افزایش تعداد و متوسط ارزش روزانه معاملات بازار بین بانکی ریالی

به گزارش بانک مرکزی، بازار بین‌بانکی ریالی در ایران در تیر ماه سال ۱۳۸۷ بر اساس سیاست‌های پولی و اعتباری کشور و مطابق با ماده ۳۴ بسته سیاستی- نظارتی سیستم بانکی در این سال، برای انجام معاملات عمده بین بانک‌ها راه‌اندازی شد. هدف از راه‌اندازی و توسعه فعالیت این بازار، تقویت مدیریت نقدینگی بانک‌ها و تسهیل تامین مالی منابع مورد نیاز بانک‌ها در کوتاه‌مدت، برقراری انضباط پولی مناسب بانکی و اجرای مؤثرتر سیاست های پولی کشور است.

طی سال‌های فعالیت، بازار بین بانکی ریالی از استقبال قابل قبول شبکه بانکی برخوردار بوده است. تعداد اعضای فعال در بازار بین بانکی از ۱۰ بانک در سال ۱۳۸۷ به ۳۰ بانک و موسسه اعتباری در ده‌ماهه اول ۱۳۹۶ رسیده است. با افزایش تدریجی عمق بازار، معاملات بازار بین‌بانکی ریالی - که شامل سپرده‌گذاری (سپرده‌پذیری) اعضای بازار نزد (از) یکدیگر است- نیز از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است؛ به طوری‌که معاملات بازار با افزایش بیش از ۱۸۴۷ برابری، از ۱۷ فقره در سال ۱۳۸۷ به ۳۱.۴ هزار فقره در سال ۱۳۹۵ رسید. تعداد معاملات بازار بین‌بانکی ریالی در ده‌ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۶ نیز معادل ۳۱.۲ هزار فقره است.

براساس آخرین آمار موجود، متوسط ارزش روزانه معاملات بازار بین‌بانکی ریالی با افزایش قابل توجهی از ۱۵.۷ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۷ به ۱۰۷ هزار میلیارد ریال در سال ۱۳۹۵ رسید. با ادامه این روند، متوسط ارزش روزانه معاملات بازار در ده‌ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۶ به ۱۹۳ هزار میلیارد ریال افزایش یافته است.

همچنین نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی ریالی از ۲۱.۱ درصد در سال ۱۳۸۷ به ۱۴.۴ درصد در سال ۱۳۸۹ کاهش یافت و در ادامه به دلیل وجود تنگنای اعتباری بانک‌ها، نرخ سود با روندی افزایشی به ۲۷.۱ درصد در سال ۱۳۹۳ رسید. لیکن در سال‌های اخیر با مداخله موثر بانک مرکزی در بازار بین‌بانکی ریالی، روند نرخ سود بازار با کاهش مواجه شده است. با مدیریت فعالانه نقدینگی بازار (سپرده‌گذاری‌های صریح و ضمنی بانک مرکزی در بازار) و همچنین اقداماتی نظیر: کاهش نسبت سپرده قانونی و اعمال سیاست‌ تبدیل اضافه‌برداشت برخی از بانک‌ها و موسسات اعتباری به خطوط اعتباری و قرارداد سپرده‌گذاری در بازار، نرخ سود بازار بین‌بانکی ریالی با روندی کاهشی مواجه شده و از ۲۷.۱ درصد در سال ۱۳۹۳ به ۱۸.۶ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته و در ادامه به ۱۸.۸ درصد در ده‌ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۶ رسیده است.

خلاصه عملکرد بازار بین‌بانکی ریالی کشور در ده‌ ماهه اول سال ۱۳۹۶ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد در این دوره، تعداد و متوسط ارزش روزانه کل معاملات انجام شده بازار به ترتیب با ۱۶.۵ و ۶۶.۵ درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به رقم ۳۱۲۲۲ فقره با متوسط ارزش روزانه ۱۹۳ هزار میلیارد ریال رسیده است. بررسی معاملات بازار در ده‌ماهه آغازین سال ۱۳۹۶ به تفکیک سررسید معاملات بیانگر آن است که ۹۸.۳ درصد از ارزش معاملات مربوط به معاملات یک‌شبه است که با فلسفه تأمین مالی کوتاه‌مدت بازار بین‌بانکی سازگار است. نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی ریالی در ده‌ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۶ معادل ۱۸.۸ درصد است که با تداوم سیاست‌های تسهیل اعتباری، این نرخ به ۱۸.۱ درصد در دی‌ماه سال جاری کاهش یافته است.

تحلیل نرخ سود موزون ماهانه بازار بین‌بانکی ریالی در مقاطع ماهانه (مطابق با نمودار شماره۲)، بیانگر آن است که روند افزایشی نرخ سود موزون - که (به‌خصوص) از ماه‌های پایانی سال گذشته آغاز شده بود- از مردادماه معکوس شده و با روند نزولی این نرخ به ۱۸.۱ درصد در دی‌ماه سال جاری رسیده است. مضاف‌براین‌که کمترین پراکندگی نرخ‌های سود در ده‌ماهه نخست سال جاری مربوط به پنج ماه منتهی به دی است.

بانک مرکزی به عنوان تنظیم‌کننده بازار، کلیه امور مربوط به برنامه‌ریزی، سازماندهی، هماهنگی، تدوین مقررات، نظارت، کنترل و تسویه معاملات را برعهده داشته و جهت اعمال سیاست‌های پولی در بازار شرکت می‌ کند. همچنین، حمایت از نرخ سودی مشخص توسط بانک مرکزی از طریق مداخله در بازار، بر حسب شرایط بازار و مقتضیات سیاست پولی و اعتباری صورت می‌ گیرد.

در مجموع، تعمیق تدریجی و گسترش ابعاد بازار بین‌بانکی ریالی در کنار حضور موثر بانک مرکزی و مدیریت فعالانه نرخ سود بازار (به‌خصوص در سال‌های اخیر)، اهمیت نقش بازار بین‌بانکی ریالی در تامین مالی کوتاه‌مدت بانک‌ها را دوچندان نموده است.