يك روز با كتاب‌هاي درسی و خالقان آن

به گزارش خبرنگار‌ پانا، آشنا شدن با مراحل تولید کتاب های درسی برای همه ما می تواند جذاب باشد. همه ما که روزگارانی را با این کتاب ها گذراندیم، روزها از لابلای اوراقشان دانه معرفت چیدیم و شب ها سر بر صفحات بازشان به خواب رفتیم. اول مهرها از بوی کتاب های نو انرژی گرفتیم و خردادها بعد از امتحان آن ها با خوشحالی گوشه ای انباری گذاشتیم.

امروز قرار است به جشن تولد کتاب های درسی برویم اما این بار همراهان مان کسانی هستند که در هستی بخشی به این یاران دانای خوش‌بیانِ بی زبان خود دستی بر آتش دارند. معلمان و مولفان و کارکنان معاونت پژوهشی آموزش و پرورش استان قزوین که امروز آمده اند تا طی بازدید از سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، انتشارات مدرسه و چاپخانه بزرگ افست مراحل تولید و چاپ کتاب های درسی را از نزدیک ببینند. رحمانی معاون پژوهشی ، انصاری معاون پرورشی و طاهرخانی معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش استان قزوین هم گروه دبیران و اساتید عضو کارگروه تخصصی اعتبارسنجی و ارزشیابی کتب نونگاشت استان را همراهی می کنند.

ایستگاه اول انتشارات مدرسه

انتشارات مدرسه که چند فروشگاه بزرگ در حوالی خيابان كريمخان دارد نخستین توقفگاه میهمانان است. مدرسه یکی از ناشران وابسته به وزارت آموزش و پرورش و یکی از بزرگترین ناشران کتاب‌های آموزشی در ایران است. این ناشر در زمینه کتابها و نشريات علمى، آموزشى، کمک آموزشى، تربيتى و مذهبى و ادبیات و نیزتولید وسایل کمک آموزشی مانند فيلم هاى آموزشى، مواد شيميايى برای انجام آزمایش، مولارژهاى آموزشى، پوستر، چارت هاى مورد نياز در سه مقطع آموزشى، نرم افزار هاى رايانه اى آموزشی و... برای کودکان و بزرگسالان فعالیت می کند.

حجت پناه معاون مدیر انتشارات مدرسه اطلاعاتی درخصوص سابقه انتشارات مدرسه و همکاری آن با آموزش و پرورش در اختیار میهمانان گذاشت. همچنین با اشاره به همکاری معلمان در تولید محتوای آموزشی گفت: زمانی که معلمان ما محتوای تولیدشده خود را در انتشارات مدرسه منتشر می کنند، به دلیل همپوشانی گروه تولید محتوای انتشارات مدرسه با گروه تولید محتوای سازمان پژوهش، این آثار می تواند در کتاب های درسی مورد استفاده قرار گیرد.

نشستی با حجت‌الاسلام محمدیان رئیس سازمان پژوهش

حجت الاسلام محی الدین بهرام محمدیان که حدود ۱۰ سال است سکان سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی را در دست دارد از آن دسته افراد مشتاق و علاقه مند است که از حضور در جلسات و بحث های طولانی با دیگران خسته نمی شود و با صبر و حوصله به صحبت های تک تک افراد گوش می سپارد و پاسخ می گوید. او ضمن خوشامدگویی به همکارانش در استان قزوین درباره برنامه "درهای باز" با اشاره به اهمیت شفاف سازی در دستگاه های اجرایی و فرهنگی گفت: برنامه درهای باز درواقع شیشه ای کردن آموزش و پرورش است. شیشه ای کردن آموزش و پرورش یعنی مردم از نزدیک با توانایی های ما آشنا شوند و در اصلاح ضعف ها به ما کمک کنند.

وی در ادامه با معرفی بخش های گوناگون سازمان پژوهش گفت: ما ۱۱۰۰ عنوان کتاب درسی داریم که در تیراژ ۱۲۰ میلیون جلد تولید میشوند. همچنین ۳۴ عنوان مجله با تیراژ ۳۵ میلیونی داریم و همین الان در حال آماده سازی کتابهای سال ۹۷-۹۸ هستیم.

در هیات میزبان هم دوراندیش مدیر دفتر تالیف کتابهای فنی حرفه ای، ناصری مدیر دفتر انتشارات و تکنولوژی آموزشی، رضاعلی مدیر ارزیابی و عملکرد و محمدی مدیر روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش در کنار محمدیان رئیس سازمان حضور داشتند.

هر یک از معلمان و مولفان که نماینده یکی از گروههای درسی در استان بودند در دیدار با محمدیان و مدیران این سازمان به طرح دیدگاههای خود درخصوص کتابهای درسی، برنامه درسی ملی، فرایند اعتبار سنجی کتاب ها، شیوه های توانمند سازی معلمان و مسائل برخی رشته های تحصیلی نظری و هنرستانی پرداختند و ضمن بیان برخی انتقادات پیشنهادهایی برای اصلاح و حل مشکلات این حوزه ارائه کردند.

به سوی افست

بعد از اتمام دیدار با رئیس سازمان پژوهش، میهمانان به سمت چاپخانه افست حرکت کردند. شركت افست در تير ماه ۱۳۳۶ آغاز به كار كرد و با ورود جديدترين تكنولوژي چاپ در آن زمان، تحول بزرگي در صنعت چاپ كشور ايجاد كرد.

از ابتداي تأسيس شركت افست مهمترين وظيفه اين شركت چاپ و صحافي كتاب‌هاي درسي و مجلات كمك آموزشي بوده و هرگاه ظرفيت توليد شركت امكان پذيرش سفارشات غير درسي را داشته ، اقدام کرده است. بعداز انقلاب نيز عمده كارهاي چاپي شركت افست مربوط به چاپ و صحافي كتابهاي درسي و مجلات رشد عمومي و تخصصي است و در كنار آن چاپ و صحافي كتابهاي متفرقه غير درسي نيز در برنامه توليد قرار دارد اما در سال ۱۳۷۱ كه شركت همشهري تصميم به انتشار روزنامه چهار رنگ گرفت با بررسي هاي انجام شده ، چاپ اولين روزنامه چهار رنگ كشور به شركت افست واگذار شد. در سال ۷۴ چاپ روزنامه ايران نيز به شركت افست سپرده شد كه از آن پس روزانه حدود ۴۴۰ هزار نسخه روزنامه ۱۶ صفحه‌اي در اين شركت چاپ مي‌شود.

سالانه حدود ۱۲۰ میلیون جلد کتاب درسی در کشور چاپ می شود که حدود ۹۰ درصد آن يعني بيش از ۱۰۰ ميليون جلد كتاب در شرکت افست چاپ می شود. دیدار با این غول صنعت چاپ کشور که تا همین چند سال پیش بزرگترین چاپخانه خاورمیانه بود برای همه میهمانان هیجان انگیز است.

سالن ليتوگرافي

بعد از اقامه نماز و صرف ناهاي در شركت افست بازديد از چاپخانه را آغاز مي كنيم. اولين مرحله چاپ در سالن ليتوگرافي اتفاق مي افتد. صالحي مدير توليد شركت افست كه در اين بازديد با ارائه راهنمايي و توضيحات همراهي مان مي كند يك قطعه زينك را به گروه نشان مي دهد و مي گويد: طرح صفحات كتاب به وسيله ليزر مستقيم روي زينك مي افتد . هر ۸ صفحه كتاب ۴ زينك در ۴ رنگ دارد.

سالن چاپ رول

كار اصلي چاپ در اين سالن و با دستگاه هاي عظيم چاپ انجام مي شود. هر يك از اين ماشين هاي بزرگ قابليت چاپ ۳۰ هزار فرم در ساعت را دارند كه به گفته صالحي فعلا با سرعت ۲۰ هزار فرم در ساعت كار مي كنند. ۶ ماشين در اين سالن وجود دارد كه هر ماشين ۱۵۰ هزار تا ۲۰۰ هزار فرم در روز چاپ مي كند.

سالن صحافي

اينجا آخر خط توليد است. جايي كه فرم هاي چاپ شده در كنار هم قرار مي گيرند، زوائد صفحات بريده مي شود و جلد كتاب روي آن قرار مي گيرد. تقريبا ۱۵ روز طول مي كشد تا هر عنوان كتاب از مرحله آغازين چاپ به مرحله پايان صحافي برسد. كتاب هاي درسي راه كوتاهي را از اينجا تا انبار شركت طي مي كنند تا پس از ورود به چرخه توزيع در روز بازگشايي مدارس صاحبان اصلي شان را پيدا كنند و تا آخر سال در طي مسير زيبا و گاه دشوار كسب دانش و تجربه با آنها همراه باشند.

توليد كتابهاي مهر ۹۷ از حالا

مدير توليد شركت افست درباره زمانبندي چاپ كتابهاي درسي مي گويد: معمولا از اول شهريور هرسال چاپ كتابهاي سال تحصيلي بعدي را آغاز مي كنيم يعني به زودي چاپ كتابهاي مهر ۹۷ در افست آغاز مي شود. چاپ كتاب هاي جديدالتاليف هم از فروردين همان سال آغاز مي شود. در سال هاي گذشته نگراني هايي درخصوص نرسيدن به موقع كتاب ها به دست دانش آموزان در آغاز سال تحصيلي وجود داشت ولي ديگر نگراني از اين بابت وجود ندارد و كتاب هاي همه پايه ها به موقع به دست مصرف كننده مي رسد.

خيرالله رحماني معاون پژوهش و برنامه ريزي آموزش و پرورش استان قزوين درباره اين بازديد مي گويد: آقاي دكتر محمديان رئيس سازمان پژوهش به حرف هاي تك تك همكاران و دغدغه هايشان در حوزه کتب نونگاشت از منظر محتوا و اجرا، شیوه های اعتبارسنجی و ارزشیابی کتب درسی، برنامه ریزی درسی، اهداف و فلسفه تغییر کتب، فرایند تولید کتب درسی و مجلات رشد و عناوین و تعداد کتب درسی گوش سپردند و پاسخ دادند. بازديد از چاپخانه افست و ديدن مراحل چاپ كتاب هاي درسي هم تجربه اي به ياد ماندني بود.

ايستگاه آخر

اينجا محوطه سبز و زيباي شركت افست است و خانم معيني كارشناس روابط عمومي سازمان پژوهش با دلنگراني مشغول تدارك سفر بازگشت است. زحمات هماهنگي و تداركات اين بازديد يك روزه بر دوش ايشان بوده و هنوز هم با دلنگراني مشغول هماهنگي خودروها براي بازگشت هستند. هيئت قزويني از همانجا خداحافظي مي كنند و به سوي شهر و ديارشان راهي مي شوند. تهراني ها هم به سمت دفتر مركزي سازمان حركت مي كنند. آنچه مي ماند خاطره يك روز است با كتاب هاي درسي و خالقان آن كه بر صفحه كتاب خاطرات ذهن ماندگار مي شود.