستان بشدت تلاش می‌کنند که جان بولتون جایگزین مک مستر شود. جان بولتن یکی از ضد ایرانی‌ترین چهره‌های نئوکان‌ها و متحد لابی صهیونیست‌ها، عربستان و گروهک تروریستی منافقین است.
فعلاً باثبات‌ترین قدرت مدافع حفظ برجام، ژنرال ماتیس رئیس پنتاگون است اما محور نتانیاهو-کوشنر (داماد ترامپ) تأثیر بیشتری بر ترامپ دارد. آشفتگی اوضاع داخلی در واشنگتن، کار لابی‌های ضد ایران را سهل‌تر نموده است.
از طرف دیگر نتانیاهو در تل‌آویو با پرونده جدی فساد مواجه است و همچنین محمد بن سلمان در داخل ریاض با مشکلات سهمگینی دست و پنجه نرم می‌کند. لذا این دو سیاستمدار ممکن است بخواهند با بحران آفرینی در مورد ایران، خود را در مواجهه با چالش‌های داخلی کشورشان در حاشیه امن قرار دهند.
نهایت اینکه اگر دست ماکرون از گفت‌وگوهای اروپا با ایران بویژه گفت‌وگوهای لودریان در تهران پر باشد، ممکن است بتواند کاخ سفید را در تصمیمات پیش رو تعدیل کند. لذا مناسب است تهران با توجه به این عوامل مهم، برای گفت‌وگوهای با لودریان در تهران، طرح و برنامه مناسب داشته باشد.
* متخصص امور خاورمیانه و هسته‌ای دانشگاه پرینستون امریکا
روزنامه ایران
ارسال دیدگاه