نسبت به تئاتر عروسکی کم لطفی می شود

به گزارش خبرنگار فرهنگی پانا، پوپک عظیم پور، و همسر دکتر حمیدرضا اردلان، رئیس یونیماى ( UNIMA ) ایران در بیست و دومین کنگره جهانى یونیما و مدیر تماشاخانۀ ایران شهر است و یکی از کارگردانانی است که با نمایش «گنبد به دوش» در شانزدهمین جشنوارۀ بین المللی نمایش عروسکی «تهران-مبارک» حضور یافته است. به گفتۀ کارگردان، این اثر، که با ترکیب بازیگری، اجرای عروسک و نمایش فیلم انجام می شود برداشتی از هفت پیکر نظامی نوشتۀ سجاد طهماسبی و ترکیبی از قسمت های مختلف است که در یک قسمت پرده خوانی و یک قسمت حضور بازیگر و قسمتی دیگر مبارک است و در بخش ها مختلف این نمایش از متدهای مختلفی استفاده شده است.

عظیم پور با اشاره به این که اسم این نمایش نمایش «گنبد به دوش» و یک اقتباس کاملاً آزاد یا نیمه وفادارانه از کتاب بزرگ «هفت پیکر»، اثر شاعر بزرگ و گرامی ایرانی نظامی گنجوی است، در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی پانا پیرامون این نمایش گفت: از بهمن ماه سال ۱۳۹۴شروع به کار طراحی و نوشتن «گنبد به دوش» کردم و از فروردین ماه تمرینات اولیه آن آغاز شد.

وی در ادامه این نمایش را واریته ای از انواع تکنیک های عروسکی، شامل تکنیک های نخی، سایه، عروسک های میله ای در تلفیق با فیلم، انیمیشن و بازی بازیگران دانسته و ادامه داد: به جرأت داین نمایش کشاکشی بین قدرت بازیگری بازیگران قدرتمند و جادوی عروسک هایی است که برای این نمایش طراحی و ساخته شده است.

سعی کرده ام که به ظرفیت های اصیل نمایش های ایرانی وفادار بمانم

عظیم پور در بخش دیگری از این گفتگو، با تأکید بر این امر که تمام تلاش خود را به کار گرفته است تا با بازجست نمایش های اصیل ایرانی از روایتگری شرقی در این اثر استفاده کند، افزود: در این اثر کوشیده ام تا پرده خوانی و خیمه شب بازی را نیز به نوعی با یک نگرش مدرن و امروزی به کار گیرم و در کنار استفاده از تکنولوژی مدرن روز، مانند استفاده از پروژکشن، استفاده از تصویر یا نمایش انیمیشن در خلال نمایش سعی کرده ام که به ظرفیت های اصیل نمایش های ایرانی وفادار بمانم.

این مدرس دانشگاه تهران که تم اصلی این اثر را در هفت اپیزود تنظیم کرده است و برای اجرای آن از دانشجویان تئاتر عروسکی ورودی ۱۳۹۱ دانشگاه تهران بهره برده است، پیرامون حضور این دانشجویان در اثرش، اظهار داشت: این دانشجویان دوره های مقدماتی نمایش عروسکی در در کلاس های من آموخته اند و حال به یقین می توانم بگویم که «گنبد به دوش» با عشق، علاقه و ایثار دانشجویانم شکل گرفته است.

وی در ادامه با اشاره به این که بیش از ده سال در حوزۀ پژوهش در نمایش عروسکی فعالیت داشته و بعد از این مدت به صحنه بازگشته است، تصریح کرد: امروز دوباره با عشق و علاقه و به صورت کاملاً کارگاهی به صحنه برگشتم و ظرف تا شش تا هفت ماه، «گنبد به دوش» را برای حضور در جشنواره آماده کردم.

نمایش عروسکی می تواند مخاطب بزرگسال را نیز به خود جذب کند/به این دوره از جشنواره امیدوارم

این کارگردان عروسکی در ادامه، ضمن ابراز خرسندی از روند تغییر نگرش و بهبود نظرات مخاطب نسبت به تئاتر عروسکی در دهۀ اخیر، خاطر نشان کرد: در یک دهۀ اخیر خوشبختانه این نگرش کودکانه نسبت به تئاترعروسکی در ایران و تصور اولیه از حضور عروسک ها بر روی صحنه ها برای کودکان، تقریباً شکسته شده است و بسیاری از هنرمندان عروسکی در این مدت تلاش کرده و کارهایی را برای مخاطب بزرگسال تدوین و کارگردانی کرده اند که در سالن های اصلی تئاتر شهر و یا سالن هایی که مخاطب بزرگسال را در بر می گیرد به اجرا رفته است.

عظیم پور، یادآور شد: تقریباً فضا برای این که نمایش صرف کودکان نباشد، آماده شده است و این امر می تواند این پیام را در بر داشته باشد که نمایش عروسکی می تواند مخاطب بزرگسال را نیز به خود جذب کند.

وی در ادامه ضمن ابراز خرسندی از این امر که که نمایش گران عروسکی در ایران بسیار در حیطۀ اجرا قدرتمند هستند، گفت: در این جشنواره که آن طور که من می بینم، همکاران و هنرمندانی هم پای ما کارهای خودشان را آمادۀ اجرا می کنند و خبرهای تبلیغاتی و تیزرهایشان را در کانال جشنوارۀ عروسکی رصد می کنم.

این کارگردان نمایش عروسکی، جشنوارۀ شانزدهم را یکی از قدرتمندترین و بهترین دوره های جشنوارۀ نمایش عروسکی در تهران برشمرده که به دبیری بانوی هنرمند ارجمند نمایش عروسکی ایران، خانم مرضیه برومند در حال آماده سازی است و در همین راستا گفت: ما امروز با افتتاحیه به استقبال شروع جشنواره خواهیم رفت و من بسیار به این دوره از جشنواره امیدوارم.

کارگردان نمایش عروسکی «گنبد به دوش» با ابراز خرسندی از به روز بودن فضای برگزاری جشنواره در این دوره، اقزود: قبل تر همه چیز این گونه دیجیتالی نبود، فروش بلیط ها مشخص نبود، اما امروز به راحتی از روی سایت تیوال خودتان هم می توانید ببینید، پیگیری کنید و تقریباً برای اغلب نمایش هایی که در حال تمرین و آماده سازی برای جشنواره است، بلیط ها فروش رفته و این باعث خوشبختی، خوشحالی و شعف است که این بار تماشاگر عام است که نمایش عروسکی را برای تماشا انتخاب کرده است.

وی گفت: من فکر می کنم که ۹۰ درصد از بلیط هایی که خریداری شده است، شاید حتی تماشاگر عام تئاتر عروسکی باشد و چون در جشنواره همۀ هنرمندان عروسکی درگیر هستند و اصلاً این فرصت نیست که در این شلوغی بشود رفت، انتخاب کرد و توقع داشت که حتماً یک تماشاگر خاص آشنا به حیطۀ عروسکی بیاید و تماشاگر کار شما باشد، پس از روی آمار فروش اینترنتی می شود این پیش بینی را کرد که مردم این بار این استقبال خوب را از جشنوارۀ عروسکی داشته اند و من امیدوارم همۀ اجراها با صندلی های پر مواجه شوند و تا این شعفی که در بین هنرمندان عروسکی ایجاد شده است، ماندگار باشد.

تولید کار عروسکی بسیار سخت تر و هزینه بر تر از اجرای صحنه ای است

این کارگردان در ادامه، ضمن برشمردن دشواری های کار در حوزۀ تولید آثار عروسکی در نمایش، افزود: تولید کار عروسکی بسیار سخت تر و هزینه بر تر از اجرای صحنه ای است که شما با بازیگر شروع به کار می کنید و باعث خوشحالی است که مردم و هنرمندان عروسکی خودشان را آماده کرده اند که تا در یک هفتۀ بی نظیر «همراه با آبی بودن آسمان دنیای عروسک ها» که شعار امسال جشنواره است، بتوانیم آسمان غبارآلود تهران را هم آبی و پر شعف، همراه با خانواده ها و کودکان ببینیم.

وی در بخشی دیگر از این گفتگو، با مهم ارزیابی کردن نقش رسانه در کنار حوزۀ هنرهای نمایشی، پیرامون نقش پر رنگ اصحاب رسانه در روزهای جشنواره در کنار گروه های مختلف نمایشی، اظهار داشت: من فکر می کنم که حضور رسانه، خبر رسانی و ارائۀ گزارش و حضور خبرنگاران ارجمند می تواند مکمل کار دست اندرکاران حوزۀ تئاتر عروسکی باشد باشد و رساندن صدای نمایش گرانی که در حال آماده سازی کارهایشان هستند، نه تنها در ایام جشنواره، بلکه در تمام ایام سال یک نیاز انکار ناپذیر است.

امروز، رسانه چه در فضای مجازی و چه درفضای دیداری و شنیداری نقش اول را ایفا می کند

عظیم پور در ادامه با اشاره به این که امروز، رسانه چه در فضای مجازی و چه درفضای دیداری و شنیداری نقش اول را ایفا می کند و حرف اول را می زند، تصریح کرد: من فکر می کنم که حضور رسانه در کنار هنر نمایش عروسکی، کمک بسیاری به دست اندرکاران این حوزه خوداهد کرد و حضور خبرنگاران در پوشش خبری مناسب نسبت به تمامی اجراهایی که در طول این ایام، چه در قالب اجراهای فضای باز و چه اجراهای داخل سالن می تواند زمینه را برای انتقال گزارش ها، اخبار، نقدها و نظرات مردم فراهم سازد.

این کارگردان نمایش عروسکی، ضمن تأکید بر این امر که بعد از این جشنواره، گروه های مختلف می توانند بر اساس همین گزارش ها، اخبار، دیدن بازخوردهای خوب از مردم، انتشار نقدها و نوشته ها و گزارش های خوب، بستری را برای استقبال عموم مردم از نمایش عروسکی فراهم آورد، خاطر نشان کرد: در این میان کارهایی که برای جشنواره آماده شده بود، می توانند خود را به نوبت برای اجرای عموم آماده کنند تا هم اهالی فرهنگ با پتانسیل و ظرفیتی که تئاتر عروسکی ایران آشنا شوند و هم این که سال پر بار را برای ما رقم بزنیم، برای سالن ها، خانواده ها، بچه ها و مخاطب بزرگسال رقم بزنیم.

وی ادامه با اشاره به این امر که اصحاب خبر و رسانه حضور بسیار قدرتمند و کمک رسانی را می تواند رسانه برای نمایشگران عروسکی و چه همۀ هنرمندان ایفا کند، یادآور شد: ببنید من فکر می کنم که باید اهالی فرهنگ و کسانی که در امور نمایش نظارت دارند به این باور برسند که باید حضور پیدا کنند و با دیدن برخی از کارهایی که بسیار ارزشمند و ارجمند است به این باور برسند که تئاتر عروسکی از زیبایی شناسی خاصی برخوردار است چرا که تلفیقی از تمامی هنرهاست.

عظیم پور در ادامه برهره گیری از از تکنولوژی روز در تئاتر عروسکی را یکی از عواملی برشمرده که امکان ایجاد هر گونه توهم، تصور و خیال را هم در کنار قدرت بی نظیر دنیای عروسکی ایجاد می کند و گفت: به نظر من با وجود امکانات امروز و بهره گیری از آمیزش هنرهای ارزشمندی از جمله نقاشی، موسیقی و تئاتر عروسکی می تواند باور به این هنر را در میان مردم و به ویژه مسئولین نهادینه کند و این امر باعث شود که آنان نیز در کنار مردم به همراهی نمایش های عروسکی بیایند و در این میان نقش اصحاب رسانه در ارائۀ گزارش این حضور انکار ناپذیر است.

نسبت به تئاتر عروسکی کم لطفی می شود/تئاتر عروسکی ایران قدرتمند ترین شیوه های نمایش عروسکی را داراست

این کارگردان نمایش عروسکی در ادامه ضمن انتقاد از این امر که امروز کمی نسبت به تئاتر عروسکی کم لطفی می شود، گفت: باید باور داشته باشیم که امروز، تئاتر عروسکی ایران قدرتمند ترین شیوه های نمایش عروسکی را داراست و در کنار سایر هنرها، همچون سینما و هنرهای هفت گانۀ دیگر در جهان، این امر برای ایران یک مزیت بسیار بزرگی است که ما در خاور میانه تنها کشوری هستیم که در آن جشنوارۀ عروسکی پس از برگزاری ۱۶ دوره همچنان با قدرت پیگیری و برگزار می شود. من فکر می کنم که اصحاب خبر و رسانه حضور بسیار قدرتمند و کمک رسانی را می تواند رسانه برای نمایشگران عروسکی و چه همۀ هنرمندان ایفا کند.

عظیم پور افزود: من فکر می کنم که باید اهالی فرهنگ و کسانی که در امور نمایش نظارت دارند به این باور برسند که تئاتر عروسکی نیز همچون نمایش صحنه ای می تواند ظرفیت های بالایی در زمینۀ جذب مخاطب داشته باشد و یا حداقل این که خود را ملزم به این بدانند که حضور پیدا کنند و با دیدن برخی از کارهایی که بسیار ارزشمند و ارجمند است به این باور برسند.

تئاتر عروسکی از زیبایی شناسی خاصی برخوردار است

وی در ادامه تئاتر عروسکی را از زیبایی شناسی خاصی برخوردار دانسته و ضمن اذعان به این که هنر هنر تئاتر عروسکی تلفیقی از تمامی هنرهاست، ادامه داد: در تئاتر عروسکی، نقاشی و موسیقی امروزه تکنولوژی جدید امکان ایجاد هر گونه توهم، تصور و خیال را هم در کنار قدرت بی نظیر دنیای عروسکی ایجاد می کند و من فکر می کنم که مسئولین امر باید به دست اندرکاران این حوزه اعتماد کنند، آن را باور کنند و این باور در آن ها نهادینه شود.

این کارگردان در ادامه، اظهار داشت: جشنوارۀ بین المللی عروسکی دانشجویی یکی دیگر از ظرفیت های بی نظر و انگشت شماری است که تعداد اندکی از کشورهای جهان از آن برخوردار هستند، اما بحمدلله در جمهوری اسلامی ایران این زمینه با وجود سه دانشگاه فراهم است و حتی در دانشگاه تهران، تا مقطع کارشناسی ارشد، دانشجویانی در این حوزه تحصیل می کنند و این امر یعنی جمهوری اسلامی ایران از ظرفیت و قدرت بی نظیری در تئاتر عروسکی برخوردار است، منتها قدرت مالی اندک تهیه کنندگان این حوزه، با توجه به هزینه بر بودن تولید یک اثر عروسکی، و همچنین پر زحمت و پر دقت بودن آن، حرکت در این مسیر را اندکی دشوارتر می سازد.

وی در ادامه، حمایت های مالی را در وهلۀ اول و باور به قدرت و اصالت این هنر و این امر را که یک اثر عروسکی، به راحتی می تواند با کارهای صحنه ای که همزمان در تئاتر شهر در حال اجرا هستند قابل رقابت باشد، در مراحل بعد از مهم ترین عوامل باور داشتن نمایش عروسکی در کشور برشمرده و بر همین اساس، خاطر نشان کرد: ما به نمایش عروسکی در کشور ایمان داریم همچنان که در ماه گذشته یک اثر از هنرمند عروسکی مان، سرکار خانم آزاده انصاری را در یکی از سالن های مجموعۀ تئاتر شهر داشتیم و استقبال بی نظیر مردم از این امر، مؤید این نکته است.

تمام پس انداز خود را نثار تولید نمایش عروسکی کرده ام

عظیم پور در همین راستا توجه، باور و حمایت مالی را از مهم ترین عوامل نجات بخش نمایش عروسکی در کشور دانسته و با اشاره به این امر که این ظرفیت را داریم که در طول سال برای تمامی سلیقه ها و سنین به اجرای نمایش عروسکی بپردازیم و در سالن ها پذیرای تماشاگران و مخاطبان ارجمند ایرانی باشیم، یادآور شد: من بیشتر در حوزۀپژوهش و تدریس متمرکز هستم و تا به امروز علاوه بر کمک هزینه ای که جشنواره لطف کرده و پرداخت کرده است، تمام پس انداز خود را نثار تولید نمایش عروسکی کرده ام تا بتوانم آبرومندانه و هنرمندانه این کار را به منصۀ ظهور برسانیم و حقیقتاً این امر را باید از اهالی فرهنگ و کسانی که می دانند مجرای مالی را چطور می توانند در بستر این هنر تزریق کنند، پرسید.

این هنرمند نمایش عروسکی، در ادامه، هنرمندان عروسکی را یکی از محجوب ترین، نجیب ترین و در سایه ترین هنرمندان در اقصی نقاط دنیا دانسته و در این راستا، گفت: هنرمندان بزرگ عروسکی بسیار نجیب، افتاده اند و بسیار آهسته و پیوسته کار می کنم و می دانم الأن که خود ۶ یا ۷ ماهی هست که درگیر این اثر هستم، بخش مالی آن بخش عمده ای از ذهنم را درگیر خود کرده است و مانع تمرکز شایسته بر روی این کار شده است.

اهالی فرهنگ می توانند در جذب مخاطب برای نمایش عروسکی تأثیر گذار باشند

وی ادامه داد: هر چند که ما سعی کرده ایم که حتماً این اتفاق نیفتد و از پا نیفتیم و این کار را به نحو احسن به اجرا برسانیم، ولی من فکر می کنم که همین اهالی فرهنگ و کسانی که سوژه ها دست آن هاست می توانند در جذب مخاطب کمک کنندو تنها اهالی فرهنگ می توانند در جذب مخاطب برای نمایش عروسکی تأثیر گذار باشند.

وی احترام به یک اثر نمایشی و برخورداری از حمایت معنوی در جامعه را دو عامل مهم پیشرفت برای یک اثر نمایشی عروسکی دانسته و بر همین اساس اظهار داشت: همان کسانی که در حوزۀ فرهنگ کار می کنند و بودجه های حوزۀ فرهنگ را در اختیار دارند باید از نمایش عروسکی حمایت کنند و این امر زمانی ممکن است که آنان نمایش عروسکی را باور داشته باشند و به آن احترام بگذارند، همان طور که در بسیاری از کشورهای دنیا می بینیم که تئاتر عروسکی در نسبت با داشتن موزه، پژوهشگاه، تالارهای تخصصی تئاتر عروسکی، چه برای کودک و چه برای بزرگسال به عنوان یک سرمایۀ فرهنگی بزرگ در برخی از کشورها شناخته شده است و در وهلۀ دوم حمایت و توجه مادی است که در این راستا می تواند کمک بسیار بزرگی کند و باید راهکار آن را از بزرگان فرهنگی بپرسید که کار در اختیار آن هاست.

این کارگردان نمایش عروسکی، با اشاره به این که اثری با نام «گنبد به دوش» با محتوای داستانی از منظومۀ «هفت پیکر» نظامی گنجویه در شانزدهمین جشنوارۀ نمایش عروسکی «تهران-مبارک» حضور دارد، گفت: من در این اثر به عنوان معلم هنرجویانم فقط بر کار آنان نظارت داشته ام و با توجه به حضور اصحاب رسانه در این حوزه بسیار خوب است که این گونه آثار پوشش داده شود و مردم بشنوند که یک عده جوان، در گرمای تابستان و در سرمای زمستان دور هم جمع شده اند و به تولید آثار نمایشی عروسکی می پردازند.

عظیم پور، در همین راستا، با اشاره به این که در این اثر به شکل امروزی به واکاوی یک اثر کهن پرداخته است، افزود: برای من باعث شعف است که هنرجویانم به راحتی توانستند با «هفت پیکر« ارتباط برقرار کنند و راهکار های جدیدی برای ارائۀ متون کهن به زبان امروزی و عروسکی پیدا کنند، حال آن که دیگر ما فقط سراغ شاهنامه نمی رویم، چون هر وقت شما در این حوزه سؤالی می کنید، اولین متنی که به ذهن متبادر می شود شاهنامه است.

این کارگردان نمایش عروسکی، اظهار داشت: امروزه می شود به راحتی سراغ نظامی و خیام رفت و از ارتباطی بسیار خوبی که دانشجویان این هنر آثار ادبی برقرار کردند، بهره برد، چون دانشجویان من چون سعی کردند قبل از ورود به این کار با یک پیشینۀ پژوهشی وارد اثر شوند، بدین نحو که نخست متن هفت پیکر را مطالعه کردند، به صورت پژوهشی بر روی آن کار کردند و بعد از اقتباس آزاد و نگاه جدید خود را بر روی آن اثر اعمال کردند و آن را برای مخاطب ارجمندی که در ۴ شهریور در سانس های ۱۸:۳۰ و ۲۰:۳۰ به دیدار کار ما خواهد آمد، آماده ساختند.

گفتنی است پوپك عظیم پور، کارگردان این اثر نمایشی متولد ١٣٥٠ است و تحصیلات خود را در مقطع كارشناسی ارشد كارگردانی تئاتر به پایان رسانده است و هم اکنون نیز ضو هیئت علمی دانشگاه تهران است.

وی که پژوهشگر حوزۀ آئین و عروسك است، اولین فرهنگ نامه نمایش عروسكی و عروسکهای آئینی سنتی ایران، كتاب تكه و تكه چی (آئین عروسكی پیش بهاری قوم اذربایجان)، بوكه بارانه و هوله بارانه عروسك های باران خواهی كردستان، ترجمه زیبا شناسی تئاترعروسكی استیر تلیس و ترجمه كتاب جشن های مذهبی مكزیك كلوئه سه یر را در کارنامۀ تألیفات خود دارد.

/تهیه و تنظیم گفتگو: امین کردبچه چنگی/