امکان کنترل فرونشست زمین وجود دارد اما تاکنون اقدام عملی انجام نشده است

علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با پانا درباره اظهارات اخیر رئیس کمیسیون عمران شورای عالی استان‌ها مبنی بر اینکه شاه‌‌کلید اصلی حل مشکل فرونشست زمین تزریق مصنوعی آب است، اظهار کرد: «شاه‌کلید اصلی کنترل فرونشست زمین در ایران، کاهش برداشت آب زیرزمینی و تلاش برای تعادل بیلان آب است. اصطلاحا به میزان برداشت، تغذیه و رابطه بین آن دو بیلان گفته می‌شود. به عبارت دیگر اگر در تغذیه آبخوان چه به طریق طبیعی و چه مصنوعی، برداشت آب زیرزمینی از میزان تغذیه بیشتر باشد بیلان منفی خواهد بود و سطح آب زیر زمینی پایین‌تر می‌رود و فرونشست زمین استمرار پیدا خواهد کرد.»

چاه‌های غیرمجاز باید بسته شوند

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: «تلاش برای اینکه بیلان آب منفی نشود در چند حوزه است که یک مورد از سوی آقامیری، عضو شورای شهر تهران گفته شده و همان تغذیه مصنوعی آبخوان است. یکی از موارد مهم دیگر، کاهش میزان برداشت آب‌های زیرزمینی است که اکنون برداشت آب‌های زیرزمینی از طریق چاه‌های مجاز و غیرمجاز در حال انجام است. چاه‌های غیرمجاز که به‌طور جدی باید بسته شوند و چاه‌های مجاز هم که پروانه دارند، باید به ازای میزان مصرفشان، مصرف کنند. متاسفانه مجوز چاه داده شده اما در عمل هیچ کنترلی بر میزان مصرف نمی‌شود.»

وی افزود: «روش کاهش برداشت آب زیرزمینی هم این است که برداشت‌های مجاز از چاه‌های آب‌ها را با نصبت کنتورهای هوشمند و موارد فنی دیگر که در کشور امکان‌پذیر است از جمله تغذیه مصنوعی، کنترل کنیم و کاهش دهیم. مجموع این عوامل بیلان منفی آب را کم می‌کند و در نهایت به کنترل حساب شده‌ای از مصرف آب زیرزمینی می‌رسیم که آن موقع می‌توانیم مثل دشت توکیو در ژاپن بگوییم، فرونشست زمین را کنترل کردیم. بنابراین فرمایش آقای آقامیری همراه با کارهای اساسی دیگری است که می‌تواند شاه کلید کنترل فرونشست زمین باشد.»

امکان کنترل فرونشست وجود دارد

بیت‌اللهی در پاسخ به این سوال که با توجه به وضعیت بحرانی فرونشست زمین دشت‌های کشور آیا امکان کنترل فرونشست زمین در دشت‌های کشور وجود دارد، گفت: «امکان کنترل کاملا وجود دارد و این کار را می‌توان با یکسری برنامه‌های اولویت‌دار شروع کرد اما نکته‌‌ای که وجود دارد این است که از سال ۹۷ مساله فرونشست زمین روی میز مسئولان قرار گرفت و قبل از آن نه رسانه‌ها و نه مسئولان با مساله فرونشست زمین آشنا نبودند. در این ۵ سال که فرونشست زمین، فراگیر شده است به‌ویژه با فرونشست‌های مختلفی که در تهران و اصفهان اتفاق افتاد، این موضوع به شدت مورد توجه قرار گرفت و تمام مسئولان هم درباره آن صحبت کردند اما در مدت ۵ سال کار ویژه‌ای روی زمین با هدف کنترل فرونشست انجام نشده است یعنی یک مورد عملی را نمی‌توان نام برد که برنامه منسجمی اجرا شده باشد.»

گسترش فرونشست زمین در جلگه گرگان

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: «برنامه‌ای برای حفظ شهر اصفهان که فرونشست در آن در بستر شهری در حال اتفاق است و به‌دلیل قطعی زاینده‌رود تشدید شده است و آثار تاریخی و فرهنگی دچار ترک‌خوردگی شده‌اند؛ طراحی کردیم. به‌عنوان طرح پایلوت در سال ۱۴۰۰ این موضوع را شامل ۲۲ طرح اجرایی مطرح شد تا اجرا شود و بعد در خراسان، مشهد، کرمان، یزد، شیراز، سمنان و حتی گرگان که متاسفانه فرونشست در جلگه گرگان به شدت گسترش پیدا کرده است، اجرا شود. اما متاسفانه هیچ کاری انجام نشده و دلیل این کار هم عدم تخصیص اعتبار است؛ دلیل اینکه اعتباری تخصیص داده نمی‌شود هم این است که آنچنان که می‌گوییم قضیه برای ما مهم نیست زیرا اگر واقعا مهم باشد و مثل بنده حس کرده باشیم که چه عواقبی برای خاک سرزمین دارد، هرگز نسبت به آن بی‌تفاوت نبودیم.»

با حرف زدن نمی‌توان برای فرونشست زمین کاری کرد

وی تاکید کرد: «جایی نبوده که مساله فرونشست زمین را طرح نکرده باشیم. همه درباره اهمیت آن صحبت می‌کنند ولی آنچه مهم است این است که روی زمین چه کاری انجام شده است. وقتی قرار است کاری انجام شود، نیازمند اعتبارات است، با حرف که نمی‌توان کاری کرد، باید برای اجرای برنامه‌ها اعتبار تخصیص داده شود. بنابراین قضیه مهم شده است و ذهن‌ها آماده است اما آنطور که باید مورد مثبتی برای حل مشکل مشاهده نمی‌شود.»

* اخیرا حجت‌الاسلام سید محمد آقامیری، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای عالی استان‌ها با بیان اینکه شاه‌‌کلید اصلی حل مشکل فرونشست زمین تزریق مصنوعی آب است، گفت: طرح مهمی در زمینه مبارزه با فرونشست زمین از طریق شورای عالی استان‌ها به مجلس ارسال شده که امید است به‌صورت لایحه‌ای قانونی مصوب و زمینه اجرایی شدن آن فراهم شود.

فرشته مرادی