15درصد جمعیت ایران تا 1430سالخورده می‌شود/ بحران سالمندی نداریم

محمد میرزایی در گفت و گو با خبرنگار پانا، در پاسخ به این سوال که آیا سالمند شدن جمعیت ایران، کشور را با بحران روبرو می کند، گفت: ایجاد دغدغه و نگرانی در میان جامعه کار درستی نیست. سالمندی چالشی است که دولت ها و سازمان های مربوطه باید آن را تشخیص و برای حل آن تلاش کنند.

این استاد دانشگاه با اشاره به بهبود شرایط زندگی در قرون اخیر و کاهش نرخ مرگ و میر گفت: در بستر توسعه اقتصادی - اجتماعی در دو قرن اخیر اتفاق مهمی که در بحث جمعیت شناسی افتاده و جمعیت شناسان از آن بهره می گیرند این است که در اثر توسعه بهداشت، بهبود شرایط زندگی و بهبود تغذیه، مرگ و میر به ویژه مرگ و میر نوزادان پایین می آید. به عنوان مثال در یکصد سال پیش در تهران از هر هزار نوزادی که به دنیا می آمد حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ مرگ و میر صورت می گرفت و خانواده ها از ترس از دست دادن فرزندانشان فقط به یک یا دو بچه اکتفا نمی کردند و فرزندان زیادی می آورند . این اتفاق با کاهش مرگ و میر نوزادان به تدریج فروکش کرد به طوری که در حال حاضر از هر ۱۰۰۰نوزادی که به دنیا می آیند کمتر از ۲۰ مرگ و میر روی می دهد.

وی ادامه داد: نتیجه کاهش مستمر مرگ و میر، رشد جمعیت باروری است و منجر به رشد جمعیت انفجاری می شود. این اتفاق در سال های ۵۵ تا ۶۵ در ایران شکل گرفت.

میرزایی در ادامه خاطرنشان کرد: جوامع در بستر توسعه ناگزیر شدند به تعادل جمعیتی برسند. نرخ باروری در اروپا در پاسخ به کاهش مرگ و میر در نیمه دوم قرن پایین آمد. منتهی این اتفاق در کشورهای در حال توسعه این اتفاق بعد از جنگ جهانی افتاد. در ایران در دهه ۱۳۲۰ مراکز مبارزه با سل و مالاریا ایجاد شد و از طرفی توجه به بهداشت شدت گرفت و در مقابل، رشد جمعیت انفجاری شد به طوری که از سال ۱۳۳۵ تا الان هر سال یک میلیون به جمعیت کشور افزوده شده است.

وی با اشاره به سیاست تنظیم خانواده در دهه اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران گفت: در دهه اول بعد از انقلاب تفکر تنظیم خانواده شکل گرفت با جهش باروری روبرو بودیم و شتاب رشد ۳.۹۷ و حدود ۴ درصد بود که در عرف بین المللی بی سابقه بوده است. اگر این روند ادامه پیدا می کرد هم اکنون جمعیت کشور ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون نفر بود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه پاسخ جمعیت شناختی کاهش مرگ و میر، کاهش باروری و رشد متعادل است، بیان کرد: در قرون گذشته علاوه بر اینکه نرخ زاد و ولد بالا بوده، نرخ مرگ و میر نیز بالا بوده و رشد جمعیت تا قرن هجدهم یک دهم بوده است.

رشد جمعیت در ایران منفی نیست

میرزایی با تأکید بر اینکه رشد جمعیت در ایران منفی نیست، گفت: در سرشماری سال ۹۵ رشد جمعیت ۱.۲۴ درصد بود و باید گفت که هنوز سالانه یک میلیون جمعیت به کشور اضافه می شود و هم اکنون به تعادل در جمعیت رسیده ایم اما پیامد این اتفاق این است که جمعیت از حالت جوانی خارج شده و به سمت سالخوردگی می رود.

سالخوردگی جمعیت مفهومی آماری است

این استاد دانشگاه با بیان اینکه سالخوردگی جمعیت یک مفهوم آماری است، توضیح داد: اگر بیش از ۱۵ درصد جمعیت، بالای ۶۵ سال باشد این جمعیت سالخورده به شمار می رود اما اکثر افراد به این مساله توجه ندارند و مفهوم فردی سالخوردگی را با مفهوم سالخوردگی جمعیت اشتباه می گیرند و به غلط فکر می کنند سالخوردگی جمعیت یعنی اینکه همه پیر می شوند در صورتی که اینگونه نیست.

وی ادامه داد: در حال حاضر حدود ۵۰ سال است که جمعیت کشورهای پیشرفته و صنعتی، سالخورده است یعنی بیش از ۱۵ درصد جمعیت آن ها بالای ۶۵ سال است. کشور ژاپن سالخورده ترین جمعیت دنیا را دارد به طوری که بیش از ۲۰ درصد جمعیت آن بالای ۶۵ سال است.

میرزایی تصریح کرد: وقتی بیش از ۱۵ درصد جمعیت کشور به بالای ۶۵ سال می رسد، تمام مشاهدات نشان داده که ۶۰ درصد جمعیت در سنین بالقوه فعال یعنی ۱۵ تا ۶۴ سالگی است. البته جمعیت زیر ۱۵ سال کم می شود. در سال ۶۵ جمعیت زیر ۱۵ سال کشور ۴۶ درصد بود و هم اکنون این میزان به بیش از ۲۰ درصد رسیده است اما جمعیت بالقوه فعال در دوران سالخوردگی، همان ۶۰ درصد است.

۱۵ درصد جمعیت ایران در سال ۱۴۳۰ سالخورده می‌شود

استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه جمعیت ایران در سال ۱۴۳۰ سالخورده می شود، گفت: ۱۵ درصد جمعیت کشور بالای ۶۵ سال خواهد رسید اما تمام برآوردها نشان می دهد بیش از ۶۰ درصد جمعیت در سنین ۱۵ تا ۶۴ سال هستند و جمعیت زیر ۱۵ سال ۲۰ درصد خواهد بود. بنابراین در این دوران، جمعیت فعال تغییری نمی کند و سالخوردگی بحران ندارد منتهی باید به مسایل مربوط به سالمندان توجه شود.

سالمندان را توانمند کنیم

وی با تأکید بر توانمندسازی سالمندان در کشور بیان کرد: نکته ای که در رابطه با دوران سالخوردگی اهمیت دارد این است که باید سالمندان را توانمند کنیم تا مشکلات این گروه از جامعه کمتر شود ضمن اینکه دولت نیز وظیفه دارد تا به این افراد کمک کند.

به گفته میرزایی، میزان جمعیت یا نرخ بالای رشد جمعیت بدون سیاستگذاری‌ های لازم در حوزه‌ هایی مانند آموزش، بهداشت و اقتصاد می ‌تواند زمینه ‌ای برای چالش ‌های راهبردی باشد و تنها کاری که مسئولان در این راستا می‌ توانند انجام دهند، این است که به مردم کمک و شرایط زندگی را برای آنها تسهیل کنند.