کاهش سطح رفاهی خانوارها در دوره ۹۲-۸۴؛ افزایش هزینه نسبت به درآمد

به گزارش پانا، «حسن زیبایی» رئیس گروه امور اقتصاد کلان سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در گزارشی پیرامون وضعیت رفاهی خانوارهای ایرانی، آورده است: هزینه های خوراکی و دخانی و غیرخوراکی با رشد متوسط سالانه به ترتیب ۱۷.۲ و ۱۶.۵ درصدی به ترتیب به ۵۴ میلیون و ۹۳۴ هزار ریال و ۱۵۱ میلیون و ۱۰۰ هزار ریال افزایش یافته است.
برپایه این پژوهش، نسبت هزینه های غیرخوراکی به خوراکی از ۳.۱۶ در سال ۱۳۸۴ به ۳.۳۵ در سال ۱۳۸۹ افزایش داشت و در سال ۱۳۹۱ به کاهش ۲.۷ رسید و در سال ۱۳۹۲ به ۲.۸ ارتقا یافت.
برابر این گزارش، متوسط درآمد کل خانوارهای شهری در دوره ۹۲ - ۱۳۸۴ با رشد متوسط سالانه ۱۷.۷ درصد از رقم ۵۳ میلیون و ۶۷۸ هزار ریال (ماهانه چهار میلیون و ۴۷۳ هزار ریال) در سال ۱۳۸۴ به ۲۰۴ میلیون و ۴۱۰ هزار ریال (ماهانه ۱۷ میلیون و ۳۴ هزار ریال) در سال ۱۳۹۲ افزایش یافت.
اجزای تشکیل دهنده آن، درآمد از مشاغل مزد و حقوق بگیری است که از ۳۶.۵ درصد به ۲۷.۷ درصد در سال ۱۳۹۱ کاهش پیدا کرد.
براساس این پژوهش که در ماهنامه برنامه از سوی این سازمان منتشر شده، سال ۱۳۹۲ درآمد از مشاغل مزد و حقوق بگیری به رقم ۲۹.۹ درصد افزایش و سهم درآمد از مشاغل آزاد از ۲۶.۴ درصد به ۱۶.۶ درصد در سال ۱۳۹۲ کاهش یافته و سهم درآمد متفرقه از ۳۷.۱ درصد به ۵۳.۵ درصد در سال ۱۳۹۲ افزایش یافته است.
براساس این آمار، در دوره یاد شده خانوار شهری با کسری درآمد روبرو شد بگونه ای که میزان کسری درآمد خانوار از رقم پنج میلیون و ۵۶۴ هزار ریال (ماهانه حدود ۴۶۴ هزار ریال) در سال ۱۳۸۴ به هفت میلیون و ۵۲۲ هزار ریال (ماهانه حدود ۶۲۷ هزار ریال) در سال ۱۳۸۹ و دو میلیون و ۴۱۵ هزار ریال (ماهانه حدود ۲۰۱ هزار ریال) در سال ۱۳۹۰ افزایش یافت.
برپایه این پژوهش توان اقتصادی خانوارهای شهری در دوره ۹۲- ۱۳۸۴ کاهش یافته و خانوارهای ایرانی توان پس انداز را از دست دادند.
بررسی و مقایسه ارقام هزینه و درآمد خانوار شهری براساس قیمت های ثابت سال ۱۳۹۰ بیانگر این واقعیت است که سطح هزینه کل خانوار با کاهش سالیانه ۲.۹ درصدی از رقم ۱۵۶ میلیون و ۳۱۱ هزار ریال (ماهانه حدود ۱۳ میلیون و ۲۵ هزار ریال) در سال ۱۳۸۴ به رقم ۱۲۱ میلیون و ۳۳۹ هزار ریال (ماهانه حدود ۱۰ میلیون و ۱۱۲ هزار ریال) در سال ۱۳۹۲ افت داشت و اجزای آن که شامل هزینه های خوراکی و دخانی سالیانه ۲.۴ درصد و هزینه های غیرخوراکی ۳.۱ درصد سالیانه کاهش یافته است.
علاوه براین درآمد کل خانوار به قیمت ثابت در ۱۳۹۰ با کاهش سالیانه برابر با ۱.۹ درصد از رقم ۱۴۱ میلیون و ۶۳۱ هزار ریال (ماهانه حدود ۱۱ میلیون و ۸۰۳ هزار ریال) به ۱۲۰ میلیون و ۳۸۳ هزار ریال (ماهانه حدود ۱۰ میلیون و ۳۲ هزار ریال) در سال ۱۳۹۲ کاهش داشت و اجزای آن، درآمد از مشاغل مزد و حقوق بگیری سالیانه ۳.۷ درصد، درآمد از مشاغل آزاد سالیانه ۸.۸ درصد کاهش یافت.
همچنین در دوره ۹۲- ۱۳۸۴ افزایش تورم برای خانوارهای شهری به اندازه ای بود که میزان درآمد خانوار در ۹ سال مورد بررسی برحسب قیمت های ثابت روند نزولی داشت و با وجود پرداخت یارانه نقدی ماهانه، قدرت خرید خانوارهای شهری نسبت به سال ۱۳۸۴ کاهش یافت.
واقعیت این است که خانوار شهری نتوانسته سطح درآمد و سطح هزینه های خود را در حد تورم پوشش دهد و در نتیجه سطح رفاه خانوار در دوره یاد شده کاهش یافته است.
در این گزارش آمده است: ارزش درآمد افراد مزد و حقوق بگیر سالیانه ۳.۷ درصد و درآمد مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی سالیانه ۸.۸ درصد کاهش یافته است؛ یعنی قدرت خرید درآمد افراد مزد و حقوق بگیر در سال ۱۳۹۲ نسبت به سال ۱۳۸۴ به میزان ۳۰ درصد و درآمد آزاد مشاغل کشاورزی و غیرکشاورزی در سال ۱۳۹۲ نسبت به سال ۱۳۸۴ به میزان ۴۷ درصد کاهش قدرت خرید داشته است.
علاوه براین، مقایسه نسبت متوسط هزینه های خانوار روستایی به متوسط هزینه های خانوار شهری نشان می دهد که سطح زندگی در مناطق روستایی همواره پایین تر از مناطق شهری است؛ به شکلی که نسبت متوسط هزینه یک خانوار روستایی به متوسط هزینه یک خانوار شهری از رقم ۶۳.۳ درصد در سال ۱۳۸۴ به رقم ۶۲.۹ درصد در سال ۱۳۹۲ کاهش یافت.
مقایسه نسبت هزینه های غیرخوراکی به هزینه های خوراکی در دو جامعه شهری و روستایی (در جامعه شهری این نسبت بیش از دو برابر جامعه روستایی است) نشان دهنده پایین بودن سطح رفاه در جامعه روستایی نسبت به جامعه شهرنشین است.
بررسی ها نشان می دهد کسری بودجه خانوار روستایی در دوره این گزارش (۹۲- ۱۳۸۴) افزایشی و روند کسری بودجه خانوار شهری تا سال ۱۳۸۹ افزایش داشته و در مدت ۹۲- ۱۳۹۰ کاهش یافته است.
اجرای قانون هدفمند سازی یارانه ها نیز موجب شد در سال ۱۳۸۹ کسری بودجه خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ۳۵ و ۳۴ درصد افزایش یابد.
سال ۱۳۹۰ نیز به دلیل اثر آنی یارانه نقدی بار دیگر کسری بودجه خانوارها نسبت به سال قبل کاهش یافته، اما در خانوارهای روستایی کسری بودجه در سال های ۹۲- ۱۳۹۱ تشدید شده است.
به اعتقاد این پژوهشگر، دلیل بی اثر شدن یارانه نقدی، سیاست های نامناسب پولی و مالی بوده وافزایش پایه پولی و رشد صعودی تورم بعد از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها، قدرت خرید یارانه های نقدی خانوارها را به شدت کاهش داد.
همچنین افزایش نرخ تورم، قدرت خرید بخشی از افرادی که دارای درآمد ثابتی هستند، کاهش داده و دارایی های افراد ثروتمند بیش از نرخ تورم یا حداقل متناسب با نرخ تورم افزایش یافته است.
وی خاطرنشان ساخته، افزایش درآمد ثروتمندان شکاف و فاصله طبقاتی افراد را پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها بیش از پیش در جامعه مشخص ساخته است.
مرکز آمار ایران اعلام کرده که پارسال متوسط درآمد اظهار شده سالانه یک خانوار شهری ۲۴۱ میلیون و ۳۱۸ هزار ریال و هزینه خالص سالانه ۲۳۴ میلیون و ۸۶۵ هزار ریال بود.