«کمدی انسانی» همان تراژدی از نگاهی دیگر است

محمد هادی کریمی نویسنده، تهیه کننده و کارگردان فیلم سینمایی «کمدی انسانی» در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی پانا درباره علت انجام سه مسئولیت مهم در ساخت این فیلم توسط خودش گفت: برای اینکه در ساخت «کمدی انسانی» فوت وقت نشود و این فیلم حتما ساخته شود و در تولیدش کم گذاشته نشود.، همچنین سرو شکلش همانی باشد که در سایه ی خیالم ، شکل کاملی از آن را دیده بودم تصمیم گرفتم هم تهیه کننده باشم هم نویسنده و هم کارگردان این ها باعث شد پس از نوشتن که واقعا ارادی نیست و ناگهان ذهنم از موضوعی ناخودآگاه لبریز می شود و دیگر باید آن را بزایانم و از دنیای سوژه به جهان ابژه بیاورمش، سه وظیفه ی تهیه ، کارگردانی و تدوین را هم خودم برعهده بگیرم.

وی در پاسخ به این که وجه تسمیه کمدی انسانی نیست و آیا شباهتی به کمدی الهی دانته دارد، بیان کرد:کمدی انسانی را لابد به همین نیتی که گفتید ابتدا بالزاک و سپس سارویان نویسنده ی ارمنی تبار آمریکایی برای آثار خود برگزیدند. به نظرم هر کسی که این نام را انتخاب می کند در ذهن خود تعریضی به اثر دانته دارد، البته در زمان دانته این اثر که شعر مقفایی است کمدی نام داشته و سپس کمدی الهی چند سال پس از او نام می گیرد. اگر دانته با لحنی گروتسک وار (سوک مضحکه ای) به جهان پس از مرگ دارد و قدیس ها را روانه ی دوزخ و شروران را روانه ی بهشت می کند و دوزخش از اینرو به جای تراژیک بودن رگه هایی از کمدی به خاطر این جابجایی ساکنان دوزخ و بهشت پیدا می کند، در کمدی های انسانی معمولا تراژدی های بشری از فرط رقت ، بار کمدی پیدا کرده اند.

کریمی افزود: در روی همین زمین تراژدی ها، همان کمدی هایی هستند که از زاویه ی دیگر یا اندازه نمای دیگر به آنها نگاه می شود و بالعکس. کمدی انسانی ما هم بی آنکه قصد آن را داشته باشم که خود را در عداد این بزرگان و مشاهیر قراردهم چنین کانسپتی را دنبال می کند.

وی درباره ویژگی های اثر خود توضیح داد: کمدی انسانی شخصیت های متعددی دارد. بیش از ده شخصیت که هرکدام قصه ی خود را هم در ضمن دارد، داستان فیلم در چهار دهه روایت می شود و سعی شده گرافیک تصویری فوق العاده جذابی همراه این روایت باشد و همه ی این اتفاق ها در بخش خصوصی افتاده است. بخش خصوصی ای که به خاطر تضییقات و نبود بودجه و امکانات در این سال ها اکثرا و غالبا یک داستان نه چندان پرو پیمان را در چند لوکیشن داخلی و به اصطلاح آپارتمانی به نمایش گذاشته است.

این کارگردان درباره لوکیشن های اثرش ادامه داد: در کمدی انسانی برای فیلمبرداری در لوکیشن هایی که مربوط به دهه ی چهل و پنجاه می شد، از دکور، ماکت و شهرک سینمایی تا آنجا که می‌شد پرهیز شده است، چرا که خیابان ها و نمادهای شهری دهه چهل و پنجاه در شهرک سینمایی وجود ندارد از این رو برای نماهای عمومی شهرها و خیابان ها، با در اختیار گرفتن «فاساد/نقشه بیرونی نماها»، بافت شهری آن دوره به شکل سه بُعدی ساخته شده و سپس با شبیه سازی جمعیتی (کراود سمولیشن) در فضای بیرونی این نماهای شهری که ساخته ایم، توانستیم به فضاهای مطلوب و مورد نظر برسیم .

وی با اشاره به معیارهایش در انتخاب بازیگر فیلم «کمدی انسانی» خاطر نشان کرد: معیارم در انتخاب بازیگران که خوشبختانه همه انتخاب های اولم بودند ، نزدیکی به نقش و نیز توانایی های حرفه ای شان بود. خوشبختانه تیم بازیگری کمدی انسانی بسیار قدرتمند و در عین حال همگن و همسنگ ظاهر شده است و یکدستی بازی تیم بازیگران از امتیازات آن است.

کریمی در پاسخ به این که آیا جشنواره فیلم فجر بعد از تفکیک بخش بین الملل با وجود آن که همچنان اهمیت و شور و حال خود را حفظ کرده، از کارکرد اصلی خود دور نشده است؟ گفت:مسلما بین المللی بودن این جشنواره اگر واقعا بین المللی بود می توانست جایگاه داخلی آن را هم ارتقا دهد و حالا جدا شدن این بخش، باعث افت بخش ایرانی یا داخلی اش شود که این اتفاق نیفتاده است. چرا که واقعا این بین المللی بودن به خاطر تحریم های سیاسی و نیز مقررات ممیزی خاص سینمای ایران، مانند جشنواره های بین المللی دیگر صورت نمی گرفت و عمدتا فیلم های انتخاب شده از جهان غرب همان هایی بودند که رایتشان از یک کمپانی واسط در خاورمیانه یا اروپا خریداری شده بود.

نویسنده فیلم «ایران برگر» افزود: فیلمساز مستقلی که تهیه ی فیلمش را هم خودش بر عهده داشته و از جیب خودش هزینه کرده و به جز در آسمان ها که گمان می کند خدارا دارد روی زمین دستش از همه ی امکانات رانتی و غیر رانتی کوتاه است ، جز جشنواره ی فجر دیگر کجا را دارد که اولین نمایش عمومی فیلمش را با مخاطبانی که صادقانه برایشان فیلم ساخته جشن بگیرد ؟! جایی که تنها ماشه ی شلیک استارت حرکت در مسیری که باید سال ها و سال ها پس از ساخته شدنش را طی کند، چکانده می شود و فیلم از پس داوری ها و ناداوری ها و تنبیه ها و تشویق های به حق و به ناحق ، پس از این ده روزه ی پر غوغا باید خود به تنهایی صلیب خویش را برای ماندن در حافظه ی مخاطب فعلی و داوری به دور از حب و بغض نسل بعدی، در پیچ و خم روزگاری که گاه بسیارغبار آلود و مشوه هم هست، بگذراند و «کمدی انسانی» هم فارغ از این قاعده ی کلی نیست.

وی در پایان درباره تجربه ادغام بخش نگاه نو با سودای سیمرغ عنوان کرد: به نظرم وقتی سینمای ۸ ، ۱۶ و بالاخره ۳۵ ، مسیر فیلمسازی در دهه های قبل جایش را به فیلمسازی همگان با ابزار دیجیتال داده و همه می توانند به وفور تجربیاتی با این ابزار داشته باشند، خیلی از فیلم اولی ها مثل دهه ی شصت و حتی هفتاد فیلم اولی نیستند. خیلی هایشان تله فیلم های متعدد ساخته یا برای شبکه ی خانگی کار کرده اند و به خاطر دریافت اولین پروانه ی ساخت سینمایی فیلم اولی اند نه از حیث ساختن اولین فیلم بلند شان. فیلمساز اول و چندم تفاوتی باهم به لحاظ تجربه ی کاری ندارند. ضمن اینکه یک فیلم اولی ساز که بودجه هنگفتی برای ساخت فیلمش دارد، مبسوط الید تر از فیلمساز پیشکسوتی است که جز وام فارابی بودجه ای ندارد و جز بخش فرهنگی فارابی دری به سویش گشوده نیست. اما با این همه، محک تجربه باید به میان آید و این ادغام در عمل تجربه شود تا بعد بتوان کارشناسانه تر صحبت به میان آورد.