محدودیت‌های بودجه‌ای برای حفظ و مرمت مراتع کشور

حسن وحید در نشستی خبری اظهار کرد: در برنامه هفتم توسعه و آنچه که تاکنون در کمیسیون کشاورزی مجلس مصوب شده است آبخیزداری در سطح ۲۰ میلیون هکتار پیش‌بینی شده است.
وی به نقش مردم در توسعه آبخیزداری اشاره کرد و افزود:مشارکت مردم در طرح‌های آبخیزداری به صورت وسیع نیست چون نیاز به بودجه دارد.اگر بتوان بهرهبرداران را در مدیریت منابع طبیعی سهیم کنیم استفاده از ظرفیت آنها را نیز خواهیم داشت.
معاونت آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور عنوان کرد: در کل کشور حوزه‌های آبی که در معرض فرسایش است ۱۲۵ میلیون هکتار در ۶ حوزه اصلی و ۱ هزار و ۱۲۱ حوزه فرعی است.
وی با بیان اینکه حوزه آبخیز سکونتگاه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد افزود: البته این تاثیرات محدود به شهرها نیست.۴۰ میلیون هکتار حوزه آبخیز مشرف به سکونت‌گاه‌ها است و ۲۸ میلیون هکتار حوزه آبخیز مرزی است.
وحید میزان ورودی رسوب به سدها را ۳۵۰ میلیون مترمکعب معادل یک سد کامل اعلام کرد و افزود: نقشه پراکنش سیلاب‌ها نشان می‌دهد تمام مناطق کشور سیل‌خیز است.گاهی با پدیده زمین لغزش مواجه هستیم.تاکنون ۱۳۰ هزار زمین لغزش در کشور اتفاق افتاده است.۱۹۶ هزار هکتار نیز مساحت زمین‌لغزش‌ها است.

بیش از هفت هزار رخداد سیل در ایران

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان تعداد رخداد‌های سیل در ایران از سال 1330 تا کنون را هفت هزار و 352 مورد اعلام کرد.

وی افزود: نقشه پراکنش سیلاب‌ها نشان می‌دهد تقریبا در تمام مناطق کشور احتمال سیل‌خیزی وجود دارد. حتی در مناطق مرکزی که بارش کمتر است، رخداد سیل اتفاق می‌افتد. از همه مهمتر اینکه با پدیده زمین لغزش و فرونشست زمین نیز مواجهیم.

وحید گفت: آخرین آمار نشان می‌دهد که از زمان ثبت وقایع تا کنون 120 هزار زمین لغزش در کشور اتفاق افتاده است.

وی اضافه کرد: این زمین لغزش‌ها در محدوده‌ای به مساحت 196 هزار هکتار رخ داده است. خیلی از زمین لغزش‌ها در حوزه روستاها و شهرها است.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان گفت: متوسط فرسایش خاک را با انجام اقدامات می‌توانیم به حدود 9 تن کاهش دهیم.

وی از تحقق 70 درصد اهداف تدوین شده درباره آبخیزداری در برنامه ششم توسعه خبرداد و افزود: تعهد برنامه ششم اجرای عملیات آبخیزداری در 10 میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی بود که 70 درصد آن محقق شد. در برنامه هفتم نیز باید عملیات آبخیزداری در 20 میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی اجرایی شود.

وحید بیان کرد: کل اعتباری که از 1401 برای پروژه‌های آبخیزداری به ما داده‌اند تاکنون حدود بیش از 1200 میلیارد است. دو همت نیز اعتبارات تهاتر نفت است. کل اعتبارات این حوزه در سال گذشته حدود سه هزار و 400 تا 500 میلیارد تومان بود اما برای سال 1402 تا کنون 1300 میلیارد تومان اعتبار به ما ابلاغ شده است. یعنی اعتبارات ما به حدود نصف کاهش یافته است.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم 20 میلیون هکتار عملیات آبخیزداری مد نظر در برنامه هفتم را پنج ساله اجرایی کنیم، با قیمت امروز 6 تا هفت همت تومان اعتبار نیاز داریم.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان با تاکید بر مدیریت جامع حوضه آبخیز، از تدوین لایحه آبخیزداری خبرداد و گفت: آخرین جلسه مربوط به این لایحه هفته گذشته برگزار شد. در کمیسیون فرعی دولت خیلی از مسایل تعیین تکلیف شد. ما پیشنهاد تشکیل شورایعالی آبخیزداری را مطرح کرده‌ایم.

وی اضافه کرد: در کمیسیون فرعی پیشنهاد شد شورایعالی آب به شورایعالی آب، منابع طبیعی و آبخیزداری تبدیل شود و دبیرخانه آن به وزارت جهاد کشاورزی منتقل شود. مدیریت ما هم مدیریت جامع حوضه آبخیز شود که همه مولفه‌های حوضه آبخیز را در نظر بگیریم.

وی کل اعتبار مورد نیاز برای اجرای عملیات آبخیزداری در 90 میلیون هکتار باقیمانده را 739 همت اعلام کرد و گفت: اگر این رقم محقق شود، چهار هزار و 493 هزار میلیارد تومان برای کشور از محل مزایای ایجاد شده توسط آبخیزداری مثل افزایش آبدهی قنوات و غیره سوددهی دارد یعنی 4.7 برابر هزینه‌ای که برای اجرای عملیات آبخیزداری می‌کنیم، برای ما سوددهی دارد.

تدوین طرح مردمی سازی مدیریت عرصه‌های طبیعی

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان بیان کرد: 84.8 میلیون هکتار مرتع داریم که تمام سامان‌های عرفی آن مشخص شده است. دفتر مرتع طرح مردمی‌سازی مدیریت عرصه‌های طبیعی را تدوین کرده است.

وی افزود: در قالب بند د ماده 22 به سازمان منابع طبیعی اختیار دادند که برای مدیریت عرصه‌های طبیعی تشکل ایجاد کنند که دفتر ترویج روی این قانون کار می‌کند.

وحید از احاله مدیریت در 23 میلیون هکتار از عرصه‌های مرتعی خبرداد و گفت: 50 میلیون هکتار مرتع درجه سه داریم که اگر برای آن فکری نشود، تبدیل به بیابان خواهد شد.

وی اضافه کرد: کل اعتبار تخصیص یافته به بخش مرتع برای عملیات احیاء، حفاظت و بهره‌برداری در طول برنامه ششم به ازای هر هکتار 760 تومان بوده است.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان تاکید کرد: معتقدیم مدیریت گیاهان دارویی باید از عرصه به مزرعه بیاید. زمانی می‌تواند تولید گیاهان دارویی اقتصادی باشد که مدیریت آن از عرصه به مزرعه بیاید.

وی از تلاش سازمان منابع طبیعی برای واگذاری مدیریت 22 ایستگاه مرتعی به بخش خصوصی با هدف تولید بذر مورد نیاز بهره‌برداران خبرداد.

وحید ادامه داد: در سال 1402 سازمان برنامه پذیرفت که در قالب بحث امنیت غذایی، بخشی از اعتبارات حوزه مرتع ملی شود. متاسفانه نگاه به مراتع در سطح استان یک نگاه اولویت‌دار نیست.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وجود محدودیت منابع آب در مناطق بیابانی توضیح داد: در حال حاضر 30 میلیون هکتار مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی داریم. کانون بحران در کشور به 14 میلیون هکتار رسیده است. در خیلی از مناطق کشور که انتظار نداشیم، کانون بحران ایجاد شده است.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان افزود: تاکنون 8.7 میلیون هکتار بیابان را احیا کردیم. فقط 1.4 میلیون هکتار عرصه جنگل دست کاشت در کشور داریم. بخشی از ریزگردها ناشی از کانون بحران داخلی است و بخشی از آن مربوط به کانون بحرانی خارجی است.

وی اضافه کرد: در حال حاضر 270 میلون هکتار کانون بحران خارجی اطراف کشور را احاطه کرده است که نیاز به تقویت دیپلماسی برای حل این مشکل داریم.

وحید گفت: در حوزه بیابان‌زایی به سمت روش‌های نوین مبارزه با حرکت شرکت‌های روان حرکت کردیم. با دانشگاه قم کار می‌کنیم. روی مالچ‌های پلیمری نیز مطالعاتی انجام شده است.

وی با اشاره به تدوین یک برنامه جهادی در حوزه بیابان گفت: 462 میلیارد تومان در 1402 برای بخش بیابان ابلاغ شده است. یک برنامه در سطح سه میلیون هکتار تدوین شده که اجازه گسترش بیابان ندهیم. یک برنامه هشت میلیون هکتاری هم تدوین شده است. حدود 11 میلیون هکتار برنامه تدوین و ابلاغ شده است که در این چارچوب کار می‌کنیم. برای اجرای پروژه در 11 میلیون هکتار 43 همت اعتبار نیاز داریم.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان بیان کرد: در توافقی با سازمان برنامه، قرار است در سه حوضه آبخیز گلستان، اترک و دریاچه ارومیه برنامه‌های مدیریت جامع حوضه آبخیز به صورت آزمایشی اجرایی شود.